Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego

- podstawowe źródła:
Kronika Wincentego Kadłubka – na jej podstawie pisali inni, według niego powstały 4 dzielnice;
Rocznik Magdeburski – kraj został podzielony pomiędzy 5 synów;
Rocznik Poldeński – podział pomiędzy 3 synów, najmłodsi pominięci ze względu na wiek;
Dokument bp wrocławskiego Roberta Humbolta z 1139 r. – wymienia synów i ich dzielnice (W. Wygnaniec – Kraków, M. Stary – Poznań, B. Kędzierzawy - Mazowsze); bulla Innocentego III – z czerwca 1210 r. omówienie zasady senioratu i okoliczności jej zerwania, papież nakazuje przywrócenie tej zasady, dokument powstał najprawdopodobniej na prośbę jakiegoś księcia śląskiego – po nim na krótko władze w Krakowie obejmuje M. Plątonogi jako najstarszy z rodu Piastów;
Nekrolog z Lubiąża – (nekrolog to księga z zapisem śmierci fundatorów, darczyńców klasztoru, aby móc się modlić w ich intencji, podawano datę dzienna i miesięczną), klasztor w Lubiążu fundowany był przez syna W. Wygnańca – Bolesława Wysokiego, przy dacie śmierci Wygnańca wpisano – pan Krakowa, Sieradza, Kalisza, Gniezna i śląska,
Dokument (testament) Henryka Sandomierskiego – przed wyprawą do Prus w 1166 r. Henryk, który był samotny i nie miał dzieci, część dóbr zapisał dla joannitów w Zagościu. Były to tereny obok Małogoszczy, Tarnowa i Wiślicy, przy czym podkreślał, że są to tereny, które otrzymał od ojca.

Do początku XX wieku twierdzono, że nie było dzielnicy senioralnej, a podział przypominał ten za Władysława Hermana (3 dzielnice – Hermana, Zbigniewa, Bolesława), każdy z synów miał swoją dzielnicę, która przechodziła na jego potomków. Kraków należał się Władysławowi.

Jeszcze za życia Krzywoustego istniały 3 stronnictwa:
- jedno wokół samego Bolesław Krzywoustego – jego doradcy,
- możni skupieni wokół Władysława, jego syna z pierwszego małżeństwa,
- stronnictwo popierające Salomee i jej synów.
Najprawdopodobniej w tych kręgach powstał pomysł ustawy sukcesyjnej. System ten dawał każdemu z braci perspektywę władzy.

HIPOTEZY HISTORYKÓW

Tadeusz Wojciechowski:
- doszedł on do wniosku, że dzielnica senioralna istniała, w jej skład wchodziła:
* ziemia krakowska,
*Kujawy,
*ziemia łęczycko – sieradzka,
*pomorze gdańskie
*wschodnia Wielkopolska z Gnieznem i Kaliszem,
* lenno z Pomorza zachodniego,
- dodatkowo każdy z braci miał swoją dzielnicę:
*Władysław – Śląsk
*Bolesław – Mazowsze,
*Mieszko – Wielkopolskę z Poznaniem,
*Henryk – ziemie Sandomierską, -twierdził, że w 1146 r. Henryk był już dorosły i mógł otrzymać wtedy własną dzielnicę,
- Kazimierz był pogrobowcem i przeznaczony był do stanu duchownego,
- dzielnica senioralna miała zawsze przypadać najstarszemu z rodu Piastów,
- pogląd ten funkcjonował do lat 50 XX w.

Gerard Labuda:
- wg Labuda tylko 3 synów Krzywoustego było pełnoletnich 1138 r. i przysługiwał im tytuł księcia w rocznikach magdeburskich kronice poldejskiej dwaj pozostali nazywani są braćmi książąt,
- ziemia sandomierska musiała należeć do dzielnicy senioralnej, ponieważ Wygnaniec prowadził politykę z Rusią, co niebyło by możliwe bez wspólnej granicy, także w trakcie najazdów Rusinów, teren ten nigdy nie był splądrowany w przeciwieństwie do Mazowsza,
- w 1144 r. po śmierci Salomei doszło do konfliktu pomiędzy Mieszkiem a Bolesławem o wieś Kwieciszewo, co wskazuje, że ich dzielnice musiały ze sobą sąsiadować, a więc Pomorze nie mogło być powiązane z dzielnicą senioralną,
- w skład dzielnicy senioralnej wchodziła:
*ziemia krakowsko –sandomierska,
- ziemia sieradzko – łęczycka stanowiła oprawę wdowią Salomei, która wraz z 2 młodszymi synami mieszkała w Łęczycy,
- Mieszko miał Wielkopolskę,
- śląski i ziemia lubuska należały do Władysława,
- nad Pomorzem książe krakowski miał władzę zwierzchnią, panowała tam dynastia Gryfitów,

Henryk Łowmiański:
- w latach 80 XX w. połączył on obie hipotezy,
- za najważniejsze uznał źródła polskie,
- dzielnice:
*senioralna – ziemia krakowska, sandomierska, sieradzko – łęczycka, wsch. część wielkopolski z Gnieznem, Pomorze Gdańskie, nie wiedział czy Kujawy również,
* H. Sandomierski miał od ojca otrzymać ziemię Wiślicką,
* Salomea otrzymała Łęczycę,
* Władysław otrzymał Śląsk i ziemię lubuską,
* Bolesław tylko Mazowsze,
* Mieszko część poznańską Wielkopolski,
HISTORIOGRAFIA PRZYJĘŁA TO ZA SŁUSZNE.

Zmiany nastąpiły po wygnaniu Władysława Wygnańca.