Historia

Wiosna Ludów w Europie

W latach 1848-1849 doszło do wybuchu w Europie szeregu powstań i rewolucji, określanych ogólnym mianem Wiosny Ludów. Największy zasięg miały powstania we Francji, państwach niemieckich, włoskich, w Austrii. Miały one wiele cech wspólnych, co pozwoliło wyznaczyć kilka głównych przyczyn europejskiej Wiosny Ludów. W jej ramach będziemy więc mieli do czynienia albo z powstaniami narodowymi, których celem było uzyskanie niepodległości (Węgrzy, Włosi, Czesi), z rewolucjami zmierzającymi do...

Przyczyny i skutki powstania listopadowego

Powstanie listopadowe było kolejną w XIX wieku próbą odzyskania niepodległości przez Polaków. Zastanawiając się nad przyczynami tego zrywu narodowego, przede wszystkim wymienić trzeba brak niepodległości. Do wybuchu tego powstania przyczyniło się także permanentne łamanie konstytucji przez cara Aleksandra I i jego następcę. Spore znaczenie miało wreszcie niezadowolenie panujące wśród polskich podchorążych wynikające z polityki wojskowej wielkiego księcia Konstantego. Warto przyjrzeć się...

Kongres Wiedeński

Po klęsce Napoleona i przewiezieniu go na wyspę Elbę, w Wiedniu rozpoczął prace kongres, na którym zebrali się przedstawiciele państw walczących z Francją. Trwał on od września 1814 roku do sierpnia 1815 roku. Głównym zadaniem kongresu było określenie mapy politycznej Europy po upadku Napoleona. Cesarz Francuzów, decydujący przez pewien czas o losach Europy, tworzył nowe państwa, dowolnie określał ich granice, niektóre dynastie odsuwał od tronów, inne zaś rodziny na nich obsadzał. Teraz...

Wielka Emigracja

Represje carskie, jakie spadły na Królestwo Polskie po upadku powstania listopadowego, doprowadziły do emigracji około 11 tys. uczestników tego zrywu narodowego. Wyjeżdżano najczęściej do Francji, Anglii, Belgii, krajów niemieckich, ale także Stanów Zjednoczonych oraz Turcji. Szybko zaczęły powstawać na emigracji organizacje grupujące Polaków, a różniące się między sobą zazwyczaj oceną przyczyn klęski powstania listopadowego. Od lat 40. spore znaczenie w Paryżu miał tzw. Hotel Lambert. Na...

Konstytucja Królestwa Polskiego

Władza cara Rosji w Królestwie Polskim opierała się na konstytucji, jaką nadano Królestwu 27 XI 1815 roku. Na jej podstawie Królestwo Polskie zostało połączone z Rosją unią personalną. Każdy car Rosji stawał się automatycznie królem Królestwa Polskiego. Państwo to nie miało prawa do prowadzenia własnej polityki zagranicznej; na zewnątrz reprezentowane było przez dyplomację rosyjską. Rząd, składający się z 5 ministrów i stojącego na jego czele namiestnika, nosił nazwę: Rada...

I wojna światowa na froncie wschodnim

Równocześnie z działaniami zbrojnymi na froncie zachodnim, od 1914 roku toczyły się walki w Europie Środkowej. Zgodnie z niemieckim planem wojny błyskawicznej, początkowo na wschodzie Niemcy utrzymywali jedynie niewielką część swej armii (około 1/8), która wraz z wojskami Austro-Węgier miała zatrzymać ewentualną ofensywę rosyjską. Nastąpiła ona istotnie w Prusach, gdzie pojawiły się rosyjskie wojska dowodzone przez gen. Aleksandra Samsonowa (zatrzymane pod Tannenbergiem i nad wielkimi...

