profil

Związek Radziecki w okresie międzywojennym

poleca 82% 180 głosów

Po zakończeniu I wojny światowej na politycznej mapie Europy znajdowały się dwa państwa izolowane w stosunkach międzynarodowych. Były to: Niemcy, powszechnie uznane za sprawcę I wojny światowej, i Związek Radziecki, ze względu na stosowanie zupełnie innych niż w pozostałej części Europy metod gospodarczego i politycznego zarządzania krajem.

Jedyne w tym czasie państwo komunistyczne budziło obawy, a nawet przerażenie w Europie, co zaobserwować można było np. w czasie wojny polsko-radzieckiej. Już w tym okresie pełną władzę w państwie przejęła partia bolszewicka, od 1925 roku występująca pod nazwą Wszechrosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików), WKP(b). Wszelkie inne partie stopniowo były rozwiązywane, a ich członkowie, pod zarzutem działalności antyrewolucyjnej, zostali uwięzieni. Eliminacją wrogów politycznych zajmowała się tzw. CzeKa, kierowana przez Feliksa Dzierżyńskiego. Oficjalnie powołana do walki za spekulacją gospodarczą, w praktyce zwalczała wszelkie przejawy działalności niezgodnej z wytycznymi Lenina i Rady Komisarzy Ludowych. Ofiarami jej aktywności padali nie tylko przeciwnicy polityczni, ale i gospodarczy, np. właściciele nieco większych gospodarstw rolnych, zwani kułakami, szczególnie ci, którzy przeciwstawiali się kolektywizacji. W 1922 roku CzeKa przekształcono w GPU, oficjalną już policję polityczną w Związku Radzieckim. Pod taką nazwą państwo to istniało od 1922 roku. Równocześnie z wprowadzaniem dyktatury politycznej następowały istotne zmiany w systemie gospodarczym. Wprowadzono administracyjny nadzór nad produkcją przemysłową i rolnictwem. Surowo (nawet śmiercią) karano za posiadanie jakiejkolwiek nadwyżki zboża, której nie oddano państwu. Zmierzano wręcz do przekształcenia państwa w ogromny obóz pracy, w którym robotnicy i rolnicy wykonywaliby ściśle określone zadania państwowe i znajdowaliby się pod ciągłym nadzorem władz. Taka polityka gospodarcza, stosowana ponadto w kraju osłabionym w wyniku I wojny światowej, bardzo szybko doprowadziła do niespotykanego kryzysu gospodarczego, czego symbolem była klęska głodu w latach 1920-1921. Pochłonęła ona na Ukrainie i na Kaukazie miliony ofiar. Dopiero ten stan spowodował nieznaczną zmianę polityki gospodarczej, określaną mianem Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP). Jej zręby opracowano w 1921 roku, a polegała ona na niewielkich ustępstwach na rzecz prywatnej drobnej inicjatywy, handlu itp. Nie zmieniła jednak w istotny sposób sytuacji gospodarczej w ZSRR. W 1924 roku zmarł Włodzimierz Iljicz Lenin, a praktycznie nieograniczoną władzę po nim przejął Józef Stalin (właśc. Dżugaszwili). Jego rządy charakteryzował jeszcze większy terror polityczny, połączony z przypisywaniem sobie wszelkich, często tylko propagandowych, sukcesów (kult jednostki). Nastąpiła w ZSRR bezpardonowa walka z przeciwnikami Stalina w łonie samej partii komunistycznej. W jej trakcie zamordowani zostali w latach 1936-1938 m.in. Grigorij Zinowiew, Lew Kamieniew, Nikołaj Bucharin, a nawet Lew Trocki. Często organizując czystki w szeregach partii komunistycznej, Stalin posługiwał się prowokacją, jak np. przy okazji zabójstwa Siergieja Kirowa w 1934 roku. Ofiarami tych działań była także prawie cała kadra dowódcza Armii Czerwonej. W polityce gospodarczej Stalin, podejmując w 1928 roku decyzję o pięcioletnim planie rozwoju gospodarki pod ścisłą kontrolą partii, praktycznie zlikwidował NEP. Powrócono do metod administracyjnego odbierania chłopom posiadanej ziemi, zatrzymując protestujących w obozach pracy (rozkułaczanie). Ponownie spowodowało to klęskę głodu, tym razem pustoszącą ZSRR w latach 1930-1933. W tym okresie również nastąpił zdecydowany atak skierowany przeciwko instytucjom religijnym, głównie Cerkwi Prawosławnej (1932 – pięciolatka antyreligijna). Właściwie do wybuchu II wojny światowej polityka wewnętrzna Stalina nie uległa większym zmianom; zauważyć można było natomiast wzrost aktywności Związku Radzieckiego na arenie międzynarodowej. W tej dziedzinie, po okresie izolacji, przełamanej układem z Niemcami w Rapallo w 1922 roku, ZSRR wzmacniał swoją pozycję. Następowało to poprzez wejście do Ligi Narodów, a pod koniec okresu międzywojennego przez zacieśnienie współpracy z hitlerowskimi Niemcami.

Róże dla Stalina, Boris Vladimirski
Róże dla Stalina, Boris Vladimirski

Warto pamiętać

Lew Trocki w obawie przed Stalinem uciekł w 1929 roku z ZSRR i ukrywał się w Meksyku. Nawet tam jednak nie był bezpieczny. Zginął na rozkaz Stalina w 1940 roku.

Pojęcia

totalitaryzm – rodzaj doktryny politycznej charakteryzującej się dążeniem władzy do przejęcia kontroli nad wszelkimi niemal płaszczyznami aktywności człowieka, nawet osobistymi i niemającymi nic wspólnego z polityką, jak np. życiem rodzinnym, kulturą, sportem itp. Doktryna obowiązująca w państwach faszystowskich i w ZSRR

Daty

lata 1921-1928 - obowiązywanie Nowej Ekonomicznej Polityki
1924 rok - śmierć Włodzimierza Iljicza Lenina
lata 1936-1938 - czystka w armii i partii komunistycznej
lata 1930-1933 - klęska głodu w ZSRR

Oś czasu

1918 - początek polsko-ukraińskich walk o Lwów
1922 - uchwała Sejmu w sprawie budowy portu w Gdyni
1928 - podpisanie przez Polskę paktu Brianda-Kellogga
1935 - Konstytucja kwietniowa
1942 - utworzenie Polskiej Partii Robotniczej

Podoba się? Tak Nie