Słownik etymologiczny języka polskiego

herbarium

‘herbarz’; od XIX w.; bezpośrednie zapożyczenie z łac. herbārium

herbarz

‘dzieło o herbach i rodach szlacheckich’; w XVIII w. w Słowniku Samuela B. Lindego; wyraz utworzony przy pomocy przyrostka -arz, rzadkiego w rzeczownikach nieosobowych; słowo o tym samym znaczeniu z in. przyrostkami w ros. gerbóvnik i ukr. herbóvnyk ‘ts.’

herbarz

‘zielnik, księga opisująca zioła i ich zastosowanie’; od XVI w.; por. ‘ts.’czes. herbař, ros. gerbarij, sch. herbar; pochodzi od łac. herbārium, herbārius (liber) ‘ts.’ < łac. herba ‘zioło’; częste w XVI-XVII w., później sporadyczne

Herbata

1. ‘wiecznie zielony krzew z rodzaju Camellia pochodzący z Chin i Indii (krzew herbaciany)’; 2. ‘młode suszone liście tego krzewu’; 3. ‘przyrządzany z nich napój’; 4. ‘napar z różnych ziół’.

herbatka

1. ‘lekki napój herbaciany’; 2. ‘skromne przyjęcie’; zdrobnienie

herbatnik

1. ‘rodzaj kruchego ciasteczka podawanego do herbaty’ (na początku XX w.); 2. dawniej ‘czajnik’ i 3. ‘lubiący pić herbatę’.

Hodować

1. ‘pielęgnować, chować, wychowywać, uprawiać’; 2. ‘czcić, otaczać kultem religijnym’ (XVI w.).

hodowca

hodowczyni

hodowla

‘chów, pielęgnacja (roślin lub zwierząt)’; od XIX w.; zapożyczenie ze stukr. hodovlja ‘ts.’

hodowlany

‘pochodzący z hodowli, związany z hodowlą’

hodowlany

‘pochodzący z hodowli, związany z hodowlą’

Hojny

1. ‘szczodrze, obficie dający, udzielający’; 2. ‘zamożny, majętny’; 3. ‘obfitujący w coś’; 4. ‘płodny, żyzny, urodzajny’.

hołota

Honor

1. ‘cześć, godność, dobre imię człowieka’; 2. ‘zaszczyty, niezwykłe wyróżnienie okazywane komuś’ (por. przyjmować kogoś z honorami, czynić honory).

honorarium

‘wynagrodzenie za pracę’; w XIX w. pojawiła się forma honoracja

honorować

1. ‘okazywać komuś honor, obdarzać go zaszczytami’; 2. ‘wynagradzać, dawać honorarium’; od XIX w.; pochodzi od niem. honorieren, fr. honorer < łac. honorāre ‘zaszczycać’

honorowo

przysłówek, wcześniej w formach: honornie, honorowie.

hospicjum

hostessa

hotel

hoży

‘krzepki, dziarski, kwitnący zdrowiem’; od XVIII w,; pochodzi ze stukr.hožyj < wschsłow. *god’b < psłow. *goditi

huba

hubka

Huczeć

1. ‘wydawać niski, głośny dźwięk; rozbrzmiewać niskimi dźwiękami’; 2. dawniej też ‘krzyczeć, hałasować, ryczeć’; 3. dialektalnie również ‘dudnić, buczeć’;4. ‘gruchać (o gołębiach, o głosie sowy)’; 5. ‘bardzo głośno mówić’.

huczny

1. pierwotnie (XVI w.) ‘huczący’ (o bębnach, trąbach, wodzie); 2. także ‘okazały, wystawny (o biesiadach, bankietach, weselach itp.)’ (od XVIII w.)

huk

1. ‘głuchy odgłos o dużej sile, łoskot, trzask’; 2. również dialektalnie i stpol. (od XVII w.) ‘fukanie, gromienie; hałas, wrzask’ oraz 3. ‘mnóstwo, co niemiara’; ogsłow. (por. czes. huk ‘huczenie, szum’, ros. guk ‘dźwięk głuchy, urywany’, ukr. huk ‘dźwięk, szum, łoskot, hałas’) < psłow. *gukъ, *hukъ, *chukъ < dźwiękonaśladowcze wykrzyknienie *gu!, *hu!, *chu!.

Hulać

1. ‘spędzać czas na hulankach, tracić czas i pieniądze na zabawy, pijatyki; bawić się beztrosko’; 2. ‘nie znać hamulców w postępowaniu, rozbijać się, hasać’.

hulajnoga

od XX w.; hulaj zastąpiło niem. Roller ‘hulajnoga’ (utworzony od czasownika rollen ‘toczyć się, potoczyć się’); w pol. słowo powstało na bazie czasownika hulać

hulaka

1. ‘ten, którego życie upływa na hulankach’; 2. później (XVIII w.) też ‘hultaj, włóczęga’; od początku XVII w.; w formie hulak na początku XVII w.

hulanka

‘huczna, wesoła zabawa, pijatyka’; od XVIII w.; zapożyczenie z ukr. húlánka ‘ts.’; obok tego w XVIII-XIX w. funkcjonowało tylko w pol. ze sztucznym przyrostkiem -tyka (na wzór łac.): hulatyka

hulaszczy

1. ‘charakterystyczny, typowy dla hulaki, marnotrawny, rozpustny’; 2. ‘hulający, lubiący hulać’; pochodzi od ukr. huláščyj.

hultaj

od XVI w.; zapożyczenie z ukr. dawnego holtajь < psłow. *gdъ

hultajski

hultajstwo

Hurt

1. ‘sprzedaż lub kupno większych ilości towarów’; 2. hurtem ‘zbiorowo, ryczałtem’; 3. w XVIII w. i dialektalne też ‘płot ruchomy do ogradzania na polu owiec, bydła’ oraz 4. ‘stado, trzoda, owce’.

hurtownia

od XX w.

hurtownik

‘kupiec handlujący hurtem’; od XIX w.

hurtowy

Huśtać

1. ‘bujać, kołysać, kolebać’; 2. dialektalnie też ‘poruszać kołyską’.

huśtawka

gwarowo również huźdawka; od XIX w.

Huta

‘zakład przemysłowy przetapiający rudy w metale lub produkujący szkło’.

hutnictwo

1. ‘produkcja metali; zajęcie hutnika; 2. nauka o wytopie metali’; od XIX w.

hutniczy

hutnik

– od XVI w.; wcześniej i równolegle forma hutarz

hutować

‘palić się mocno, jak w hucie (o drzewie)’; postać gwarowa.

hydzić

‘obrzydzać, zohydzać’; dawna forma z XVI-XVII w.