Słownik Frazeologiczny

Ubaw

ubaw po pachy

ubaw po pachy

‘zabawa, rozrywka, uciecha na całego, wyśmienita, doskonała’; wyr. rzecz., pot.; Ubaw był po pachy . – „Fakt”.

ubić/ubijać interes

‘dogadać się w sprawie jakiegoś wspólnego przedsięwzięcia z obopólną korzyścią’; zwrot, ekon.; Gdybyśmy wiedzieli o tych sprawach wcześniej, pewnie byśmy nigdy nie zaczęli ubijać interesów z Surfstopshop (…). – „Ozon”.

Ucho

ucho od śledzia

‘nic takiego, nic z tego, akurat!’; fraza; Co on jedynki nie widział? Przestraszył się? Ucho od śledzia i kropka! – H. Ożogowska, Ucho.

Uchylić

uchylić rąbka tajemnicy

uchylić rąbka/odsłonić rąbek tajemnicy

‘ujawnić coś częściowo, pozwolić poznać część tajemnicy’; zwrot; Poprosiliśmy ekspertów, którzy doradzają dużym i małym firmom, menedżerom i szeregowym pracownikom, o uchylenie rąbka tajemnicy, co zrobić, by wziąć się w garść. – „Newsweek”.

uchylić rąbka/rąbek tajemnicy

uchylić/przychylić komuś nieba

uciąć (sobie) pogawędkę

‘porozmawiać krótko, pogawędzić’; zwrot; Po występie Doda i Nina Terentiew (…), ucięły sobie pogawędkę.; Najczęściej ucina sobie pogawędkę z kanclerzem Niemiec Gerhardem Schröderem (…). – „Fakt”.

uciec/uciekać jak zając

‘uciekać płochliwie przed niebezpieczeństwem’; zwrot, przyr. Długie uszy, duże oczy i długie nogi dowodzą, że natura stworzyła zająca do ucieczki. Potrafi on rozwinąć prędkość do 70 km/godz. i zmieniać kierunek w pełnym pędzie, ciągle mając pełne pole widzenia o 360 stopni, widząc doskonale przeciwnika; (...) komunizm uciekł jak zając (...) – J. Twardowski.

uciec/uciekać/zwiewać/zmykać, gdzie pieprz rośnie

‘uciekać bardzo daleko, jak najdalej, nie wiadomo gdzie’; zwrot, geogr. (pieprz pochodzi z Azji podzwrotnikowej); (…) nie wiem, czy jak wielu ojców nie uciekłbym od swojego dziecka, gdzie pieprz rośnie. – „Ozon”.

Uciecha

uciechy cielesne

‘przyjemności związane z seksem’; wyr. rzecz.; Co szósty Polak traktuje uciechy cielesne wyłącznie jako uciechy, ale dla większości seks to również wyraz uczuć wobec partnera. – „Angora”.

Uczony

uczony w piśmie

uczony w piśmie

‘erudyta, intelektualista, osoba wykształcona, oczytana, zwłaszcza w dziedzinie spraw kultu, objaśniania i komentowania Pisma Św.’; iron.: ‘rzekomy erudyta, intelektualista, znawca – teoretyk’; wyr. rzecz., bibl. ( Uczony w Piśmie – tytuł nauczyciela i interpretatora Prawa Mojżeszowego, wyjaśniającego zwłaszcza, jak należy stosować przepisy w konkretnych sytuacjach życiowych. Mk 12, 38-39: „Strzeżcie się uczonych w Piśmie. Z upodobaniem chodzą oni w powłóczystych szatach, lubią...

Uczucie

Uczynek

uczynić z czegoś swoje credo

‘kierować się jakimiś zasadami, jakieś poglądy stają się motorem czyjegoś działania, postępowania’; zwrot, relig.; Polityczna poprawność uczyniła z tego samego – tolerancji i wybaczania – swoje credo (…). – W. Łysiak

Udawać

udawać Greka

udawać Greka

‘udawać, że się czegoś nie rozumie, nie wie’; zwrot; Gorzej jest u nich (…) z pojmowaniem relatywizmu, pojmowaniem udawania Greka (…). – W. Łysiak.

uderzać w konkury

starać się o rękę kobiety, zabiegać o względy, zalecać się’; zwrot, stp. konkury ‘ubiegać się o rękę panny’; (…) Radosz przyjechał do Teresy w konkury.

