Obywatele kraju, korzystając z przyznanych im praw, powinni wykazywać się pewnymi cechami, które kiedyś nazywano cnotami.
Jakie cnoty powinien posiadać obywatel? Przede wszystkim powinien być świadomy tego, że jest obywatelem danego kraju. Świadomość ta łączy się bezpośrednio z wiedzą na te mat praw, wolności i obowiązków obywatela, jakie mu przysługują. Posiadając wiedzę o podstawowych formach funkcjonowania w państwie,obywatel może i powinien z nich korzystać. Brak tej wiedzy i świadomości swoich praw może rodzić poważne konsekwencje. Fundamentalna zatem jest wiedza, która dotyczy różnych płaszczyzn funkcjonowania człowieka. Sama jest jednak niewystarczająca – trzeba jeszcze posiąść pewne umiejętności, jak np.wyrażanie własnego zdania, zdobywa nie i wykorzystywanie informacji itp. Umiejętności można by mnożyć – łączy je to, że są przydatne w życiu społecznym. Obywatel powinien zatem mieć wiedzę, umiejętności oraz chęć, aby je wykorzystać. Obywatel, który wie, co się dzieje w społeczeństwie czy w kraju (powiecie, gminie,mieście, osiedlu, bloku) i potrafi spojrzeć na wydarzenia obiektywnie, z perspektywy korzyści całej społeczności, może zachęcić innych do wspólnego działania na rzecz rozwoju społeczności.
Mówiąc o umiejętnościach obywatelskich, musimy jeszcze wspomnieć o wyborach. Aktywność obywateli często ogranicza się do uczestnictwa w wyborach, choć, jak pokazują dane dotyczące frekwencji wyborczej, liczba obywateli wykazujących w ten sposób udział w życiu publicznym jest niewielka. Dlaczego wyborcy nie korzystają z prawa do udziału w wyborach? Zazwyczaj daje się usłyszeć,że nie zgadzają się z programami partii politycznych albo ich nie znają, nie mają rozeznania co do uprawnień posłów, senatorów czy radnych odpowiednich szczebli samorządu terytorialnego. Dlaczego tak się dzieje? Prawdopodobnie nie znają zasad funkcjonowania państwa zawartych m.in. w Konstytucji RP. Inną przyczyną może być niechęć do rządzących lub wyznawana ideologia. Warto wiedzieć, że osoby wybierane przez nas, obywateli, będą miały różne uprawnienia, a odwołanie ich z pełnionych funkcji może okazać się niezwykle trudne. Jeżeli obywatel nie wie, na kogo głosować, to nie znaczy, że nie powinien oddać swojego głosu na partię czy osobę, która przedstawia najbliższy mu ideowo program. Tylko od wyborcy zależy, czy zechce się z tym programem zapoznać przed wyborami, czy weźmie udział w spotkaniach przedwyborczych lub posłucha wypowiedzi kandydatów w radiu lub telewizji. Nieznajomość kandydata startującego w wyborach lokalnych często oznacza, że jest to nowa osoba, która jeszcze nie miała możliwości zaprezentowania, co i jak chce zrobić. Ale może to również świadczyć o braku wiedzy wyborców dotyczącej kandydatów startujących w wyborach.
Zasadą weryfikacji powinna być skuteczność danego kandydata – jego dorobek,postawa, to, czy kieruje się dobrem ogółu czy własnym interesem. Aktywny obywatel nie pozostawi na niewłaściwym kandydacie „suchej nitki” podczas spotkania przedwyborczego. Dlaczego? Bo będzie wiedział, o co i jak spytać. Tylko w takiej sytuacji będzie miał możliwość rzeczywiście wpłynąć na sprawujących władzę, a przy okazji wyrazić głośno swoje zdanie w różnych kwestiach. To przykład twórczej postawy, która może także zainspirować innych obywateli, by nie pozostawali biernymi widzami życia publicznego.
Ważną umiejętnością obywatelską jest sztuka poszukiwania kompromisu i negocjacji. Negocjowanie to działanie mające na celu osiągnięcie porozumienia– konsensusu między stronami. Negocjujemy po to, aby znaleźć wspólne rozwiązanie, które satysfakcjonowałoby wszystkich uczestników negocjacji.
Psychologowie wyróżniają trzy najważniejsze etapy negocjowania:
| przygotowanie do negocjacji | Przygotowanie do negocjacji, tak jak przygotowanie do egzaminu, często może decydować o sukcesie. W trakcie samego procesu negocjacji mamy do czynienia z pewnym schematem: podczas przygotowań strony ustalają m.in. jaki jest problem. |
| właściwy proces negocjacji | Poszczególni uczestnicy przedstawiają cele, które chcą osiągnąć. Następuje dyskusja nad nimi, ich krytyka, spojrzenie na problem z różnych punktów widzenia. Po tej fazie wysuwane są wstępne propozycje rozwiązań, które mogą jeszcze być zmieniane, uzupełniane, rozbudowywane, a także odrzucane. Gdy rozwiązanie zostanie ustalone, dochodzi do porozumienia. Jest to oczywiście idealny przebieg negocjacji, w rzeczywistości wymienione tu procesy mogą się przedłużać, nakładać na siebie lub zazębiać. |
| realizacje porozumienia | Ostatni etap wieńczący negocjacje to realizacja porozumień, do której zobowiązane są obie strony, jednak wcześniej wszystkie ustalenia muszą zostać spisane. W porozumieniu zawrzeć można również program realizacji postulatów, dokładnie określonych przez strony: co, kiedy, w jaki sposób, przez kogo oraz w jakim czasie ma być zrealizowane. Informacja, która dotyczy porozumienia, powinna dotrzeć do wszystkich zainteresowanych. |
Skuteczna komunikacja jest podstawowym warunkiem uczestniczenia w życiu społecznym: bez tej umiejętności nie sposób wyobrazić sobie, że dwie osoby czy strony konfliktu dojdą do porozumienia. Czy jest to możliwe bez rozumienia i właściwego interpretowania słów drugiej strony dyskusji? Wydaje się, że nie, więc starajmy się zawsze doprowadzić do takiej sytuacji, w której osoby zabierające głos będą miały możliwość pełnego przedstawienia swojego stanowiska, a osoby słuchające będą mogły stwierdzić, że doskonale zrozumiały, co nadawca miał na myśli.
Uczniowie często mają problemy z ustną prezentacją swoich referatów czy prac semestralnych. Poniżej zamieszczamy kilka rad, które powinny wpłynąć na zwiększenie efektywności takich wystąpień.