Unia polsko-węgierska za panowania Władysława Warneńczyka

Władysław III Warneńczyk (1424-1444) został koronowany na króla Polski w 1434 roku przy poparciu grupy możnych na czele ze Zbigniewem Oleśnickim. Pełnoletność osiągnął w 1438 roku. W 1440 roku został wybrany królem Węgier, co spowodowało dwuletnią wojnę domową na Węgrzech, która zakończyła się zwycięstwem Władysława III w 1442 roku. W 1443 roku z inspiracji nuncjusza apostolskiego G. Cesariniego Władysław III rozpoczął wojnę z Turcją, która zakończyła się zdobyciem Sofii i zawarciem...

Powstanie i rozwój terytorialny Królestwa Prus

Etapy powstawania Królestwa Pruskiego: 1525 rok – wielki mistrz krzyżacki składa hołd lenny królowi Polski Zygmuntowi Staremu – państwo zakonne zostaje przekształcone w świeckie księstwo; 1618 rok – władzę w księstwie pruskim obejmują za zgodą Zygmunta III Wazy elektorowie brandenburscy; 1657 rok – na mocy traktatów welawsko-bydgoskich księstwo pruskie przestaje być lennem Polski; 1701 rok – elektor Fryderyk III Hohenzollern koronował się na króla Prus. Rozwój terytorialny państwa...

Kultura i nauka w starożytnym Rzymie

Kultura starożytnego Rzymu tworzy jedność z dorobkiem materialnym i duchowym starożytnej Grecji. Począwszy od II-I wieku p.n.e. starożytni Rzymianie czerpali z dorobku starożytnej Grecji i ulegali wpływom jej kultury. Wyrazem owych wpływów może być uznanie przez rzymskich historyków języka greckiego za język literacki oraz włączenie nauki owego języka do kanonu edukacji wykształconych warstw społeczeństwa. Pod wpływem kontaktów z Grecją w Rzymie zapoczątkowano również twórczość pisarską,...

Reformacja w Europie

Reformacja w niezwykle krótkim czasie rozprzestrzeniła się poza Niemcy, a sam ruch protestancki rozpadł się na szereg niezależnych wspólnot i Kościołów, które różniły się pomiędzy sobą liturgią, doktryną i organizacją. Trzema największymi wspólnotami protestanckimi były: luteranizm (Niemcy, Dania, Norwegia), kalwinizm (Szwajcaria, Francja, południowe Niemcy, północne Niderlandy, Szkocja) i anglikanizm (Anglia). Główne założenia kalwinizmu (założyciel Jan Kalwin;1509-1564): – wiara w...

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, sanacja – ważne pojęcia z historii Polski (1926-1939)

Po <przewrocie majowym> władzę w Polsce przejęli zwolennicy Józefa Piłsudskiego. Nie tworzyli oni żadnej partii politycznej, ponieważ ich przywódca bardzo ostro krytykował system partyjny. Zwolenników Piłsudskiego, najczęściej jego podkomendnych z czasów I wojny światowej, nie łączyły zatem więzy instytucjonalne lecz towarzyskie, nieformalne, wynikające z podziwu i poparcia dla działań politycznych Piłsudskiego. Po 1926 roku do zwolenników Marszałka przylgnęło określenie „obóz...

Rozwój państwowości Niemiec, Anglii i Francji w X i XI wieku

Po podziale państwa Karola Wielkiego w 843 roku w państwach wschodnio- i zachodniofrankijskim władzę sprawowali Karolingowie. Dynastia ta w państwie zachodniofrankijskim, czyli we Francji, wymarła w 987 roku, a władzę objął Hugo Kapet, założyciel francuskiej dynastii Kapetyngów. On i jego następcy rozpoczęli proces wzmacniania władzy królewskiej i ograniczania praw potężnych wasali królewskich. W państwie wschodniofrankijskim dynastia Karolingów wymarła w 911 roku. Władzę objęli...

