Bismarck Otto von
Przedstawiciel starego rodu junkierskiego, studiował prawo w Getyndze. W 1847 poseł w parlamencie pruskim, 1851–59 pruski przedstawiciel w Radzie Związkowej we Frankfurcie. W 1859 został posłem Prus w Rosji,w 1862 ambasadorem we Francji. Premier Prus w latach 1862–67.W 1864 w koalicji z Austrią siłą odebrał Danii prowincje Szlezwik i Holsztyn.W 1866 roku pokonał Austrię i ograniczył jej wpływy w krajach niemieckich. Doprowadził do utworzenia w1867 Związku Północnoniemieckiego, do 1871...
Elżbieta I
Jej ojcem był król Henryk VIII . Matkę, Annę Boleyn, skazano na śmierć, gdy Elżbieta miała trzy lata.Wychowała się na dworze, otrzymała staranne wykształcenie.W okresie rządów Marii I więziona. W 1558 koronowana na królową Anglii i Irlandii. W 1559 przywróciła anglikanizm jako religię państwową. Prześladowała katolików, widząc w nich zagrożenie dla jedności państwa, w 1570 papież rzucił na nią klątwę. W 1568 uwięziła na 19 lat Marię Stuart, królową Szkocji, mającą prawa do korony...
Hannibal
Syn wodza Hamilkara Barkasa, od ojca uczył się rzemiosła wojennego i sztuki dowodzenia. W 221 mianowany wodzem naczelnym Kartaginy. W 219 zdobył sprzymierzone z Rzymem miasto Sagunt. Stało się to powodem II wojny punickiej 218–201. W 218 przeprowadził armię kartagińską przez Pireneje i Alpy, zaatakował północną Italię. Odniósł zwycięstwa: nad rzeką Ticinus (218), nad Trebią (218), nad Jeziorem Trazymeńskim (217) i najsłynniejsze pod Kannami (216). Dzięki wybitnym zdolnościom w błyskotliwy...
Hitler Adolf
Pochodził z ubogiej rodziny drobnomieszczańskiej. Nie został przyjęty do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu.W czasie I wojny światowej służył ochotniczo w armii niemieckiej, wyróżnił się w walkach na froncie zachodnim. W 1921 współtwórca i przywódca NSDAP, dążył do obalenia traktatu wersalskiego, uzyskania przez Niemcy hegemonii w Europie, walki z komunizmem, eksterminacji Żydów. W 1923 stanął na czele puczu w Monachium, skazany, w więzieniu do 1924, napisał w nim Mein Kampf . Po wygranych...
Mościcki Ignacy
W 1891 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki w Rydze. W czasie studiów zaangażował się w konspiracyjną działalność patriotyczną. Zagrożony aresztowaniem, wyjechał za granicę w 1892. Pracował jako robotnik w Londynie, w latach 1897–1912 prowadził badania na uniwersytecie we Fryburgu, gdzie dokonał wielu odkryć w dziedzinie elektrochemii i elektrofizyki. Opracował m.in. oryginalną technologię produkcji kwasu azotowego i nawozów sztucznych. Autor 40 patentów polskich i...
Ben Gurion Dawid
Urodzony w Polsce, jego ojciec był adwokatem i działaczem syjonistycznym. Od 1904 student prawa na Uniwersytecie Warszawskimi członek ugrupowania Poale Zion (Pracownicy Syjonu). W 1906wyemigrował do Palestyny, współtwórca pierwszego kibucu. Deportowany przez Turków w 1915, w latach 1916–18 przebywał w USA. W 1918 wstąpił do Legionu Żydowskiego, w jego składzie wrócił do Palestyny. W latach1921–35 przywódca organizacji Histadrut, od 1935 przewodniczący Światowej Organizacji Syjonistycznej i...
