Ojczyzna
Rzadko na moich wargach – Niech dziś to warga ma wyzna – Jawi się krwią przepojony, Najdroższy wyraz: Ojczyzna. Widziałem, jak ją na rynkach Gromadzą kupczykowie, Licytujący się wzajem, Kto Ją najgłośniej wypowie. (Jan Kasprowicz, Rzadko na moich wargach )
Ojczyzna – PRL
Bardzo specyficznie mówi o swej PRL-owskiej ojczyźnie Rafał Wojaczek w dość bluźnierczym wierszu . Konwencja wzniosła, patetyczna, związana z patronką Polski – Matką Boską miesza się tu z przyziemnymi szczegółami, niekiedy bluźnierczym konkretem. Atrybutom Matki Boskiej(mądrość) i litanijnym określeniom Maryi („Matko mądra jak wieża kościoła”) towarzyszą wyrażenia spod budki z piwem („i troskliwa jakby bufetowa”, „matka dobra jak piwo żywieckie”, „dwie setki”). Prócz tych dwu kręgów...
Opieka ojca nad córką
Szczególna jest rola ojca w życiu kobiety. Andrzej Jurewicz skrzywdził w dzieciństwie Mariannę, odrzucając ją i traktując jak nienormalną oraz narażając na dokuczanie i wyśmiewanie przez rodzeństwo. Przez resztę życia Marianna będzie walczyć z kompleksami, których nabawiła się w dzieciństwie. W końcu jednak ojciec wydaje ją za mąż za sędziego, co jest pomyśli dziewczyny (fascynuje ją rola żony inteligenta, samodzielne życie w mieście, dopóki nie przekona się o zdradach wybranka). Zwłaszcza w...
Ostatni królowie Polski i Francji
Postaci ostatnich królów Polski i Francji szkicują twórcy polskiego oświecenia. Krąży anonimowy wierszyk o tym, iż poddani chcieliby, żeby „Staś skamieniał, a Jan Trzeci ożył” (to aluzja do budowanego z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pomnika Sobieskiego w Łazienkach). W wierszu pada też groźba: Król zjednał sobie naród i był znakomity, A że naród swój zdradził, więc będzie zabity. ( Na króla ) Podobne echa pobrzmiewają w innym anonimowym utworze: Wy, godne...
Ostatnia scena Tanga
Ostatnia scena sztuki Tango Sławomira Mrożka ukazuje zwycięstwo kultury masowej nad wysoką. Nie dzieło muzyki poważnej, nie eksperyment Stomila, lecz popularna melodia tanga La Cumparsita pojawia się w finale jako symbol zwycięstwa prymitywa Edka nad inteligentami. Tango jest też symbolem władzy Edka nad Eugeniuszem. Niewątpliwie woli on popularny taniec od jakiegoś innego, ambitniejszego przekazu kultury, który byłby dla niego niedostępny. Kultura tworzona dla Edka musi być prostacka jak...
Ostatnie takie uczty
Obrazy ostatnich wielkich uczt znajdziemy w Panu Tadeuszu . Każdy obiad i kolacja, nawet spożywanie bigosu na polowaniu to w Soplicowie swoista uczta. Potrawy mają swoje specyficzne smaki i są sporządzane ze świeżych wiejskich produktów, według starodawnych przepisów. Nawet kawa jest mistrzowska – ma niepowtarzalny smak i aromat. Przy sadzaniu gości przy stole bardzo dba się o to, by siedzieli według starszeństwa: wieku i urzędu. Przestrzega się też, by się nikt nie spóźniał (spóźnia się...
Oszczędność w bogatych domach
Bardziej realistyczne obrazy oszczędnych bogaczy znajdujemy np. w powieści Tomasza Manna. Dom Buddenbrooków znany jest z rozsądnej oszczędności. Właściciele dobrze prosperującej firmy, kiedy trzeba, żyją wystawnie i na pokaz,ale bywają skąpi nawet dla najbliższych krewnych, gdy chodzi o jakąś pomoc czy np. załatwienie spraw spadkowych. By nie rozdrabniać kapitału, Buddenbrookowie rezygnują często z pomagania bliskim czy braterskiej lojalności, bezwzględnie wydziedziczają tych, którzy...
Oświeceniowa krytyka pijaństwa
Sarmackie pijaństwo piętnuje w swej satyrze ( Pijaństwo ) Ignacy Krasicki. Opisana i skrytykowana została w niej polska obyczajowość, która nakazuje pić z każdej okazji: imienin żony, odwiedzin gości, dolegliwości żołądkowych... Wyśmiane zostają także zwyczaje lubiących alkohol, którzy przy butelce chętnie dyskutują o „miłości ojczyzny, o dobru publicznym,/O wspaniałych projektach” oraz kopalniach „srebra i złota w Olkuszu”, wojnach, reformach, a nawet o... szkodliwości picia wódki. Autor...