Wiedza o społeczeństwie

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Powołana w 1993 roku Rada jest organem państwowym właściwym w sprawach radiofonii i telewizji. Składa się z dziewięciu członków powoływanych przez Sejm (cztery osoby), Senat (dwie osoby) i Prezydenta RP (trzy osoby). Kadencja Rady trwa sześć lat, lecz co dwa lata wymienia się 1/3 członków, którzy nie mogą zostać powołani na następną kadencję. Do zadań Rady należą: projektowanie najważniejszych kierunków państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, przyznawanie koncesji na...

Organizacja aparatu państwowego

Monarchia – jest to forma rządu, w której aparat państwowy i forma władzy jest w rękach monarchy (króla, cesarza, sułtana). Ze względu na zakres władzy możemy wyróżnić monarchię absolutną – gdy cała władza spoczywa w osobie monarchy,monarchię konstytucyjną – gdzie konstytucja pełni formę umowy pomiędzy społeczeństwem a monarchą, oraz monarchię parlamentarną – gdzie monarcha pełni funkcję reprezentacyjną, występując często na pozycji arbitra i symbolu narodowego. Republika – jest formą...

Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne – różne gałęzie prawa

Inne rozróżnienie gałęzi praw może dotyczyć obszaru, na którym rozciąga się jego jurysdykcja. Z tego względu rozróżniamy prawo międzynarodowe publiczne i prawo wewnętrzne.

Społeczeństwo – struktura i zróżnicowanie

Struktura społeczna opisuje podziały wewnątrz społeczeństwa. Określa się ją jako zbiór elementów składających się na społeczeństwo wraz z relacjami między nimi. W każdym społeczeństwie dokonują się pewne podziały wewnętrzne,które można opisać, charakteryzując jego strukturę. Socjologowie wyróżniają cztery podstawowe sposoby budowania struktury społeczeństwa. Sposoby budowania strukturyspołeczeństwa demograficzny Społeczeństwo określone zostaje w oparciu o dane...

Od praw naturalnych do praw człowieka

Człowiekowi przynależne są pewne prawa wynikające z jego natury. Prawo do życia jest niepodważalnym prawem każdego człowieka, podobnie jak prawo do wolności czy własności. Pierwsze nowożytne zapisy dotyczące praw człowieka pojawiły się w XIII wieku w Anglii. W 1215 roku Jan bez Ziemi wydał Wielką Kartę Swobód , zgodnie z którą żaden człowiek nie mógł być uwięziony, pozbawiony majątku czy wygnany bez prawomocnego wyroku. Wyrok taki mógł być wydany przez ludzi mu równych lub z mocy prawa...

Trójkąt Weimarski

Forum, w którym uczestniczą ministrowie spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski. Pierwsze spotkanie odbyło się w 1991 roku w Weimarze z inicjatywy ówczesnego szefa dyplomacji RFN, Hansa Dietricha Genschera. Współpraca dotyczy obszarów polityki międzynarodowej, gospodarki, kultury, nauki i kontaktów międzyludzkich.

Organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju (OECD)

Jej geneza ma związek z przekształceniem, jakiego dokonano w 1961 roku w Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC). Powstanie OECD nastąpiło z inicjatywy USA i było reakcją na utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Główne zadania OECD dotyczą wolności wymiany handlowej, która powinna zapewniać państwom osiągnięcie jak najwyższego poziomu życia, zatrudnienia i stabilizacji finansowej. Programy OECD przeznaczone są także dla krajów słabo rozwiniętych. Konwencję OECD...

Prawa człowieka

Konstytucja jako najwyższy akt prawny

Rada Europy

Rada Europy powstała w roku 1949 z inicjatywy Roberta Schumana, Konrada Adenauera i Henriego Spaaka jako organizacja działająca na rzecz integracji w Europie. Wobec tworzenia od lat 50. Wspólnot Europejskich cele Rady Europy uległy zmianie. Obecnie najważniejszymi zadaniami Rady Europy są: obrona praw człowieka i umacnianie demokracji, praworządności i wspólnego rozwiązywania problemów społecznych oraz przestrzeganie wartości europejskich w dziedzinach kulturowych,prawnych i społecznych....

Socjaldemokracja

Z socjalizmu wyrosła także doktryna socjaldemokratyczna, w której zawiera się bardzo wiele z idei socjalistów. Socjaldemokraci potrafili odrzucić naleciałości marksistowskie, rezygnując z walki klas, rewolucji i dyktatury proletariatu na rzecz państwa prawa, równości wszystkich obywateli i szeroko rozumianej demokracji. W sferze ekonomicznej deklaracja postuluje: pełne zatrudnienie, ubezpieczenia społeczne, podniesienie poziomu życia oraz bardziej sprawiedliwy podział dochodu i...