Franciszek Józef I
Bra tanek cesarza Ferdynanda I, od najmłodszych lat przygotowywany do rządzenia monarchią. Po abdykacji wuja w 1848 koronowany na cesarza Austrii. W latach 1848–49 (Wiosna Ludów) stłumił rewolucję w Austrii, Lombardii i przy pomocy wojsk rosyjskich powstanie narodowe na Węgrzech. W 1851 zniósł konstytucję z 1849i stopniowo przywrócił władzę absolutną w państwie. Przegrał wojnę z Francją 1859, co kosztowało go utratę prowincji włoskich, oraz z Prusami i Włochami w 1866, tracąc wpływy w...
Putin Władimir
Urodził się w Leningradzie (obecnie Sankt Petersburg), tam ukończył studia prawnicze. W latach 1975–91 oficer KGB w NRD, 1998–99 szef FSB, powstałej w miejsce KGB. W 1999 powołany przez B. Jelcyna < Jelcyn Borys N. > na premiera, po ustąpieniu prezydenta pełnił jego obowiązki. W 2000i 2004 wybierany na prezydenta w wyborach powszechnych. Uzyskał częściowe umorzenie zagranicznych długów Rosji, jego rządy doprowadziły do wzrostu produkcji, zmniejszenia inflacji i bezrobocia. W 2002...
Ludwik Filip I
Syn Ludwika Filipa (Filipa Egalité), uczestnik rewolucji francuskiej 1789, członek klubu jakobinów w latach 1789–93. Walczył na froncie w armii rewolucyjnej, w 1793wziął udział w spisku i próbie przejęcia władzy przez generała Ch. Dumourieza, następnie na emigracji. Wrócił do Francji w 1817, po restauracji Burbonów. Wycofał się z życia politycznego. Po rewolucji lipcowej w 1830 koronowany na króla Francuzów. Sprawował rządy w imieniu burżuazji i arystokracji, został nazwany „królem...
Gomułka Władysław
Otrzymał wykształcenie podstawowe. Członek KPP od1926, działacz Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Chemicznego.Skazywany wielokrotnie za działalność komunistyczną, w więzieniu w latach 1933–34 i 1936–39. Od 1942 działacz PPR, funkcje partyjne: 1943–45 sekretarz KC, 1945–48 sekretarz generalny, 1944–48 członek Biura Politycznego. Funkcje państwowe: 1944–49 wicepremier, 1945–49 minister Ziem Odzyskanych. W 1948 oskarżony o tzw. odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne, w 1951 wykluczony z...
Władysław I Łokietek
W 1288 otrzymał południowe Kujawy ze stolicą w Brześciu Kujawskim i przejął dzielnicę sieradzką. W latach 1289–90 walczył o panowanie w Krakowie i Małopolsce. Sprzymierzył się z Przemysłem II (królem od 1295), po jego śmierci przejął w 1297 władzę w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim. Dążył do zjednoczenia ziem polskich i odbudowy Królestwa Polskiego. Po przegranej wojnie z królem czeskim Wacławem II utracił wszystkie ziemie, w latach 1300–04 przebywał na wygnaniu. Z pomocą węgierską...
Grzegorz I Wielki
Urodził się w rodzinie arystokratycznej. Ok. 570 został pretorem (namiestnikiem) Rzymu. Zrezygnował z urzędu po dwóch latach, poświęcając się życiu religijnemu,swój majątek oddał Kościołowi. Spędził sześć lat na dworze cesarza w Konstantynopolu jako wysłannik papieża, gdzie żył jak mnich. W 590 wybrano go na papieża. Uporządkował posiadłości ziemskie Kościoła (Patrymonium św. Piotra), tworząc jego bazę materialną, pozwalającą odgrywać znaczącą rolę w Rzymie i Italii. Podjął starania o...
