Słownik etymologiczny języka polskiego

Kędy

1. Przysłówek ‘którędy, w którą stronę’; 2. ‘gdzie, dokąd; gdziekolwiek’.

kędzierzawy

‘kręty, pofalowany, pomarszczony (o włosach i liściach)’; w stpol. w XV w. również w postaci kędzierawy

Kędzior

‘pasmo wijących się włosów’.

Kępa

1. ‘skupisko drzew, krzewów, kwiatów’; 2. ‘mała wyniosłość na terenie podmokłym’; 3. ‘wysepka porosła drzewami’.

kępka

zdrobnienie

Kęs

1. ‘kawałek czegoś do jedzenia’; 2. ‘kawałek, część, pewna ilość czegoś’; 3. ‘trochę, nieco’.

Kicać

1. ‘skakać z przypadaniem do ziemi (np. o zającu)’; 2. dialektalnie kicać się ‘walać się’.

Kichać

‘gwałtownie wyrzucić przez nos powietrze, wydając przy tym głośny, stłumiony dźwięk’.

kichnąć

forma jednokrotna.

kichnięcie

Kiecka

‘spódnica, sukienka’.

Kiedy

Przysłówek ‘w jakim czasie’.

Kielich

1. ‘puchar, ozdobne naczynie do picia’; 2. pierwotnie przede wszystkim ‘naczynie mszalne’; 3. ‘zewnętrzna część kwiatu’.

kieliszek

zdrobnienie

kieł

Kiełbasa

‘wyrób wędliniarski’.

kiełbasiany

kiełek

kiełkować

Kiep

1. ‘człowiek głupi, dureń, gamoń’ (od XVI w.); 2. stpol. (od XV w.) ‘żeńskie organy płciowe’.

kiepski

1. ‘lichy, marny, nędzny, zły’; 2. dialektalnie ‘słaby, schorowany’

Kiermasz

1. ‘doroczny jarmark, okresowa sprzedaż towarów’; 2. regionalnie ‘odpust’; 3. stpol. ‘doroczne święto patrona kościoła, odpust’; 4. również ‘targowisko, miejsce sprzedaży pod gołym niebem’ (XVI w.).

Kierować

1. ‘nadawać kierunek’; 2. ‘prowadzić, wysyłać gdzieś’; 3. ‘nakierowywać, celować’; 4. ‘prowadzić pojazd’; 5. ‘zarządzać kimś, czymś, stać na czele czegoś’.

kierownica

kierowniczka

kierownik

kierunek

od XVIII w.

Kieszeń

1. ‘woreczek przyszyty do kieszeni’; 2. ‘kawałek materiału tworzący rodzaj woreczka wszytego w ubranie, plecak, torebkę itp.’; 3. ‘o własnych lub czyichś środkach finansowych’; 4. ‘część urządzenia, do której wkłada się coś płaskiego’.

kieszonka

kieszonkowiec

kieszonkowy

Kij

1. ‘drąg drewniany, patyk, laska’; 2. w liczbie mnogiej kije ‘uderzenia kijem, bicie’; 3. stpol. (XV-XVI w.) ‘kłoda, dyby’.

kijanka

‘proste narzędzie drewniane’; wcześniej w stpol. formach kijań / kijan

kijek

zdrobnienie.

Kilka

Liczebnik nieokreślony ‘nieokreślona liczba większa od dwóch, a mniejsza od dziesięciu’.

kilkadziesiąt

w stpol. w XV w. forma kielkodziesiąt

kilkanaście

w stpol. w XV w. postać kielkonaćcie oraz kilkonaćcie

kilkoro

Kiła

1. ‘choroba weneryczna’ (od XVI w.); 2. ‘przepuklina’ (od XV w.).

Kipieć

1. ‘wrzeć, gotować się’; 2. przenośnie ‘wybuchać złością’.

kisić

‘poddawać fermentacji, kwasić, zakwaszać’; od XVIII w.; późny czasownik pochodzący od kisnąć

kisiel

1. ‘rodzaj galaretki’; 2. stpol. (XV w.) ‘potrawa z zakwaszonej mąki owsianej’; płnsłow. (por. górnołuż. kisel ‘kwas’, czes. kysel ‘kisiel’, słowac. kyseľ ‘kwaśna polewka’) < psłow. dialektalne *kysělь ‘coś zakwaszonego, zwłaszcza potrawa z zakwaszonej mąki owsianej’ utworzone od psłow. *kysěti ‘kisnąć, fermentować’ (poświadczone w pol. od XV w. w czasowniku kisieć ‘kisnąć, fermentować’)

Kisnąć

‘ulegać fermentacji, kwaśnieć, kisić się’.

kiszka

1. ‘część jelita’; 2. ‘jelito z nadzieniem, kaszanka’; od XVI w. (już w XV w. wystąpiła jako nazwa własna); płnsłow. (por. czes. dialektalne kyška ‘kiszka wątrobiana’, ros. kiška ‘jelito, kiszka’) < psłow. dialektalne *kyšьka ‘wnętrzności lub ich część, jelito’, które było prawdopodobnie pierwotnym zdrobnieniem od psłow. *kyša ‘coś kwaśnego, skwaśniałego’, co z kolei od psłow. czasownika *kysěti i *kysnąti; być może nastąpił rozwój znaczenia: ‘to, co szybko ulega fermentacji’ >...

kiść

1. ‘pęk, grono, wiecha’; 2. stpol. w specjalnym znaczeniu ‘roczna zapłata w miodzie za dzierżawienie pańskiej barci’; ogsłow. (por. np.czes. dialektalne kysť ‘pęk, wiązanka, bukiet’, ros. kisť ‘kiść, pęk, grono; dłoń z palcami, pędzel’) < psłow. *kystь ‘pęk, kiść, wiązanka’ pochodzącego od psłow. *kyta ‘grono, pęk, wiązanka’

kita

1. ‘pióra, włosy, nici itp. zebrane w wiązkę, pęk, służące jako ozdoba, pióropusz, czub’; 2. ‘puszysty ogon zwierzęcia’; 3. stpol. (od XII w.) ‘określonej wielkości wiązka lnu lub konopii’; 4. ‘wiecha, kiść, strąk’ (XV w.); 5. też ‘kłąb włókna, z którego przędzie się nici’ (XVI w.); ogsłow. < psłow. *kyta ‘grono, pęk, wiązka’ < psłow. *kyti; pierwotnie ‘to, co się kiwa, kołysze’ lub ‘to, czym się macha’

Kiwać

‘rytmicznie poruszać czymś w jedną i drugą stronę; kołysać’.

kiwnąć

forma jednokrotna; w XVI w. częściej występowała postać kinąć

klacz

Klamka

‘rodzaj zamka u drzwi’.