Najstarsze kodeksy prawa powstawały 4000 lat temu w starożytnej Mezopotamii. Najwcześniejsze znane nam kodeksy prawa powstały w sumeryjskim mieście Ur w 2100 roku p.n.e.
W XVIII wieku p.n.e. władca Babilonii, król Hammurabi, na kamiennej stelli wykuł prawa obowiązujące w jego państwie. Prawa te, nazwane Kodeksem Hammurabiego, nie są pierwszym kodeksem w dziejach ludzkości, ale zachowały się w najbardziej obszernych fragmentach. W Kodeksie Hammurabiego odnajdujemy charakterystyczne dla starożytnych cywilizacji Wschodu przekonanie o boskich źródłach prawa i władzy przekazanej królowi, który w imieniu bogów ją sprawuje. Zasady prawa stosowne przez Hammurabiego odbiegają w znacznym stopniu od współczesnych zasad. Wyznacznikiem Kodeksu Hammurabiego jest zasada „oko za oko, ząb za ząb” oraz bardzo wyraźny brak równości wobec prawa. Cechy te są widoczne w poniżej zamieszczonych fragmentach Kodeksu Hammurabiego:
Aby silny słabemu nie szkodził, aby dla sierot i wdów uzyskana została sprawiedliwość, aby się prawem kraj rządził, napisałem swe cenne słowa na mej kolumnie. (…)
Pkt 196.
Jeśli (człowiek wolny) wybił oko jednemu (człowiekowi wolnemu), należy wybić jego oko.
Pkt 197.
Jeśli złamał kość (człowieka wolnego), należy złamać jego kość.
Pkt 198.
Jeśli wybił oko poddanego pałacu lub złamał kość poddanemu pałacu, zapłaci jedną minę srebra.
Pkt 199.
Jeśli wybił oko niewolnika (człowieka wolnego) lub złamał kość niewolnika (człowieka wolnego), zapłaci połowę jego ceny.
Pkt 203.
Jeśli (człowiek wolny) uderzy (człowieka wolnego) równego sobie, zapłaci jedną minę srebra.
Pkt 204.
Jeśli poddany pałacu uderzy w twarz poddanego pałacu, zapłaci10 szekli srebra.
Pkt 205.
Jeśli niewolnik (człowieka wolnego) uderzy w twarz jednego z (ludzi wolnych), należy obciąć mu ucho.
Na kształtowanie się pojęcia prawa duży wpływ mieli starożytni Grecy. W greckich polis największą surowością charakteryzowały się prawa spartańskie. Znaczący wkład wniosły Ateny. Tam właśnie w VII wieku p.n.e. Drakon jako pierwszy dokonał spisu kodeksu prawa cywilnego i karnego. Wprowadzone przez Drakona prawa rozróżniały zabójstwa (nieumyślne spowodowanie śmierci) i morderstwa (umyślne spowodowanie śmierci), zastrzegając możliwość darowania kary (przy uzyskaniu zgody krewnych ofiary lub orzeczeniem sądu apelacyjnego, interpretującego przestępstwo jako zabójstwo). W myśl prawa wprowadzono rozróżnienie na dobra rodowe (nieprzekazywalne) i osobiste, które można było objąć postępowaniem sądowym. Prawa Drakona często rozstrzygały bardzo surowo, stąd narodził się synonim prawa drakońskiego jako symbolu praw niezwykle surowych. Większość z apisów prawnych ustalonych przez Drakona usunęła reforma prawna dokonana przez Solona. Kodyfikacja ta miała na celu zwiększenie demokratyzacji i wprowadzenie zasady równości wobec prawa.