Systemy polityczne

Pojęcie normy i przepisu prawa

Prawo jest pewnego rodzaju zbiorem norm postępowania, które porządkują życie społeczne, wprowadzając ład i porządek. Jak każda dziedzina naukowa, prawo posiada specyficzny język, posługujący się szeregiem charakterystycznych pojęć i zagadnień. Należą do nich pojęcia normy i przepisu prawnego.

Grupa Wyszehradzka

Regionalne porozumienie podpisane w 1991 roku między Polską, Czechosłowacją i Węgrami (Trójkąt Wyszehradzki), a zawarte na podstawie deklaracji o współpracy. Ustalono również warunki współpracy gospodarczej i politycznej, której celem ma być dążenie do integracji europejskiej. Po podziale Czechosłowacji na Czechy i Słowację powstał Czworokąt Wyszehradzki. W 1993 roku do Grupy przystąpiła Słowenia. Od tego roku obowiązuje umowa między członkami Grupy Wyszehradzkiej o środkowoeuropejskiej...

Państwo i polityka

Północnoamerykańskie porozumienie wolnego handlu (NAFTA)

Zawarte pomiędzy USA, Meksykiem i Kanadą, tworzące północnoamerykański obszar wolnego handlu, weszło w życie 1 stycznia 1994 roku. Układ NAFTA oprócz zniesienia barier handlowych reguluje kwestie związane z wymianą usług, inwestycji i ochrony własności intelektualnej, a także porusza zagadnienia dotyczące ochrony środowiska i prawa pracy. Jako jedyny na świecie układ doprowadził do zintegrowania systemów gospodarczych dwóch państw wysoko rozwiniętych (USA, Kanada) z gospodarką kraju...

Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania

Różnorodność form państwa

Posługując się pojawiającymi się w najpowszechniej wyróżnianych systemach politycznych pojęciami, takimi jak demokracja, republika czy dyktatura, napotykamy na trudności związane z wyraźnym określeniem ich zakresu. Pewne uporządkowanie w stosowaniu tych pojęć wprowadza ich opis ze względu na formę państwa, w którym występują. Pojęcie formy państwa jest często utożsamiane z pojęciem sytemu politycznego, jaki w danym państwie obowiązuje.Mówiąc inaczej: system polityczny państwa określa...

Socjalizm

Dla socjalisty szczególne znaczenie ma zło, jakie dokonuje się w społeczeństwie, zwłaszcza zło czynione przez innych ludzi. Socjalista niczym Prometeusz powinien być uczulony na wszelakie krzywdy dziejące się na świecie, być gotowy zmieniać świat na lepszy. Człowiek ma ogromną moc nieustannego przekształcania świata,tak żeby służył szczęściu wszystkich. Dzięki wolności i nieograniczonym możliwościom rozumu człowiek jest najważniejszą istotą w kosmosie. Dla wielu socjalistów wspólny...

Inicjatywa środkowoeuropejska (ISE)

Powstała w maju 1989 roku jako Quadragonale, początkowo zrzeszając Austrię, Jugosławię, Węgry i Włochy. Później do członków dołączyła Czechosłowacja (Pentagonale), a rok potem Polska (Heksagonale). Po rozpadzie Czechosłowacji i Jugosławii i przyjęciu państw, które powstały w ich miejsce, zrodziła się inicjatywa środkowoeuropejska, która zrzesza obecnie: Albanię, Austrię, Białoruś, Bośnię-Hercegowinę, Bułgarię, Chorwację, Czechy, Macedonię, Mołdawię, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię,...

Władza wykonawcza Rzeczypospolitej Polskiej

Kontrola społeczna i zasady sprawiedliwości społecznej

Europejskie systemy bezpieczeństwa

Władza ustawodawcza Rzeczypospolitej Polskiej

Miejsce doktryn we współczesnych partiach politycznych

Pomiędzy doktrynami politycznymi a partiami politycznymi istnieje współcześnie bardzo wyraźny związek. Wynika on z programu politycznego partii, który powstaje jako efekt dopasowywania doktryny do aktualnej sytuacji politycznej i historycznej. Dlatego często z jednej doktryny politycznej może powstać kilka różnorodnych programów. Program partii politycznej jest określeniem bezpośrednich działań w różnych sferach życia publicznego jako fundament uwzględniających zasady ideologiczne...

