Wyjątkowo utalentowany, doskonałe wykształcony politycznie i militarnie przez ojca, Karola IX Sudermańskiego. Na tronie zasiadł w 1611. Zapewnił pokój wewnętrzny dzięki porozumieniu ze szlachtą. Usprawnił sądownictwo,skarb, system podatkowy, oświatę, administrację centralną, w tym kancelarię królewską. Otoczył się znakomitymi doradcami, spośród których wyróżnił się kanclerz A. Oxenstierna. W 1613 zakończył wojnę kalmarską, podpisując niezbyt korzystny pokój z Danią. W 1617 zawarł pokój z Rosją w Stołbowie. Rozbudował marynarkę wojenną i przeprowadził reformy wojskowe: zbudował stałą armię opartą na poborze rekrutów, udoskonalił kawalerię, wprowadził artylerię polową. Dzięki reformom dysponował najlepszą siłą zbrojną ówczesnego świata, Szwecja stała się zaś mocarstwem europejskim. W latach 1617–29 walczył z Polską, zdobywając większość Inflant z Rygą i uzyskując dochody z ceł gdańskich (do 1635). W 1630 włączył Szwecję do wojny trzydziestoletniej (1618–48). Opanował północno-środkowe Niemcy, w 1631 rozgromił wojska cesarskie pod Breitenfeld. Aby utrzymać armię, stosował system kontrybucji nakładanych na zdobyte kraje i ich mieszkańców. Zginął w bitwie pod Lützen.
Posądzają mnie, że chcę wypić całe morze tylko dlatego, że raz zmuszony zostałem zaczerpnąć wiadro wody z Bałtyku.
Gustaw II Adolf