Sulejman Wspaniały
Władzę przejął po ojcu Selimie I w 1520. Prowadził politykę ekspansji terytorialnej, osobiście dowodził w czasie wypraw wojennych. Po zabezpieczeniu granic wschodnich (pokój z Persją) uderzył na kraje Europy. W 1521 zdobył Belgrad, w 1522 wyspę Rodos. Rozbił w 1526 pod Mohaczem wojska Ludwika Jagiellończyka, zajął Budę. W 1529 próbował zdobyć Wiedeń. Zawarł antyhabsburski sojusz i nawiązał współpracę handlową z Francją w 1535. W 1541 ponownie zajął Budę, przyłączył część Węgier do swojego...
Fryderyk II Wielki
W młodości przejął idee oświecenia, próbował uciec za granicę spod despotycznego panowania ojca, Fryderyka Wilhelma I (króla-sierżanta). Skazany za ucieczkę na pobyt w twierdzy Kostrzyń. Uczył się tam wojskowości i mechanizmów biurokracji. Przejął władzę po śmierci ojca w 1740. Dążył do wzrostu potęgi militarnej i ekonomicznej państwa, wzmocnił rządy absolutne, powiększył armię, rozwijał przemysł, prowadził ekspansję terytorialną. Zrealizował postulaty oświeceniowe: skodyfikował prawo,...
Gustaw II Adolf
Wyjątkowo utalentowany, doskonałe wykształcony politycznie i militarnie przez ojca, Karola IX Sudermańskiego. Na tronie zasiadł w 1611. Zapewnił pokój wewnętrzny dzięki porozumieniu ze szlachtą. Usprawnił sądownictwo,skarb, system podatkowy, oświatę, administrację centralną, w tym kancelarię królewską. Otoczył się znakomitymi doradcami, spośród których wyróżnił się kanclerz A. Oxenstierna. W 1613 zakończył wojnę kalmarską, podpisując niezbyt korzystny pokój z Danią. W 1617 zawarł pokój z...
Stanisław August Poniatowski
Odebrał staranne, arystokratyczne wychowanie. W 1750 poseł na sejm, w latach 1755–64 stolnik litewski.W 1755 i 1757 przebywał w Petersburgu, gdzie zaprzyjaźnił się z Katarzyną Aleksiejewną, późniejszą carycą Katarzyną II . Dzięki jej poparciu został wybrany w 1764 na króla. Dążył do reform politycznych i gospodarczych państwa. Założył Szkołę Rycerską w 1765. Nie zajął zdecydowanego stanowiska w czasie konfederacji barskiej. Zaakceptował I rozbiór Polski (1772). Inicjator reform na sejmie...
Trocki Lew
Urodził się w żydowskiej rodzinie chłopskiej. Przyłączył się do ruchu rewolucyjnego w 1897, w 1898 aresztowany i zesłany. W latach 1902–05 na emigracji, od 1903 działacz odłamu mienszewików w SDPRR. Uczestnik rewolucji 1905 w Rosji, w 1906 ponownie aresztowany. Zbiegł z zesłania w 1907 za granicę, przebywał m.in. we Francji i USA. W 1917 wrócił do Rosji, wstąpił do odłamu bolszewików SDPRR,wszedł do KC, a w 1919 do Biura Politycznego partii, został też przewodniczącym Piotrogrodzkiej Rady...
Jezus
Urodzony w Betlejem, wychowywał się w ubogiej rodzinie cieśli, do ok. 27 przebywał w Nazarecie w Judei. Studiował Biblię, zapewne w szkole przy synagodze. Po spotkaniu z Janem Chrzcicielem,w wieku ok. 30 lat, rozpoczął głoszenie Ewangelii (Dobrej Nowiny), nauczanie i uzdrawianie. Głosił m.in. wiarę w jednego Boga, nadejście Królestwa Bożego, potrzebę miłości bliźniego, a nawet nieprzyjaciół. Prowadził wędrowne życie z grupą uczniów (późniejszych apostołów), zyskał wielu zwolenników, którzy...