Uderzyć

uderzyć rykoszetem

‘uderzyć przypadkowo, trafić w coś niezamierzenie, niechcący’; zwrot, milit.; rykoszet z franc. ‘odbicie się czegoś będącego w locie, np. piłki, pocisku, od jakiegoś przedmiotu, powodujące zmianę kierunku dalszego lotu’; Polityka uderza rykoszetem w gospodarkę. – TVN.

uderzyć/przywalić/walnąć/wypalić/strzelić z grubej rury

‘mówić wprost i dosadnie rzeczy niedelikatne, nieprzyjemne; używać przesadnych argumentów; wyrażać się w sposób dosadny, nie przebierając w słowach’; zwrot, pot.; (…) a gdy miał o kimś złą opinię, to nie patyczkował się i przywalał z grubej rury (…). – W. Łysiak.

udowadniać, że nie jest się wielbłądem

‘przekonywać o czymś, co jest oczywiste, dowodzić czegoś, co jest bezsprzeczne’; zwrot; Dziś człowiek musi udowadniać, że nie jest wielbłądem . – W. Łysiak.

Udry

udzielać/udzielić pierwszej pomocy

udzielać/udzielić pierwszej pomocy

‘ratować kogoś, wykonywać, niezbędne czynności ratujące czyjeś zdrowie lub życie w sytuacji zagrożenia, nagłego zachorowania lub wypadku’; zwrot, medyc.; Niektórym udzielałem pierwszej pomocy.

Ufać

ufać komuś bez granic

‘mieć do kogoś bezgraniczne zaufanie, ufać komuś całkowicie, bez zastrzeżeń’; zwrot; Monika Kuszyńska (…) ma w nim mężczyznę, któremu ufa bez granic . – „Fakt”.

ufać komuś bez granic

Ugryźć się

ugryźć się w język

ugryźć się w język

‘w ostatnim momencie powstrzymać się od powiedzenia czegoś’; zwrot; Już chciała wybuchnąć, powiedzieć, co o tym myśli, ale w ostatniej chwili ugryzła się w język.

Ująć

ujdzie w tłoku

‘o kimś, o czymś niezbyt udanym, ale z konieczności akceptowanym’; wyr. określ.; Jęz.

ujrzeć światło dzienne

ujrzeć światło dzienne/wyjść na światło dzienne

‘zacząć istnieć, ujawnić się, okazać się opinii publicznej’; zwrot; Każdy sekret kiedyś ujrzy światło dzienne. – SE; Ta sprawa powinna wyjść na światło dzienne (…).

Ujść

ujść z życiem/zostać przy życiu

‘uratować się z jakiegoś niebezpieczeństwa,ocaleć’; zwrot; Francja: polski ksiądz cudem uszedł z życiem (tyt.) – „Nowy Dzień”.

Ukartować

ukartować plan

‘obmyślić, zaplanować wcześniej’; zwrot, karty; Myślała, że tak ukartowany plan nie wzbudzi moich podejrzeń. – K. Grochola.

ukartować plan

Ukręcić

ukręcić czemuś łeb

‘położyć czemuś kres, zlikwidować, zakończyć coś, udaremnić’; zwrot; Mówiąc prosto – ukręcił łeb sprawie. – TV Puls; (…) sam początek transformacji (…) został prawie zupełnie zmarnowany, gdyż ukręcono łeb prawie wszystkim szansom zdrowego rozwoju państwa (…). – W. Łysiak 1; (…) jest mi trochę nieswojo, kiedy, ot, tak właśnie,/unicestwiam możliwość/jeżeli nie szczęścia,/to choć fortuny, ukręcam/łeb szansie. – S. Barańczak.