Rewolucja 1905 roku na ziemiach polskich

W latach 1905-1907 trwała w Rosji rewolucja, której echa docierały do ziem polskich, aktywizując działające tu partie polityczne. Brakowało jednak wśród nich jednolitego poglądu na temat strategii, jaką powinni przyjąć Polacy wobec wydarzeń rosyjskich. Endecja stała na stanowisku, że rewolucja ta nie może przynieść żadnych korzyści, więc Polacy powinni zachować bierność. Zdaniem Romana Dmowskiego najsilniejszym zaborcą byli Niemcy i w pierwszej kolejności im należało się przeciwstawiać,...

Kultura polska (X-XIII wiek)

Rozwój kultury polskiej w początkowym okresie istnienia państwa polskiego (X-XII wiek) był różny w różnych warstwach społecznych. Dwór książęcy i możni z całą pewnością czerpali z wzorców kultury łacińskiej, podczas gdy szerokie warstwy ludności biednej, żyjące zwłaszcza z dala od ośrodków władzy i grodów, pozostawały pogańskie, często wpisując w chrześcijaństwo, które przyjęły formalnie, swe stare wierzenia. Kultura związana z chrześcijaństwem zaczęła docierać do szerszych rzesz ludności...

Kształtowanie granicy wschodniej Polski

O ile istnienie niepodległego państwa polskiego było przesądzone w ostatnim okresie I wojny światowej, o tyle sporną kwestią pozostawała sprawa ukształtowania granic Polski. Dotyczyło to m.in. granicy wschodniej. Już podczas I wojny światowej stworzone zostały dwie koncepcje dotyczące ukształtowania tej linii granicznej. Józef Piłsudski i PPS proponowali, aby na wschód od Polski utworzyć sprzymierzone z Polską, ale niepodległe państwa: Ukrainę i Białoruś. W ten sposób Polska nie...

Cesarstwo rzymskie

Cesarstwo rzymskie istniało od I wieku p.n.e. do połowy V wieku n.e. W ciągu jego istnienia ustrój państwa ulegał zmianie. W dziejach cesarstwa rzymskiego pod względem ustrojowym wyróżniamy dwie formy: pryncypat i dominat. Pryncypat, którego podstawy stworzył Oktawian August, był formą monarchii przy zachowaniu pozorów istnienia ustroju republikańskiego. Władza cesarza opierała się na połączeniu w jego ręku kompetencji kilku urzędów republikańskich. Do głównych jego uprawnień należało:...

Kultura polska (XIV wiek)

Rozwój gospodarczy ziem polskich w XIV wieku, głównie za panowania Kazimierza Wielkiego i Ludwika Węgierskiego, zaowocował również rozkwitem polskiej kultury materialnej i duchowej. Na niespotykaną skalę rozwinęło się budownictwo. Sam Kazimierz Wielki ufundował 14 kościołów oraz nakazał wznieść około 50 warowni. Do najwspanialszych zabytków budownictwa tego okresu zaliczyć można katedrę na Wawelu, kościół Marii Panny w Krakowie, katedry w Poznaniu, Gnieźnie i Włocławku. Wyrazem rozwoju...

Religia w starożytnym Rzymie

Pierwotna religia rzymska miała charakter bezosobowy i cechowała się praktycznością. Rzymianie wierzyli, iż każda najmniejsza czynność ma swego boskiego opiekuna. Wszystkie owe bóstwa były bezosobowe i nie miały określonej płci. Największą czcią cieszyły się bóstwa związane z uprawą roli oraz bóstwa opiekujące się domem (many – duchy przodków, lary – opiekunowie domu, penaty – opiekunowie spiżarni). Bóstwom tym nie wznoszono świątyń. Dopiero pod wpływem Etrusków wykształcił się kult...