Wojciechowski Stanisław
Pochodził z rodziny mieszczańskiej, studiował na wydziale matematyczno-fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1890 członek Centralizacji Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i działacz ruchu robotniczego. Po dwóch aresztowaniach na emigracji w latach 1892–95 i 1899–1906. Jeden z założycieli Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) w 1892, od 1895 w jej kierownictwie Centralnym Komitecie Rewolucyjnym, bliski współpracownik J. Piłsudskiego < Piłsudski Józef >. Po rozłamie PPS w 1905...
Roosevelt Franklin Delano
Pochodził z zamożnej rodziny z tradycjami politycznymi.Studiował nauki polityczne na Uniwersytecie Harvarda i prawo na Uniwersytecie Columbia.W latach 1907–10 adwokat w kancelarii prawniczej. Od 1910 związany z Partią Demokratyczną, z jej nominacji senator stanowy w Nowym Jorku 1911–13, gubernator Nowego Jorku 1929–33. Prezydent w latach 1933–45, jako jedyny w historii Stanów Zjednoczonych wybierany czterokrotnie. Pierwszą kampanię prezydencką wygrał lansując program reform ekonomicznych...
Mussolini Benito
Zaczynał działalność polityczną w partii socjalistycznej. W 1919 założył organizację faszystowską, którą przekształcił w 1921 w Narodową Partię Faszystowską. Inicjator marszu na Rzym w 1922, zakończonego obaleniem rządu i przejęciem władzy przez faszystów. Od 1922 premier Włoch, od 1925dyktator (duce). Zdelegalizował inne partie, prześladował przeciwników politycznych, wprowadził cenzurę. W 1929 podpisał z papieżem traktaty laterańskie przyznające suwerenność Watykanowi i normujące stosunki...
Anders Władysław
W czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej,następnie żołnierz 1 Korpusu Polskiego gen.J. Dowbora–Muśnickiego (1917) i Polskiej Siły Zbrojnej (1918). Od 1918 w Wojsku Polskim, uczestnik powstania wielkopolskiego 1918 i wojny polsko-bolszewickiej 1919–21, odznaczony orderem Virtuti Militari. W czasie przewrotu majowego 1926 dowodził obroną Belwederu, broniąc rządu i prezydenta. Od 1937 dowódca Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, walczył na jej czele w kampanii wrześniowej 1939. Po...
Wyszyński Stefan
Pochodził z rodziny chłopskiej mającej szlacheckie korzenie. Ukończył seminarium we Włocławku,w 1924 wyświęcony na księdza. W 1929 obronił doktorat z prawa kanonicznego na KUL. W latach 1931–39 wykładał w seminarium we Włocławku, redagował m.in. „Ateneum Kapłańskie”. Podczas II wojny światowej ukrywał się, został kapelanem grupy AK „Kampinos”w czasie powstania warszawskiego 1944. W latach 1946–48 biskup lubelski, od 1948 arcybiskup gnieźnieński i warszawski, od 1953 kardynał. Bronił...
Katon Starszy
P ochodził z rodu plebejuszy. Uczestniczył w walkach w czasie II wojny punickiej (218–201) jako szeregowy legionista. W 214 został wybrany trybunem wojskowym, w 204 kwestorem,w 198 mianowany pretorem, zarządzał Sardynią. Jako konsul w 195 stłumił bunt plemion iberyjskich, za co został uhonorowany triumfalnym wjazdem do Rzymu. Był jednym z dowódców armii rzymskiej w wojnie z Antiochem III Wielkim, władcą Syrii, odegrał zasadniczą rolę w zwycięskiej bitwie pod Termopilami. W następnych latach...
Kim Ir Sen
Urodził się w biednej rodzinie chłopskiej, w 1924wyemigrował z ojcem do Chin. W 1926 wstąpił do Komunistycznej Partii Chin. Wrócił do Korei w 1929, w 1932 zorganizował oddział partyzancki walczący z okupacją japońską. W latach 1941–45 przebywał w ZSRR. Po zajęciu Korei przez Armię Czerwoną wybrany przez J.Stalina < Stalin Józef W. > w 1945 na I sekretarza KC Komunistycznej Partii Korei (od 1949 Partii Pracy Korei), od 1966 sekretarz generalny KC PPK. Do 1946 zlikwidował opozycję...
