W latach 1848-1849 doszło do wybuchu w Europie szeregu powstań i rewolucji, określanych ogólnym mianem Wiosny Ludów. Największy zasięg miały powstania we Francji, państwach niemieckich, włoskich, w Austrii. Miały one wiele cech wspólnych, co pozwoliło wyznaczyć kilka głównych przyczyn europejskiej Wiosny Ludów.
W jej ramach będziemy więc mieli do czynienia albo z powstaniami narodowymi, których celem było uzyskanie niepodległości (Węgrzy, Włosi, Czesi), z rewolucjami zmierzającymi do przejęcia przez burżuazję władzy w państwie (Francja, Prusy, Austria), wreszcie z ruchami zjednoczeniowymi (państwa niemieckie, Włochy). Epizodycznie dochodziło wówczas także do wystąpień chłopskich (Hiszpania, Portugalia). Pierwsza grupa powstań (narodowowyzwoleńcze) wskazywała, że porządek polityczny, jaki wprowadził Kongres Wiedeński, nie sprawdził się. Wiele narodów nieposiadających własnych państw szukało możliwości „wybicia się na niepodległość” także przy użyciu siły. W 1848 roku stosunkowo największy zasięg miało powstanie węgierskie skierowane przeciw Austrii. Wybuchło ono w Budapeszcie, 15-17 III 1848 roku. Na jego czele początkowo stanął poeta Sandor Petöfi, twórca organizacji „Młode Węgry”, a następnie Rząd Tymczasowy kierowany przez Ludwika Kossutha. Austriakom udało się pozyskać do wojny z Węgrami wojska rosyjskie I. Paskiewicza, a także bana Chorwacji Józefa Jelacica. Ostatecznie klęska Węgrów w bitwie pod Temesvar 9 VIII 1849 roku (wojskami powstańczymi dowodził tam gen. J. Bem) doprowadziła do podpisania kapitulacji 13 VIII 1849 roku pod Villagos. Przekreślała ona szanse Węgrów na niepodległość.
Mniejsze znaczenie miało powstanie czeskie także skierowane przeciw monarchii austriackiej. W czasie gdy w Pradze odbywał się tzw. zjazd słowiański debatujący nad możliwością zjednoczenia Słowian wewnątrz monarchii austriackiej (3-12 VI1848 roku), w mieście tym wybuchło antyaustriackie powstanie. Organizatorami byli: Karol Sladkowsky, Józef Fric. Nie miało ono żadnych szans powodzenia i po zbombardowaniu miasta prze zgen. Alfreda Windischgraetza skapitulowało 17 VI 1848 r.
Równie ważnym wydarzeniem Wiosny Ludów były wystąpienia burżuazji. Po rewolucji przemysłowej nowej, najbogatszej grupy społecznej, domagającej się ograniczenia władzy monarszej przez udział w rządzeniu ciał wybieralnych (parlamentów) oraz uchwalanie konstytucji. W ten sposób burżuazja zapewniała sobie wpływ na podejmowanie decyzji przez władców i odsuwała dotychczas rządzącą grupę społeczną – arystokrację. Wystąpienia burżuazji były często połączone z protestami robotników walczących o poprawę swej sytuacji ekonomicznej. Tak było we Francji, gdzie w wyniku walk ulicznych 22-24 II 1848 roku doszło do abdykacji króla Ludwika Filipa (rewolucja lutowa). Proklamowano republikę (II republika), w której władzę sprawowało Zgromadzenie Konstytucyjne, z prawicową większością (Lamartine, Arago). W obawie przed kolejnymi wystąpieniami robotników pełnię władzy wykonawczej oddano ministrowi wojny gen. Ludwikowi Cavaignac, który w dniach 23-26 VI1848 roku krwawo stłumił powstanie robotnicze w Paryżu. 4 XI 1848 roku uchwalono konstytucję zapewniającą burżuazji decydujący wpływ na rządy w państwie. 10 XII w drodze plebiscytu wybrano prezydenta, którym został Ludwik Napoleon Bonaparte, bratanek słynnego cesarza Francuzów. W 1852 roku ogłosił się on cesarzem, kładąc tym samym kres II republice.
