Słownik etymologiczny języka polskiego

schyłek

scukrzyć

sczerniały

sczernieć

sen

‘spanie, marzenie senne’; od XIV w.; ogsłow. < psłow. *sъnъ (< *sъpnъ) ‘spanie, sen’

ser

od XV w.; ogsłow. < psłow. *syrъ ‘ser’ – jest to urzeczownikowiony przymiotnik *syrъ ‘surowy, nieobrobiony, niedojrzały, świeży, mokry’; w stpol. występowała postać syr

Serce

1. ‘narząd mięśniowy, którego praca warunkuje krążenie krwi w układzie naczyniowym’; 2. ‘siedlisko wewnętrznych, duchowych przeżyć człowieka’; 3. ‘siedlisko uczuć i przeżyć miłosnych’; 4. ‘charakter i typ uczuciowości człowieka’; 5. ‘wielka siła moralna lub odwaga; ochota do czegoś’; 6. ‘najważniejszy lub środkowy punkt czegoś’; 7. ‘umieszczony wewnątrz dzwonu metalowy drążek, który w zderzeniu ze ściankami wydaje donośny dźwięk’.

serdeczność

serdeczny

w stpol. od XV w. przymiotnik ten miał postać sierdeczny

serwatka

setka

setny

sędzia

‘osoba powołana do rozsądzania sporów, wymierzania sprawiedliwości’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *sędьji ‘sędzia’ – nazwa wykonawcy czynności utworzona od psłow. czasownika *sąditi ‘wyrażać zdanie, oceniać osądzać; sprawować sąd’

sędzina

sędziować

sfałdować

czasownik przedrostkowy

sfinalizować

czasownik dokonany przedrostkowy

sfrunąć

czasownik przedrostkowy

Siać

1. ‘rzucać, sypać ziarno w ziemię’; 2. ‘przepuszczać, przesypywać przez sito (mąkę, ziarno)’.

siadać

forma wielokrotna siadać – od XV w.; w stpol. też w znaczeniu ‘mieszkać, przebywać’

Siąść

‘zająć miejsce, usiąść’.

Siec

1. ‘kosić trawę, zboże’; stpol. też: 2. ‘ścinać, obcinać’, 3. ‘rąbać na części’ oraz 4. ‘atakować bronią sieczną’.

sieczka

Siedem

Liczebnik główny ‘7’.

siedemdziesiąt

od XIII w.; ogsłow. < psłow. *sedmь desętъ ‘70’ powstałego z zestawienia liczebników *sedmь i *desętъ (por. DZIESIĘĆ); pierwotnie w znaczeniu ‘siedem dziesiątek’; w stpol. występowały też postaci siedmdziesiąt, siedmidziesiąt, siedmiedziesiąt oraz siedmiodziesiąt

siedemdziesiąty

siedemnastka

siedemnasty

siedemnaście

ogsłow. < psłow. *sedmь na desęte ‘17’ utworzonego z zestawienia liczebnika *sedmь i wyrażenia przyimkowego *na desęte; pierwotnie w znaczeniu ‘siedem na(d) dziesiątkę’; dawniej od XV w. w postaci siedmnaście

siedemnaścioro

siedemset

ogsłow. < psłow. *sedmь sъtъ ‘700’ powstałego z zestawienia liczebnika *sedmь i *sъtъ (pochodzącego od *sъto ‘sto’); dawniej od XV w. miał postać siedmset

siedemsetny

siedlisko

1. ‘miejsce, teren czyjegoś zamieszkania, siedziba, dom, mieszkanie’; stpol. (od XIV w.) także w postaci siadlisko, sielisko: 2. ‘gospodarstwo kmiece z zabudowaniami’, 3. ‘rola należąca do gospodarstwa oraz 4. ‘parcela, plac pod zabudowę’; pochodzi od psłow. *sedlišče / *sedlisko ‘miejsce osadzenia na stały pobyt’ – nazwa miejsca utworzona od psłow. czasownika *sedliti utworzonego od psłow. rzeczownika *sedlo ‘wieś, osada’

siedziba

siedzieć

siekać

forma wielokrotna

sielski

Sierp

‘narzędzie do żęcia zboża, trawy’.

sierpień

‘ósmy miesiąc roku’; pochodzi od psłow. *sŕpьnь ‘okres żęcia zboża’ utworzonego od psłow. *sŕpъ ‘sierp’; w stpol. w XV w. miał postać sirpień i sirzpień.

siew

siewać

forma wielokrotna

siewca

siewnik

siewny

pochodzą od siewać w znaczeniu ‘siać ziarno w przygotowaną glebę’

Sięgać

1. ‘wyciągać rękę, aby dostać do czegoś’; 2. ‘dosięgać, dotykać; chwytać’; 3. ‘chwytać, ogarniać’; 4. stpol. sięgać (się) również ‘zgłaszać pretensje’.

sięgnąć

forma jednokrotna sięgnąć -> dosięgnąć, osiągnąć (dawniej osięgnąć), zasięgnąć.

sikać

forma wielokrotna sikać --> nasikać, wysikać się

sikawka

siknąć

forma jednokrotna

silić się