Henryk VIII
Syn Henryka VII, objął panowanie w 1509. Początkowo związał się sojuszem z Hiszpanią i papiestwem, walczył z Francją i wspieraną przez nią Szkocją. Wzmacniał władzę centralną, kontynuował rozbudowę floty handlowej i wojennej. W 1521 potępił nauki M. Lutra < Luter Marcin >, uzyskując od papieża tytuł „obrońcy wiary”. Zmiana kursu polityki zagranicznej i chęć posiadania następcy tronu skłoniły go do wszczęcia starań o zerwanie małżeństwa z Katarzyną Aragońską, poślubioną w 1509. Po...
Kazimierz III Wielki
Od młodości przygotowywany na następcę tronu przez ojca, Władysława I Łokietka . W latach 1329–30 przybywał z misją dyplomatyczną na Węgrzech, 1331–33 zarządzał Wielkopolską, Kujawami i ziemią sieradzką. Koronowany na króla polskiego w 1333. W 1335 w zamian za zrzeczenie się przez króla czeskiego tronu polskiego zrezygnował z prawdo księstw śląskich (w 1356 ponownie). W 1339 wzmocnił przymierze z królem węgierskim układem na przeżycie. W 1343 zawarł pokój z Krzyżakami– odzyskał Kujawy i...
Stalin Józef W.
Usunięty z seminarium duchownego w 1899 za działalność polityczną, kilka razy zsyłany na Syberię. Od 1903w partii bolszewickiej, od 1912 członek KC. Współorganizator rewolucji październikowej.Główne funkcje partyjne i państwowe: 1919–53 członek Biura Politycznego RKP(b) (od 1925 WKP(b), od 1952 KPZR), 1922–53 sekretarz generalny partii, 1941–45 prezes Rady Ministrów. Po śmierci W. Lenina < Lenin Włodzimierz I. >. Przejął całkowitą kontrolę nad partią i państwem. W polityce wewnętrznej...
Schuman Robert
U kończył studia prawnicze, od 1912 pracował w kancelarii w Metzu. W latach 1919–40 deputowany do Zgromadzenia Narodowego. Polityk konserwatywny i chrześcijańsko-demokratyczny, członek Demokratycznej Unii Republikańskiej.W 1940 roku aresztowany przez gestapo, spędził dziewięć miesięcy w więzieniu. Po wojnie jeden z założycieli i głównych przywódców Ludowego Ruchu Republikańskiego. W latach 1945–62 ponownie deputowany, 1947–48 premier rządu, 1948–1953 minister spraw zagranicznych. Zwolennik...
Jefferson Thomas
Urodził się w bogatej rodzinie plantatorów. Studiował prawo i geometrię w College of William and Mary, od 1767 prawnik. W latach 1769–75 i 1776–79 członek zgromadzenia stanowego Wirginii, 1775–76 i 1783–84 członek Kongresu Kontynentalnego. Zwolennik niezależności kolonii od Wielkiej Brytanii, uczestnik wojny o niepodległość 1775–83. Główny autor tekstu Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych 1776. Dążył do ustanowienia ustroju republikańskiego i wolności religijnej. W latach...
Dąbrowski Jan Henryk
Uczył się w szkołach niemieckich, od 1771 w wojsku saskim, w 1792 przeszedł do wojska polskiego. Wziął udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792, generał w powstaniu kościuszkowskim 1794, dowodził odcinkiem obrony Warszawy, wsparł powstanie w Wielkopolsce. W 1797 w porozumieniu z Napoleonem I Bonaparte i Zarządem Generalnym Lombardii utworzył Legiony polskie. Uwieczniony w Mazurku Dąbrowskiego przez J. Wybickiego. Legiony stały się wzorowym przykładem walki o niepodległość Polski....