Procesy integracyjne w Europie

Doktryny wyrosłe z ruchu robotniczego

Powstanie tych doktryn politycznych nastąpiło w połowie XIX wieku i wiązało się z gwałtownym rozwojem przemysłu i zmianami w strukturze ówczesnego społeczeństwa, których efektem było powstanie nowej grupy społecznej – robotników. Szybki wzrost liczebności i znaczenia tej grupy oraz jej ciężka sytuacja bytowa spowodowały powstanie wielu doktryn stawiających sobie początkowo za cel poprawę ich losu. Później zaczęto formułować postulaty polityczne zmierzające do przebudowy całego...

Władza sądownicza – organy kontroli i przestrzegania prawa

Rada Ministrów

Ministrowie kierują działaniami administracji rządowej. Podobnie jak premier, ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa odpowiedzialny jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.Minister Spraw Zagranicznych zobowiązany jest do realizacji założeń polityki zagranicznej państwa. Innymi resortami występującymi w rządzie są m.in. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Rolnictwa.

Rada bezpieczeństwa

Tworzy ją 15 państw: pięciu członków stałych: Stany Zjednoczone, Rosja, Francja, Wielka Brytania, Chiny oraz dziesięciu wybieranych na dwa lata. Kompetencje RB są szerokie; rozpatruje ona zaistniałe konflikty i jej głównym zadaniem jest zapobieganie konfliktom międzynarodowym i interweniowanie w razie ich zaistnienia. Może stosować zalecenia, zarządzenia i sankcje, z interwencją sił zbrojnych włącznie. Stali członkowie RB posiadają prawo weta wobec wszystkich...

Norma a przepis prawa

Kształtowanie się nowożytnego pojęcia prawa

Najważniejsze umiejętności obywatelskie

Społeczność lokalna i sposoby jej organizowania

Społeczeństwo

Unia zachodnioeuropejska

Organizacja, która powstała na podstawie układów paryskich (1954) modyfikujących Traktat Brukselski z 1948 roku mówiący o współpracy ekonomicznej, społecznej,kulturalnej oraz samoobronie. Pierwszymi członkami były: Belgia, Holandia,Francja, Luksemburg, Wielka Brytania, w 1955 roku dołączyły RFN i Włochy,a 35 lat później (1990) Hiszpania i Portugalia oraz Grecja (1991). Status stowarzyszonych mają: Turcja, Norwegia, Islandia, a obserwatorów: Austria, Dania, Irlandia,Szwecja i Finlandia. Kraje...

W obronie praw człowieka

Władza sądownicza – wymiar sprawiedliwości

Niepowtarzalny indywidualizm człowieka

Organizacja władzy Rzeczypospolitej

Współpraca regionalna i integracja ogólnoświatowa

Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (GATT)

Międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane w 1947 roku w Genewie przez 23 państwa członkowskie ONZ. Najważniejszym celem GATT była likwidacja ograniczeń w rozwoju wymiany handlowej zmierzająca do liberalizacji handlu międzynarodowego, co ostatecznie miało doprowadzić do wolnej konkurencji w handlu międzynarodowym. Od lat 60. spadło znaczenie GATT w wyniku utworzenia wspólnego rynku europejskiego i powstawania na świecie innych systemów preferujących handel regionalny. W 1995 roku GATT...

Rada Społeczno - Gospodarcza

Jest organem zajmującym się problematyką współpracy kulturalnej, powszechnego przestrzegania praw człowieka, zatrudnienia, ochrony zdrowia, postępu i rozwoju gospodarczego. Składa się z 54 członków wybieranych na trzy lata. Jej uchwały mają formę zaleceń.

Prawo

Instytucje związane z władzą sądowniczą

Innymi organami związanymi z władzą sądowniczą w Rzeczypospolitej są instytucje, które mają specyficzne i ściśle określone zadania. Należy do nich Instytut Pamięci Narodowej, który został powołany na mocy ustawy w grudniu 1998 roku. W ramach instytutu działa Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, która realizuje zadania śledcze w sprawach o zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu. Dotyczy to zarówno zbrodni hitlerowskich, jak też stalinowskich oraz tych przestępstw,...

Obywatel w sądzie

Kilka słów o społeczeństwie

Systemy polityczne a współczesne państwo

System zorganizowania rządów

Państwa o systemie prezydialnym – głowa państwa i szef rządu jest tą samą osobą. W tym systemie najważniejszy zakres władzy posiada prezydent, który kieruje państwem niezależnie od parlamentarnej większości, jednak nie może rozwiązać parlamentu ani w nim zasiadać. System ten, ze względu na pozycję prezydenta,występuje w trzech odmianach: Państwa o systemie parlamentarnym – najważniejszą cechą tego systemuj est rozdzielenie funkcji głowy państwa (prezydenta) i szefa rządu (premiera)....

Polska a Swiat