profil

Tajne związki na ziemiach polskich po upadku powstania listopadowego

poleca 31% 26 głosów

Niemal tuż po klęsce powstania listopadowego zaczęły powstawać na ziemiach polskich organizacje konspiracyjne, stawiające sobie za cel odzyskanie niepodległości. Dużą rolę w tym procesie odegrali emisariusze reprezentujący działaczy emigracyjnych.

Z inicjatywy Karola Borkowskiego powstał Związek Przyjaciół Ludu obejmujący swym zasięgiem obszar Galicji. Dość szybko władze austriackie wpadły na trop tej organizacji (aresztowanie Borkowskiego), przez co jej aktywność została ograniczona. Większą rolę odgrywało Stowarzyszenie Ludu Polskiego powstałe w 1835 roku w Krakowie, pod kierownictwem Tadeusza Żabickiego. W swym programie podkreślało konieczność przeprowadzenia uwłaszczenia chłopów. Wśród organizacji konspiracyjnych działających w zaborze austriackim wymienić należy także Konfederację Powszechną Narodu Polskiego istniejącą od 1837 roku.

Aktywny narodowo był w tym okresie także zabór pruski. Od 1839 roku działał tam Komitet Poznański, którym kierowali Karol Libelt i Aleksander Guttry. Organizacja ta pozostawała w silnych związkach z emigracyjnym Towarzystwem Demokratycznym Polskim, akceptując jego program zawarty w Wielkim Manifeście. Ścisłe kontakty między Komitetem Poznańskim a TDP zapewniał m.in. Ludwik Mierosławski. Konkurencyjną wobec Komitetu organizacją działającą w zaborze pruskim był Związek Plebejuszy. Został on założony na przełomie lat 1842 i 1843 przez Walentego Stefańskiego. Działali w nim także Józef Esman, Maciej Palacz, kontaktował się z tą organizacją także Edward Dembowski. Związek Plebejuszy deklarował program bardziej radykalny niż Komitet Poznański. Przewidywano np. zorganizowanie ludowego powstania, które rozpocząć się miało w zaborze pruskimi w Galicji, 21 II 1846 roku. Jego przywódcą miał być Ludwik Mierosławski.

Stosunkowo najmniejszą aktywność przejawiały tajne związki w zaborze rosyjskim, co wynikało z represji carskich, jakie spadły na ten teren po upadku <powstania listopadowego>. Jednak i tu na początku lat 40. nastąpił wzrost aktywności konspiracyjnej, czego najlepszym dowodem była działalność ks. Piotra Ściegiennego. Nawoływał on miejscowych chłopów (działał w okolicach Kielc) do walki z zaborcą pod hasłami narodowymi, ale i propagując radykalny program społeczny. Aby zyskać większy autorytet, posługiwał się tzw. Złotą książeczką, której autorem rzekomo miał być papież Grzegorz XVI. W 1844 roku ks. Ściegienny został aresztowany przez władze carskie i do planowanego na ten rok powstania nie doszło.

Szymon Konarski, współzałożyciel Stowarzyszenia Ludu Polskiego
Szymon Konarski, współzałożyciel Stowarzyszenia Ludu Polskiego

Warto pamiętać

Ks. Piotr Ściegienny po aresztowaniu skazany został na bezterminowe zesłanie na Syberię. Został zwolniony dopiero w 1871 roku i wrócił wówczas na ziemie polskie.

Literatura

M. Żychowski: Ludwik Mierosławski. 1814-1878. Warszawa 1963.

Daty

1835 rok - utworzenie Stowarzyszenia Ludu Polskiego
1839 rok - utworzenie Komitetu Poznańskiego
1842 rok - utworzenie Związku Plebejuszy
1844 rok - aresztowanie księdza Piotra Ściegiennego

Oś czasu

1821 - śmierć Napoleona
1840-1842 - ogólnoświatowa epidemia cholery

Podoba się? Tak Nie