Konfucjusz
Pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej. Zrobił karierę w administracji księstwa Lu. Zaczynając od najniższego szczebla urzędniczej hierarchii (nadzorcy stad owiec i wołów), doszedł do najwyższych stanowisk. Próbował przeprowadzić reformy w księstwie, zaczynając od systemu podatkowego, które zakończyły się niepowodzeniem. Niestabilna sytuacja polityczna zmusiła go w 496 do opuszczenia Lu, przez 12 lat podróżował po chińskich księstwach. Namawiał ich władców do kierowania się moralnością,...
Benedykt z Nursji
Pochodził z bogatej rodziny rzymskiej Anicjuszów, studiował w Rzymie, naukę przerwał i następnie trzy lata żył jako pustelnik w górach koło Subiacowe Włoszech. Wkrótce powstała wokół niego grupa naśladowców.W 529 przeniósł się z nimi do Monte Cassino. Zbudował tam klasztor i ułożył przepisy organizujące tryb życia klasztornego, które stały się podstawą reguły zakonu benedyktynów, a zarazem całego ruchu monastycznego w Europie. Za przewodnie zasady nowej reguły uznał: ubóstwo, czystość i...
Churchill Winston, sir
Członek Izby Gmin w latach 1900–04 i 1924–64 z ramienia Partii Konserwatywnej, 1904–22 z ramienia Partii Liberalnej. Minister spraw wewnętrznych 1910–11, pierwszy lord admiralicji 1911–15, minister zaopatrzenia wojskowego 1917–19. Inicjator interwencji zbrojnej przeciwko bolszewikom w Rosji 1918. W latach 1919–21 minister wojny i lotnictwa, 1921–22minister kolonii, 1924–29 kanclerz skarbu, 1939–40 pierwszy lord admiralicji.Zwolennik demokracji, zdecydowany przeciwnik totalitaryzmów w Rosji...
Engels Fryderyk
Pochodził z bogatej rodziny, nie ukończył gimnazjum,wcześnie podjął pracę w biurze ojca. W 1841 ochotniczo wstąpił do wojska, w tym czasie uczęszczał też jako wolny słuchacz na wykłady na uniwersytecie berlińskim. W 1842wyjechał do Anglii, pracował w zarządzie fabryki, której współwłaścicielem był ojciec. W 1844 poznał K. Marksa < Marks Karol >, z którym nawiązał długoletnią współpracę. Współzałożyciel Związku Komunistów w 1847. Współautor (razem z K. Marksem) Manifestu...
Kennedy John Fitzgerald
Pochodził z bardzo bogatej rodziny, ukończył z wyróżnieniem nauki polityczne na Harvard University. W latach 1941–45 służył w marynarce wojennej, walczył przeciwko Japonii, m.in. jak dowódca kutra torpedowego. Związany z Partią Demokratyczną, z jej nominacji kongresman 1947–53, senator 1953–60, prezydent 1961–63. Dążył do likwidacji dyskryminacji rasowej i przyznania Afroamerykanom pełni praw obywatelskich. Przygotował plan redukcji podatków (wprowadzony w 1964). Starał się polepszyć warunki...
Kazimierz IV Jagiellończyk
Syn Władysława II Jagiełły . W wieku11 lat wybrany na króla czeskiego, na tronie nie zasiadł po klęsce stronnictwa husyckiego, które go wybrało. Od 1440 wielki książę litewski, od 1447 król polski. W latach 1454–66prowadził wojnę trzynastoletnią z zakonem krzyżackim. Po klęskach poniesionych przez pospolite ruszenie rycerstwa (m.in. pod Chojnicami w 1454), wystawił armię zaciężną w 1462, z P. Duninem na czele.W tym samym roku Krzyżacy zostali pokonani pod Świecinem, a w 1463 ich flota...