Wojna w Afryce

Niepowodzenie w bitwie o Anglię Niemcy chcieli zrekompensować sobie atakując Brytyjczyków w ich koloniach. Szczególne znaczenie miał tu Egipt, którego zajęcie pozwoliłoby państwom osi na opanowanie również Kanału Sueskiego i sparaliżowanie przez to angielskiej floty. Sytuacja posiadłości angielskich w Afryce była tym trudniejsza, że Niemcy korzystać mogli z dotychczasowych kolonii francuskich znajdujących się w Afryce Północnej (oficjalnie podlegały one rządowi w Vichy), zaś ich...

Starożytna Palestyna

Pierwsze informacje o plemionach izraelskich, które jako koczownicze wędrowały po terenach Bliskiego Wschodu, pochodzą z połowy II tysiąclecia p.n.e. Jedna z tych grup zawędrowała zapewne w XIV wieku p.n.e. do Egiptu. Państwo palestyńskie powstało w XIII wieku p.n.e. na skutek podboju terenów Kannaanu przez 12 plemion izraelskich pod wodzą Mojżesza. Na skutek zagrożenia zewnętrznego ze strony wrogich plemion około 1020 roku p.n.e. doszło do powstania królestwa palestyńskiego. Największymi...

Wiosna Ludów 1848 roku na ziemiach polskich

Idee <Wiosny Ludów> ogarniające w 1848 roku znaczną część Europy docierały również do ziem polskich. Nie dotyczyło to zaboru rosyjskiego, ponieważ w samej Rosji nie doszło w 1848 roku do istotnych wystąpień rewolucyjnych. Natomiast wydarzenia dziejące się w Prusach i w Austrii mocno rzutowały na wzrost aktywności ludności polskiej w obu zaborach należących do tych państw. W marcu 1848 roku w Poznaniu doszło do utworzenia Komitetu Narodowego (m.in. M. Mielżyński, W. Stefański, K....

Zjednoczenie ziem polskich prez Władysława Łokietka

Władysław Łokietek (1260-1333) był księciem kujawsko-łęczyckim. Od 1288 roku rozpoczął walkę o rządy w Małopolsce i Wielkopolsce, jednak z obu tych dzielnic został usunięty, a w 1300 roku musiał opuścić kraj. Powróciwszy, wpierany przez rycerstwo węgierskie, zdołał w latach 1304-1306 zjednoczyć Małopolskę, Kujawy, ziemie łęczycką i sieradzką oraz Pomorze. W 1314 roku zajął także Wielkopolskę. Władysław Łokietek zdołał utrzymać swe panowanie pomimo licznych buntów wewnętrznych, z których...

Absolutyzm w Europie

W wyniku procesów historycznych zachodzących we Francji doszło do ukształtowania się w tym państwie w XVII wieku nowej formy rządów – absolutyzmu. Władza arystokracji oraz hugenotów została ograniczona do minimum na rzecz uprawnień króla. Reformy przygotowujące grunt do powstania absolutyzmu były dziełem pierwszych ministrów Ludwika XIII– kardynała Armanda de Richelieu (1624-1642) i kardynała Jules'a Mazarina. Dzięki sprawnie działającej administracji i stłumieniu wszelkich tendencji...

Starożytność

Powstanie wielkopolskie

O kształcie polskiej granicy zachodniej (z Niemcami) decydować miały mocarstwa zwycięskie w I wojnie światowej. Dla Polski oznaczało to, iż przyszłość spornych terenów Wielkopolski, Górnego Śląska, Warmii, Mazur i Gdańska zależna będzie od postanowień Francji i Anglii, gdyż państwa te decydowały w praktyce o kształcie politycznym Europy. O ile Polacy mogli spodziewać się, że decyzja Francji będzie dla nich korzystna, bowiem kraj ten zmierzał do jak największego osłabienia Niemiec,...

