Idee <Wiosny Ludów> ogarniające w 1848 roku znaczną część Europy docierały również do ziem polskich. Nie dotyczyło to zaboru rosyjskiego, ponieważ w samej Rosji nie doszło w 1848 roku do istotnych wystąpień rewolucyjnych. Natomiast wydarzenia dziejące się w Prusach i w Austrii mocno rzutowały na wzrost aktywności ludności polskiej w obu zaborach należących do tych państw.
W marcu 1848 roku w Poznaniu doszło do utworzenia Komitetu Narodowego (m.in. M. Mielżyński, W. Stefański, K. Libelt, J. Esman), który przedstawił królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi IV polskie żądania. Nie były one zbyt radykalne. Świadomość niedawnych klęsk powstańczych powodowała, że domagano się jedynie zwiększenia zakresu praw narodowych w Wielkim Księstwie Poznańskim i utworzenia niewielkiego, polskiego oddziału wojskowego. Nie wspominano nawet o postulacie przywrócenia niepodległości. Król pruski w dniu 24 III 1848 roku przystał na żądania polskie. Kiedy jednak sytuacja rewolucyjna w samych Prusach została opanowana, zwiększył się nacisk kół nacjonalistycznych w tym państwie, domagających się odwołania ustępstw poczynionych na rzecz Polaków.
Ci z kolei nie chcieli się na to zgodzić, szczególnie na ograniczenie liczebności polskiego oddziału wojskowego. Mimo podpisania umowy w tej kwestii z pruskim komisarzem królewskim gen. Wilhelmem Willisenem w Jarosławcu 11 IV 1848 roku, doszło do walk oddziałów pruskich ze świeżo sformowanym korpusem polskim dowodzonym przez Ludwika Mierosławskiego. Odniósł on wprawdzie zwycięstwa w potyczkach pod Miłosławiem (30 IV 1848) i pod Sokołowem (2 V 1848), ale ostatecznie oddział uległ rozproszeniu; Mierosławski podał się do dymisji, a jego następca, Augustyn Brzeżański, 9 V 1848 roku podpisał kapitulację. Podobny przebieg miały wydarzenia w Galicji. I tu, w Krakowie, powołano Komitet Narodowy (na czele stał Józef Krzyżanowski), a we Lwowie Radę Narodową (Jan Dobrzański, Franciszek Smolka). Instytucje te wysłały apel do cesarza Ferdynanda I, prosząc o nadanie Galicji autonomii. Podobnie jak w przypadku ziem zaboru pruskiego, początkowo władze pozytywnie odniosły się do idei autonomii. Ostatecznie jednak obietnicy tej nie zrealizowano, a 26 IV 1848 roku do buntującego się Krakowa wkroczyły wojska austriackie. Nieco wcześniej, 22 IV 1848 roku, gubernator Galicji Franciszek Stadion ogłosił uwłaszczenie chłopów, uprzedzając analogiczny krok planowany przez Polaków. Z punktu widzenia zaborcy było to korzystne, gdyż zwiększało zaufanie chłopów do cesarza i oddalało widmo kolejnego powstania. Polacy uczestniczyli w wydarzeniach <Wiosny Ludów> nie tylko w Galicji i w zaborze pruskim. Duży był ich udział w powstaniu węgierskim, w którym gen. Henryk Dembiński, a potem gen. Józef Bem dowodzili nawet armią węgierską. Ludwik Mierosławski walczył na Sycylii, a Adam Mickiewicz organizował Legion Polski mający walczyć z Austriakami we Włoszech. Wreszcie Michał Czajkowski (Sadyk Pasza) zrealizował podobne przedsięwzięcie w Turcji.