Justynian I Wielki
Urodził się w chłopskiej rodzinie. Jako młodzieniec przybył do Konstantynopola i wstąpił do gwardii pałacowej cesarza, awansował do stopnia oficerskiego.Dzięki protekcji wuja Justyna, cesarza od 518, w 520 mianowany wodzem naczelnym armii. Stał się jedną z najważniejszych osób w państwie. W 527 został współwładcą, a po śmierci Justyna w tym samym roku – cesarzem. Zwalczał pogaństwo, w 529 nakazał zamknięcie Akademii Platońskiej w Atenach. W 532 stłumił powstanie antycesarskie w...
Wałęsa Lech
Urodził się w rodzinie chłopskiej, po ukończeniu szkoły zawodowej pracował jako elektryk. W latach 1967–76,1980–81 i 1983–89 zatrudniony w Stoczni Gdańskiej, uczestnik strajku w 1970 i tzw. wydarzeń grudniowych. Wyrzucony z pracy za działalność związkową w 1976. W czasie strajków na Wybrzeżu w 1980 współorganizator i przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Podpisał z delegacją rządową tzw. porozumienia sierpniowe. Współtwórca i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”...
Ludwik XVI
Wnuk Marii Leszczyńskiej i Ludwika XV, po którym przejął tron francuski w 1774. Jego próby reform gospodarczych i finansowych państwa zakończyły się niepowodzeniem. W 1777 przystąpił do wojny z Wielką Brytanią o wolność Stanów Zjednoczonych; na mocy traktatu pokojowego w 1783 odzyskał część kolonii w Afryce i Indiach. Deficyt budżetowy powiększony m.in. przez wydatki wojenne, złą politykę wewnętrzną i rozrzutność żony Marii Antoniny zmusiły go do zwołania w 1787Zgromadzenia Notablów, a w...
Budda
Odebrał książęce wykształcenie i wychowanie. W wieku 29 lat porzucił dwór i rodzinę, rozpoczął życie bezdomnego ascety, kierując się wskazaniami Upaniszad, świętych ksiąg hinduizmu. Długie lata umartwiania i nauki napotykanych mistrzów nie doprowadziły go do zadowalających wyników. Zrezygnował z surowej ascezy na rzecz umiarkowania i medytacji, wówczas miał doznać oświecenia (Budda znaczy „oświecony”). Założył gminę religijną i przez 45 lat prowadził życie wędrownego kaznodziei. Jego nauka...
Władysław II Jagiełło
Władzę nad Wielkim Księstwem Litewskim objął w 1377 po śmierci ojca, Olgierda. W 1381 utracił tron na rzecz stryja Kiejstuta, odzyskał go po roku. W 1385 zawarł unię polsko-litewską. W zamian za przyjęcie chrztu, rękę królowej Jadwigi i tron polski zgodził się przyłączyć Wielkie Księstwo Litewskie do Polski. Koronowany na króla polskiego w 1386, w 1387rozpoczął chrystianizację Litwy. Związek Polski z Litwą regulował jeszcze w 1401 (unia wileńsko–radomska) i w 1413 (unia horodelska), Wielkie...
Bolesław III Krzywousty
W 1097 w wyniku rozgrywek politycznych możnowładztwa otrzymał od ojca, Władysława Hermana,osobną dzielnicę (Śląsk i Małopolskę). Po śmierci starego księcia w 1102 pokonał brata (1106) i wygnał go z kraju (1108), przejął panowanie nad Wielkopolską, Kujawami, Mazowszem. W 1109 odparł najazd cesarza Henryka V (obrona Głogowa, bitwa na Psim Polu), który zażądał zwrotu ziem zabranych Zbigniewowi. Zgodził się na powrót brata do kraju, po czym kazał go oślepić. Po śmierci Zbigniewa z powodu...
Wielopolski Aleksander
Pochodził z rodziny arystokratycznej. Ukończył wiedeńską Akademię Terezjańską. Uczestnik powstania listopadowego 1830–31. Po klęsce rzecznik ugody z Rosją, przeciwnik konspiracji i walki zbrojnej. W 1846 opublikował słynny List szlachcica polskiego do księcia Metternicha. Proponował wyrzeczenie się niepodległości za przywrócenie autonomii Królestwa Polskiego. W 1861 wyznaczony przez cara na stanowisko dyrektora Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Rozwiązał...
