nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło
nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło
nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło
‘każde niekorzystne zdarzenie może przynieść pozytywne skutki’; fraza, przysł.; (…) wedle egzegezy nawiązującej do starego porzekadła, iż nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. – W. Łysiak
nie mieć do kogo ust otworzyć
‘nie mieć z kim rozmawiać’; zwrot; Siedziałam w domu sama jak palec, nie miałam do kogo ust otworzyć . – Internet; Nie proszę o tę samotność najprostszą/pierwszą z brzegu/kiedy zostaję sam jak palec/kiedy nie mam do kogo ust otworzyć – J. Twardowski.
nie mieć gdzie głowy skłonić/przytulić
‘nie mieć domu, nie mieć, gdzie się schronić, być w wielkiej biedzie’; zwrot; bibl. (W przekł. J. Wujka Mt 8, 20: „Liszki mają jamy i ptacy niebiescy gniazda, a syn człowieczy nie ma, gdzie by głowę skłonił.”)
nie mieć o czymś zielonego pojęcia
nie mieć o czymś zielonego pojęcia
‘nie znać się na czymś, nie orientować się w czymś, nie wiedzieć o czymś’; zwrot; Bo o tym, że to najpierw Patrycja, a potem Ola przekręciła opowieść Łukasza, nie miał zielonego pojęcia. – „Victor G”; Za nic w świecie przed Kubą nie przyznałaby się, że Patryk niewiele ją obchodzi, że chciała, by chłopiec po prostu poczuł się zazdrosny. Bo o tym, że zamiar jej się udał, nie miała zielonego pojęcia. – „Victor G”.
nie mieć odwagi spojrzeć komuś w oczy
nie mieć odwagi spojrzeć komuś w oczy
‘bać się kogoś, obawiać się czyjejś reakcji’; zwrot; Nie miałam odwagi spojrzeć w oczy polonistce.
nie mieć własnej twarzy
‘nie mieć własnej koncepcji, nie być oryginalnym, naśladować innych’; zwrot; J. Liberek.
nie mieć za grosz czegoś
‘nie mieć czegoś wcale, ani trochę’; zwrot; Tymczasem politycy PiS i PO zaufania do siebie nie mają za grosz. – „Ozon”.
nie móc oderwać oczu/trudno oderwać oczy od czegoś/kogoś
‘nie móc sięnapatrzyć na coś, na kogoś; być czymś, kimś zafascynowanym’; zwrot; Więc też przezwyciężywszy pierwszy nieład pognębionych myśli, trudno potem oczy oderwać od tego widoku. – H. Sienkiewicz; Nie mogłem oderwać od niej oczu. – „Cogito”.
nie móc spojrzeć komuś w oczy
‘mieć coś na sumieniu, czuć się winnym, obawiać się czyjejś reakcji’; zwrot; Nie potrafiłam podnieść wzroku i spojrzeć mu w oczy (…). – „Fakt”.
nie móc wyjść z podziwu
‘nie móc się komuś, czemuś nadziwić, nazachwycać się kimś, czymś’; zwrot.
nie móc znaleźć sobie miejsca
‘być podekscytowanym, niespokojnym, zdenerwowanym; kręcić’; zwrot; Bo on tu przyjeżdża zawsze wtedy, kiedy mu jest bardzo źle, kiedy już nigdzie indziej nie może znaleźć sobie miejsca.
nie od rzeczy
‘nie bez sensu; sensownie, rozsądnie’; ‘(jest) stosowne, wskazane (często w połączeniu z czas.: powiedzieć, nadmienić, wspomnieć, zwrócić uwagę itp.)’; wyr. określ.; Nadszedł nowy rok szkolny, nie od rzeczy będzie powiedzieć w końcu, co wiem o Zygmusiu.
nie owijać w bawełnę
nie owijać w bawełnę
‘mówić wprost, bezpośrednio, bez ogródek’; zwrot, rzem.; Powiedz szczerze, bez owijania w bawełnę. – TVP 2; Nie używa wyszukanych określeń, niczego nie owija w bawełnę. – „Angora”.
nie pali się!
‘wykrzyknienie o znaczeniu: nie spieszy się, nie ma potrzeby się spieszyć, jest na coś jeszcze czas’; fraza; (…) przecież nie pali się, zupełnie nie pali .– K. Grochola.
nie pisnąć o czymś ani słówka
‘zachować milczenie w jakiejś sprawie, nie zdradzić, nie wyjawić czegoś’; zwrot.
nie pokazać po sobie czegoś
‘nie dać poznać, nie ujawnić, nie uzewnętrznić czegoś’; zwrot.
nie powiedzieć ostatniego słowa
nie powiedzieć ostatniego słowa
‘nie wyzyskać jeszcze wszystkich możliwości w jakiejś dziedzinie, a dotychczasowe osiągnięcia traktować jako zapowiedź kolejnych sukcesów, nie ustawać w dążeniu do celu’; zwrot.