Podobne przyczyny legły u podstaw rewolucji w Austrii. W dniach 13-15 III 1848 roku w Wiedniu wybuchło powstanie skierowane przeciw rządom Metternicha. Po jego dymisji ogłoszono 25 IV 1848 roku konstytucję oktrojowaną przez cesarza Ferdynanda I (zniesiono ją w 1851 roku). Nie uspokoiło to sytuacji w Wiedniu, gdzie jeszcze dwukrotnie dochodziło do wybuchu powstań, w maju i w październiku 1848 roku. W ich wyniku cesarz abdykował w Ołomuńcu, a jego następcą został 2 XII Franciszek Józef I.
Szturm Budy, 21 maja1849 roku, August von Pettenkofen
W przeciwieństwie do swego poprzednika, był to już władca rządzący w imieniu burżuazji i w jej interesie. Powstania, podobne do austriackiego, miały miejsce także w państwach niemieckich (w Badenii w marcu 1848 roku, a także w Wirtembergii, Nassau, Bawarii czy w Prusach). Na tym terenie Wiosna Ludów oznaczała jednak równocześnie dążenie do zjednoczenia Niemiec. Pod wpływem wydarzeń dziejących się w Prusach doszło do sformowania 18 V 1848 roku we Frankfurcie parlamentu jako ogólnoniemieckiego ciała ustawodawczego. Miał to być pierwszy krok do zjednoczenia Niemiec. Charakter ustrojowy przyszłego państwa był jednak kwestią dzielącą posłów, co zmniejszało znacznie efektywność obrad. Na czele państwa stać miał arcyksiążę Jan Habsburg, zaś pracami rządu kierować miał książę Karol von Leiningen. Ostatecznie 28 III 1849 roku uchwalono konstytucję Niemiec, jako federacji państw na czele z cesarzem, którym wybrano Fryderyka Wilhelma IV – dotychczasowego króla Prus. Dla niego samego oznaczałoby to objęcie władzy mocno okrojonej przez konstytucję. Nie chcąc się na to zgodzić, w kwietniu 1849 roku przy pomocy wojska rozpędził parlament. Oznaczało to fiasko koncepcji zjednoczenia Niemiec. Nie udała się wówczas także próba zjednoczenia Włoch, podjęta na wieść o wybuchu rewolucji w Wiedniu w marcu 1848 roku. Powstanie ogarnęło Lombardię, Wenecję, Parmę i Modenę. Władcą zjednoczonych Włoch miał zostać król Sardynii (Piemontu) Karol Albert. Wojsko austriackie pod dowództwem marszałka Józefa Radetzky’ego zadało jednak ostatecznie klęskę Karolowi Albertowi, który bardziej interesował się powiększeniem obszaru Piemontu niż zjednoczeniem Włoch. Nastąpiło to w bitwie pod Custozzą 27 VII 1848 roku. Przesądziła ona o upadku idei zjednoczenia Włoch. Do sierpnia jeszcze walczył w Lombardii Józef Garibaldi, ale i on musiał wycofać się do Szwajcarii.
Rezultat Wiosny Ludów w Europie oceniać należy na różnych płaszczyznach. Nie powiodła się żadna próba wywalczenia niepodległości ani zjednoczenia państwa. Największe znaczenie miały natomiast rewolucje społeczne, które spowodowały likwidację ustroju opartego na nieograniczonej władzy monarchy. Zastąpiły go monarchie konstytucyjne, w których kompetencje rządzącego ograniczane były przez wybierany (choć najczęściej jeszcze nie w demokratycznych wyborach) parlament. On z kolei uchwalał konstytucję, która była głównym aktem prawnym określającym ustrój państwa. Wiosna Ludów przyniosła także znaczne poszerzenie swobód obywatelskich; ujawniła wreszcie nowe konflikty społeczne, których uczestnikami w II połowie XIX wieku staną się robotnicy.