profil

Funkcjonowanie Wielkiej Koalicji podczas II wojny światowej

poleca 50% 6 głosów

Początków istnienia koalicji antyhitlerowskiej szukać można jeszcze w 1939 roku. Gdy 3 IX formalnie w stanie wojny z Niemcami znalazły się Anglia i Francja, państwa te wraz z krajami politycznie związanymi z Wielką Brytanią (np. Indiami, Australią, Nową Zelandią) stanowiły już zaczątek takiej koalicji.

Korzystała ona z pomocy gospodarczej USA w ramach ustawy: Lend-Lease-Act, z marca 1941 roku, mimo iż Stany Zjednoczone wówczas jeszcze pozostawały krajem neutralnym. Nie przeszkadzało to prezydentowi Rooseveltowi zacieśniać współpracę z liderującą koalicji Anglią, czego przykładem było podpisanie w sierpniu 1941 roku na pokładzie pancernika „Książę Walii” tzw. Karty Atlantyckiej. Zapisano w niej zasadę wolnego wyboru formy rządów, równości państw w dziedzinie handlu itp. Karta Atlantycka stanowiła podstawowy dokument określający prawidła, którymi posługiwała się koalicja antyhitlerowska. Koalicja została wydatnie wzmocniona przez przystąpienie do niej ZSRR, po ataku Niemiec na to państwo. Wówczas można było przystąpić do stopniowego uściślania zasad funkcjonowania koalicji, tym bardziej, że z czasem sukcesy militarne dawały coraz większą szansę na zwycięstwo, a więc i konieczność kształtowania powojennego porządku w Europie. Problemy te poruszano na kolejnych konferencjach koalicji, w których największy udział mieli przedstawiciele najsilniejszych państw (tj. prezydent USA F.D. Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii W. Churchill, przywódca ZSRR J. Stalin – stąd Wielka Trójka).

Najważniejsze konferencje koalicji antyhitlerowskiej:
1) Moskwa, 29 IX-1 X 1941 roku – określenie wielkości pomocy gospodarczej i militarnej dla ZSRR w ramach Lend-Lease-Act;
2) Waszyngton, 1 I 1942 roku – podpisanie przez 26 państw Deklaracji Narodów Zjednoczonych (obietnica zaangażowania przez państwa sygnatariuszy całej potęgi militarnej w walce z państwami osi);
3) Quebec, VIII 1943 roku – konferencja przedstawicieli Anglii i USA dyskutujących nad możliwościami szybszego zajęcia Berlina niż wojska radzieckie;
4) druga konferencja w Moskwie, X 1943 roku – uzgodniono otwarcie drugiego frontu we Francji w 1944 roku, przygotowano (ministrowie spraw zagranicznych Wielkiej Trójki) plan rozmów w Teheranie;
5) Teheran, 28 XI-1 XII 1943 roku – wstępnie dokonano podziału Europy na strefy wpływów, oddając środkową i wschodnią Europę pod nadzór ZSRR. Potwierdzono otwarcie drugiego frontu. Podkreślono konieczność dalszej ścisłej współpracy między państwami koalicji;
6) Jałta, 4 II-11 II 1945 roku – plan podziału Niemiec po zakończeniu wojny na 4 strefy okupacyjne – brytyjską,amerykańską, francuską i radziecką, ZSRR zadeklarował przystąpienie do wojny przeciw Japonii, podtrzymano podjętą jeszcze w Teheranie decyzję, że wschodnią granicą Polski będzie tzw. linia Curzona, ustalono termin zwołania konferencji powołującej Organizację Narodów Zjednoczonych na 15 IV 1945 roku w San Francisco;
7) Poczdam, 17 VII-2 VIII 1945 roku – w miejsce Roosevelta delegacji USA przewodził nowy prezydent Harry Truman, a zamiast Winstona Churchilla obecny był w końcowej fazie konferencji nowy premier Wielkiej Brytanii, Clement Atlee. Powołano Radę Kontroli Niemiec i ustalono zasady sprawowania nadzoru nad tym pokonanym państwem: dekartelizację, demilitaryzację, denazyfikację, demokratyzację.Ustalono wówczas także zachodnią granicę Polski. Konferencja poczdamska toczyła się już po zakończeniu działań zbrojnych w Europie.

Na kontynencie coraz mocniej dawały o sobie znać różnice między dotychczasowymi sojusznikami. Rozpoczynała się „zimna wojna”. O dalszym funkcjonowaniu koalicji nie było już więc mowy.

Mur berliński – widok od strony zachodniej
Mur berliński– widok od strony zachodniej

Warto pamiętać

Tajne rozmowy między Anglią i Stanami Zjednoczonymi o wspólnej walce przeciw Niemcom toczyły się już w marcu 1941 roku. Ich efektem było zawarcie tzw. Planu ABC-1. Przygotowując się do walk z Niemcami, USA w kwietniu 1941 roku wysadziły swe wojska na Grenlandii.

Pojęcia

dekartelizacja – zlikwidowanie w Niemczech karteli zajmujących się produkcją w dziedzinie przemysłu ciężkiego. Uznano, że umożliwiły one Adolfowi Hitlerowi szybkie osiągnięcie przewagi militarnej
demilitaryzacja – obowiązek rozbrojenia państwa pokonanego po zakończeniu działań wojennych. Zastosowano wobec Niemców po II wojnie światowej
denazyfikacja – zakaz legalnej działalności w pokonanych Niemczech partii hitlerowskiej
demokratyzacja – tu: ustalenie, że w powojennych Niemczech władze pochodzić będą tylko z demokratycznych wyborów

Literatura

K. Kersten: Jałta w polskiej perspektywie. Warszawa 1989.

Daty

14 VIII 1941 roku - podpisanie Karty Atlantyckiej
28 XI-1 XII 1943 roku - konferencja w Teheranie
4-11 II 1945 roku - konferencja w Jałcie
17 VII-2 VIII 1945 roku - konferencja w Poczdamie

Oś czasu

1920 - wojna polsko-bolszewicka
1927 - powstanie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (W. Sławek)
1935 - śmierć Józefa Piłsudskiego
1941 - układ Sikorski-Majski. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a ZSRR

Podoba się? Tak Nie