Czasy nowożytne

Tajne związki na ziemiach polskich po upadku powstania listopadowego

Niemal tuż po klęsce powstania listopadowego zaczęły powstawać na ziemiach polskich organizacje konspiracyjne, stawiające sobie za cel odzyskanie niepodległości. Dużą rolę w tym procesie odegrali emisariusze reprezentujący działaczy emigracyjnych. Z inicjatywy Karola Borkowskiego powstał Związek Przyjaciół Ludu obejmujący swym zasięgiem obszar Galicji. Dość szybko władze austriackie wpadły na trop tej organizacji (aresztowanie Borkowskiego), przez co jej aktywność została ograniczona....

Powstanie państwa egipskiego

Państwo egipskie powstało około 3000 roku p.n.e. w wyniku podboju Egiptu Dolnego przez mieszkańców Egiptu Górnego. Miał tego dokonać założyciel pierszej dynastii władców egipskich – Narmer (Menes). Powstanie jednego dużego państwa egipskiego było skutkiem warunków naturalnych Egiptu. Uprawa ziemi oraz hodowla były możliwe tylko dzięki zbudowaniu systemu kanałów i tam, które zapewniały dostateczną ilość wody w czasie pory suchej. Aby zbudować i utrzymać w użytkowaniu ten system, trzeba...

Lata 1918-1945

Wojna obronna Polski jesienią 1939 roku

Początek wojny polsko-niemieckiej nastąpił 1 IX 1939 roku, gdy o godz. 4.45 pancernik „Schleswig-Holstein” rozpoczął ostrzał Westerplatte. Równocześnie wojsko niemieckie (gen. von Reichenaua, von Blaskowitza, Lista) zaatakowało granice Polski, głównie od południa i północnego zachodu. Spowodowało to wycofanie się w głąb kraju broniących Polski armii: Pomorze (gen. Władysław Bortnowski), Kraków (gen. Antoni Szylling), Poznań (gen. Tadeusz Kutrzeba), Łódź (gen. Juliusz Rómmel). Ta ostatnia...

Plemiona italskie

Pierwotni mieszkańcy Italii nie należeli do ludów indoeuropejskich. Ich przodkami byli Ligurowie. W II tysiącleciu p.n.e. w Italii osiedlili się Indoeuropejczycy. Wśród nich najważniejsze plemiona to: Italikowie, Umbrowie, Samnici, Sabinowie, Ekwowie i Wolskowie. W VIII wieku p.n.e. część terenów została zajęta przez Greków w wyniku prowadzonej przez nich kolonizacji. W V wieku p.n.e. w północnej Italii osiedlili się Gallowie. Jedną z najbardziej rozwiniętych cywilizacji w Italii...

XIX wiek

Czasy nowożytne

Sztuka i kultura odrodzenia

W XIV wieku na terenie Włoch nastąpił przełom w kulturze, który rozpoczął epokę zwaną renesansem lub odrodzeniem. Przemiany owe dotarły do krajów Europy Zachodniej w II połowie XV wieku, do Polski zaś na przełomie XV i XVI wieku. Jednym z pierwszych ośrodków odrodzenia we Włoszech była Florencja rządzona przez dynastię Medyceuszy. Główne cechy odrodzenia to: nawrót do kultury antycznej i naśladownictwo jej wzorów zwłaszcza w sztukach plastycznych, przeciwstawienie się średniowiecznym...

Funkcjonowanie Wielkiej Koalicji podczas II wojny światowej

Początków istnienia koalicji antyhitlerowskiej szukać można jeszcze w 1939 roku. Gdy 3 IX formalnie w stanie wojny z Niemcami znalazły się Anglia i Francja, państwa te wraz z krajami politycznie związanymi z Wielką Brytanią (np. Indiami, Australią, Nową Zelandią) stanowiły już zaczątek takiej koalicji. Korzystała ona z pomocy gospodarczej USA w ramach ustawy: Lend-Lease-Act, z marca 1941 roku, mimo iż Stany Zjednoczone wówczas jeszcze pozostawały krajem neutralnym. Nie przeszkadzało to...

Polska

Średniowiecze

Lata 1918-1945

Średniowiecze

Świat