W dziejach cywilizacji od najdawniejszych czasów równolegle zachodzą procesy o przeciwstawnym charakterze: integrującym i dezintegrującym. Pierwsze z nich są wyrazem rozrostu i ekspansji, drugie zmierzają do rozpadu i zaniku.
W zależności od jakości dokonujących się zmian procesy dezintegrujące i integrujące mogą mieć zarówno negatywne, jak i pozytywne cechy. W XX wieku miało miejsce wiele zjawisk o charakterze dezintegrującym, np. rozpad monarchii Austro - Węgier po I wojnie światowej, rozpad ZSRR i bloku państw socjalistycznych.
Pod koniec XX wieku na świecie dało się zaobserwować bardzo wiele procesów integrujących, np. zjednoczenie Niemiec i utworzenie Unii Europejskiej. Ich rozwój należy łączyć z nasileniem się globalnych zagrożeń związanych z ekologią, demografią, terroryzmem lub konfliktem militarnym. Innym powodem nasilania się procesów integrujących są zjawiska globalizacji ekonomicznej, kulturowej i informatycznej, sprawiające, że współczesny świat przekształca się w „globalną wioskę” – pomiędzy państwami funkcjonującymi na zasadzie naczyń połączonych znikają tradycyjnie rozumiane bariery, jakimi są granice. We współczesnym świecie w procesach integrujących występuje wiele sprzeczności. Najważniejsza z nich dotyczy tego, że pomimo ujednolicenia sposobu życia, komunikacji, obiegu kapitału, coraz wyraźniej zaznaczają się różnice kulturowe związane z tym, w co wierzymy, co uznajemy za ważne i piękne. Ze sprzeczności wielokulturowego świata wyrastają postawy fundamentalistyczne, odwołujące się do przestrzegania tradycyjnych zachowań moralnych i obyczajowych. Fundamentalizm występuje tym silniej, im bardziej dochodzi do prób ujednolicenia kultury kosztem kultur lokalnych. Jest także zjawiskiem charakterystycznym dla obszarów o dużych różnicach ekonomicznych, gdzie występuje przekonanie o niesprawiedliwym podziale władzy i dóbr materialnych. Z drugiej strony fundamentalizm jest zjawiskiem charakterystycznym dla każdego kręgu kulturowego i jest niezależny od wyznawanej religii. Możemy się spotkać zarówno z fundamentalizmem chrześcijańskim, jaki muzułmańskim czy judaistycznym.
Z procesami integracji światowej związane są liczne organizacje o charakterze politycznym, ekonomicznym i militarnym. Najważniejsze z nich to:
- Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ),
- Organizacja Współpracy i Rozwoju (OECD),
- Powszechny Układ w Sprawie Ceł i Taryf (GATT),
- Północnoamerykańskie Porozumienie Wolnego Handlu (NAFTA),
- Pakt Północnoatlantycki (NATO).