nie powiedzieć z przekąsem
‘powiedzieć coś drwiąco, ironicznie, zjadliwie’; zwrot; „Jakże one kontrastowały z niewątpliwą urodą tej pani” – powiedział ze smutkiem, alei z przekąsem mój rozmówca. – J. Miodek.
nie powiedzieć złego słowa
nie powiedzieć złego słowa
nie powiedzieć złego słowa
‘nie mieć komuś nic do zarzucenia, nie powiedzieć o kimś nic złego’; zwrot; (…) a „nasi” nie zezwalają powiedzieć przeciwko „tamtym” choćby jednego złego słowa! – W. Łysiak.
nie pozostawać wobec kogoś/komuś dłużnym
‘rewanżować się za czyjeś działanie, zachowanie, odpłacać komuś tym samym’; zwrot; Studenci nie pozostają dłużni swoim wykładowcom. – „Cogito”.
nie przebierać w słowach
nie przebierać w słowach
‘mówić wprost, używając dosadnego, niecenzuralnego, nieprzyzwoitego słownictwa, nie unikać wulgaryzmów’; zwrot; Można w powyższych sytuacjach ostro się wkurzyć i nie przebierać w słowach (…). – „Angora”.
nie przebierać w środkach
‘nie cofać się przed użyciem żadnego sposobu, argumentu, uważać każdy środek prowadzący do celu za właściwy’; zwrot; Cenny naszyjnik siłą sprawczą łańcucha zbrodni, których sprawcy (…) nie przebierają w środkach. – „Wprost”.
nie puścić pary z gęby
‘milczeć, nie zdradzić tajemnicy’; zwrot; stp. para ‘dech, oddech, tchnienie’; (…) on sam nie chciał i nie chce puścić pary z gęby na temat „swojej martyrologii” (…) – Kiszczak w nadanym ostatnio przez TVP programie tak mu (…) kadził, tak kadził, że ciarki szły po plecach. – W. Łysiak 1; Ba, nawet sam Leśniczy nastroszył się szronem/I choć ziąb okrutny, on pary z gęby nie puścił. – S. Grochowiak.
nie puścić/nie puszczać pary z gęby
nie puścić/nie puszczać pary z ust
nie puścić/nie puszczać pary z ust
‘zachować coś w tajemnicy, nie zdradzić czegoś, nic nie powiedzieć’; zwrot; Śmiało możesz im powierzyć tajemnicę, nigdy nie puszczą pary z ust .
nie ruszyć/nie kiwnąć palcem (w bucie)
nie rzucać pereł przed wieprze/świnie
nie rzucać słów na wiatr
nie rzucać słów na wiatr
‘zwracać uwagę na to, co się mówi, mówić z namysłem, z rozwagą’; zwrot, bibl. (por. rzucać słowa na wiatr ); (…) w przedświątecznym okresie należy bacznie uważać na wszystko, co się mówi, i nie rzucać słów na wiatr, aby uniknąć gości niepożądanych.
nie sieją, nie orzą…
nie spisałby na wołowej skórze
nie spisałby/nie spisać czegoś na wołowej skórze
‘(jest) czegoś bardzo dużo, w nadmiarze; jest o czym mówić, trudno byłoby wszystko wymienić, spisać’; wyr. określ., kult. mater. Frazeologizm powstał, gdy pisano na pergaminie sporządzanym z cienkiej, wyprawionej skóry zwierzęcej, np. cielęcej, baraniej lub świńskiej; nigdy nie z wołowej, która była za gruba. Dlatego związek ukazuje absurdalność sytuacji – czegoś jest tak dużo (win, wad, grzechów), że nawet ogromnej, wołowej skóry niestarcza, żeby to spisać.
nie sprzedać tanio swojej skóry
nie sprzedać tanio swojej skóry
‘nie rezygnować łatwo, ulec przeciwnikowi, ale po walce, nie poddając się od razu, honorowo’; zwrot; Nie sprzedał swej skóry tanio/strój błazna otrzymał za nią. – za J. Liberkiem.
nie spuszczać/nie spuścić kogoś z oka
‘nie przestawać ani na chwilę pilnować kogoś, czegoś; nieustannie na coś, na kogoś patrzeć, obserwować’; zwrot; Kiedy niektórzy rodzice wreszcie zrozumieją, że małych dzieci nie można spuszczać z oka (…). – SE; potem pić tylko wodę nie spuszczać oka z Tacyta/wyjść do ogrodu i wrócić gdy już wyniosą ciało – Z. Herbert.
nie spuścić/nie spuszczać kogoś z oka
nie szata zdobi człowieka
‘najważniejsza w człowieku jest dusza, jego wnętrze, szata jest tylko zewnętrznym ozdobnikiem’; fraza, przysł.; Na scenie robią oszałamiające wrażenie i choć wiedzą, że nie szata zdobi człowieka, zawsze są modnie ubrani.