Zygmunt II August
Wybrany na króla i wielkiego księcia litewskiego w 1529, koronowany w 1530, za życia króla Zygmunta I Starego. W latach 1543–48 z jego polecenia zarządzał Litwą. Władzę w państwie przejął po śmierci ojca w 1548. W 1547 zawarł potajemnie ślub z Barbarą Radziwiłłówną. Mimo protestów szlachty i duchowieństwa doprowadził do jej koronacji na królową w 1550. Kontynuował sojusz z Habsburgami (traktat 1549). Zaangażował się w latach 1558–70 w konflikt z Rosją, Danią i Szwecją o ziemie Zakonu...
Mieszko I
Po śmierci ojca Siemomysła ok. 960 odziedziczył Wielkopolskę, ziemię łęczycką i sieradzką, Kujawy, Mazowsze, być może Pomorze Gdańskie. W pierwszych latach panowania doznał niepowodzeń w walkach z najazdami Pomorzan i Wieletów. W 965 sprzymierzył się z Czechami i poślubił księżniczkę czeską Dobrawę. W 966 przyjął chrzest, jego państwo stało się częścią świata chrześcijańskiego i otworzyło na wpływy kultury zachodnioeuropejskiej. Wspierał tworzenie się organizacji kościelnej, pierwsze...
Brandt Willy
Po przejęciu władzy przez hitlerowców w 1933 na emigracji do 1947. Poseł do Bundestagu 1949–57, przewodniczący Bundesratu 1955–57, burmistrz Berlina 1957–66. W czasie kryzysu berlińskiego w 1961 odrzucił ultimatum N. Chruszczowa < Chruszczow Nikita S. >, domagającego się zniesienia praw okupacyjnych w Berlinie Zachodnim i przekształcenia go w wolne miasto. W latach 1964–87 przewodniczący Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), 1966–69 wicekanclerz i minister spraw zagranicznych. W...
Narutowicz Gabriel
Pochodził z rodziny szlacheckiej, studiował matematykę na uniwersytecie w Petersburgu, ukończył inżynierię budowlaną na politechnice w Zurychu. Po studiach pozostał w Szwajcarii, gdyż w 1889 władze carskie oskarżyły go o działalność wywrotową. Pracował w biurze inżynierii wodnej, projekty sporządzone pod jego kierunkiem uzyskały złote medale na wystawach międzynarodowych w 1896 i 1900. Budowniczy wielu elektrowni wodnych w zachodniej Europie.W 1908 został profesorem politechniki w Zurychu....
Kolumb Krzysztof
Urodził się w Genui; w młodości, zanim został żeglarzem,był prawdopodobnie tkaczem i agentem handlowym.Od 1476 przebywał w Portugalii, brał udział w wyprawach morskich, opracowywał razem z bratem mapy morskie.Opanował doskonale kunszt żeglarski. Wierzył w kulistość Ziemi, twierdził,że płynąc z Europy na zachód, można dotrzeć do Indii. W 1484 przedstawił projekt takiego rejsu królowi portugalskiemu Janowi II, nie uzyskał jednak potrzebnych środków. W 1485 przeniósł się do Hiszpanii....
Mikołaj II Romanow
Zasiadł na tronie w 1894 po śmierci ojca Aleksandra III. Kontynuator zachowawczej polityki, przeciwnik reform. Ulegał wpływom osób o podejrzanej reputacji, m.in. od 1906 G. Rasputina. Próbował stłumić rozwój niezależnego życia politycznego, represjonował działaczy powstałych nielegalnie partii i organizacji. Sprowokował przegraną wojnę z Japonią 1904–05. Odpowiedzialny za masakrę manifestantów w Petersburgu 1905 (tzw. krwawa niedziela). Jej następstwem była rewolucja 1905–07. Zmuszony do...