Polska Partia Socjalistyczna.

PPS - Polskia Partia Socjalistyczna

Polska Partia Socjalistyczna jest najstarszą partią polityczną w Polsce. Istnieje nieprzerwanie od ponad stu lat. W listopadzie 1892 roku, w Paryżu, odbył się zjazd założycielski, w którym uczestniczyli działacze różnych krajów i emigracyjnych grup socjalistycznych. W przyjętym wówczas programie PPS łączyła hasła socjalistyczne z postulatem odzyskania przez Polskę niepodległości. Socjaliści twierdzili, iż wywalczenie własnego państwa jest możliwe tylko przy udziale klas pracujących polskiego społeczeństwa, zaś realizacja zasad sprawiedliwości społecznej może dokonać się tylko w kraju demokratycznym i niepodległym. Wśród animatorów PPS byli m.in. B. Limanowski, E. Abramowski, F. Perl.
Ruch socjalistyczny rozwijał swoją działalność we wszystkich zaborach. W zaborze rosyjskim istnienie partii miało charakter konspiracyjny. Partia "ludzi podziemnych" wydawała "Robotnika", organizowała strajki i manifestacje, za co spotykały ją represje ze strony caratu. W pozostałych zaborach socjaliści korzystali z legalnych form działania: uczestniczyli w walce o demokratyczne prawo wyborcze i uzyskali własną reprezentację parlamentarną.

Ruch socjalistyczny odegrał wielką rolę w rewolucji 1905-1907 roku. W trakcie strajków i walk z zaborcą PPS stała się partią masową. Wówczas powstały, związane z partią, związki zawodowe. Wielką sławę zdobyli bojowcy PPS - w szczególności Stefan Okrzeja i J. Montwiłł-Mirecki. Potem socjaliści stali się ważną siłą obozu niepodległościowego. W latach I wojny światowej PPS głosiła postulat odbudowy państwa polskiego z ziem wszystkich zaborów. 7 listopada 1918 roku członek PPS, I. Daszyński, został premierem rządu na wyzwolonych terenach. Socjaliści uczestniczyli w walkach o granicę Rzeczypospolitej, w powstaniach śląskich i wojnie przeciw bolszewikom w 1920 r. PPS przyczyniła się do ustanowienia demokracji parlamentarnej.

Z inicjatywy socjalistów wprowadzono w Rzeczypospolitej postępowe ustawodawstwo socjalne. Było ono wówczas jednym z bardziej nowoczesnych w Europie. W okresie międzywojennym PPS prowadziła szeroką działalność społeczną w środowiskach robotniczych. Z jej inspiracji powstawały spółdzielnie (m.in. Robotnicze Spółdzielnie Mieszkaniowe), utworzono Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych, działały również organizacje młodzieżowe i sportowe. Wraz ze związkami zawodowymi PPS broniła interesów pracowniczych. W latach trzydziestych socjaliści przeciwstawili się ograniczeniu demokracji przez rządy sanacyjne. Wielu z nich przypłaciło to więzieniem i przymusową emigracją. Do czołowych postaci PPS lat dwudziestych i trzydziestych należeli M. Niedziałkowski, N. Barlicki, H. Libermann, Z. Żuławski. We wrześniu 1939 r. socjaliści organizowali robotnicze oddziały broniące Warszawy i Gdyni. W latach okupacji różne grupy socjalistów związanych z PPS (m.in. PPS "WRN", RPPS etc.) walczyły o niepodległość i socjalizm, zarówno w kraju, jak i na emigracji.

Kwestią sporną wśród środowisk PPS była i jest ocena legalności działań PPS w kraju w latach 1944-48. Po wojnie wielu działaczy socjalistycznych było prześladowanych i więzionych (m.in. K.Pużak), inni działali zagranicą (Arciszewski, Zaręba, Ciołkosz), ale część socjalistów zdecydowała się na próbę współpracy z komunistami (B. Drobner) w celu próby realizacji swych postulatów. Przymusowe zjednoczenie PPS z PPR wykazało nierealność wpływu działaczy, wierzących we współpracę z komunistami, na otaczającą rzeczywistość. Już w latach 50-tych socjaliści zaczęli organizować się w demokratyczną opozycję - Klub Krzywego Koła (Lange, Lipiński, Garztecki). Potem wielu socjalistów organizowało opór przeciwko Marcowi '68 (Rapacki). Socjaliści działali również w Komitecie Obrony Robotników. Pierwszą próbą odtworzenia organizacji, zawierającą nazwę PPS, było zorganizowanie grupy kombatantów PPS w ZBoWiD w latach 70-tych (Kwiatkowski, Żegliński). Program "Solidarności" był bardzo podobny do Programu Radomskiego PPS.

W roku 1987, w opozycji pojawiły się trzy nielegalne organizacje socjalistyczne: PPS "Rewolucja Demokratyczna" (P. Ikonowicz), Tymczasowy Komitet Krajowy PPS (G. Ilka) i grupa PPS skupiona wokół Jana Józefa Lipskiego. W 1989 r. powstały: Niezależna PPS (Krajewski, Prokopowicz) i "Odrodzona" PPS (E. Osóbka-Morawski). W 1990 r. nastąpiło połączenie wszystkich grup za wyjątkiem "O" PPS, której nie przyjęto ze względu na nieuznawanie przez resztę działalności PPS w okresie 1944-48 (przekazanie sztandarów i ciągłości organizacyjnej przez "londyński" PPS zjednoczonym siłom socjalistycznym w kraju).

Przełamanie lodów nastąpiło na stulecie PPS w 1992 roku, kiedy PPS rozpoczął pertraktacje z "O" PPS. Pertraktacje przerwał rozłam PPS o podłożu personalnym. Oficjalnym powodem rozłamu była kwestia sojuszu wyborczego w wyborach parlamentarnych 1993. Po złych doświadczeniach z "Solidarnością Pracy", grupa Piotra Ikonowicza (PPS 13) podjęła decyzję o podpisaniu udziału PPS w SLD, Grzegorz Ilka i Krajewski (PPS 11) przedstawiają koncepcję pójścia samodzielnie lub z PSL (mimo, że żadne rozmowy z PSL nie były prowadzone). Obie partie wchodzą do parlamentu z list SLD (PPS 13 Ikonowicz, Lipski, Miżejewski; PPS 11 Mulak, Krajewski, Kasprzyk). W roku 1994 następuje połączenie PPS 11 i "O" PPS. W tym samym roku grupa posłów PPS z powodu rozbieżności programowej występuje z SLD i tworzy Koło Parlamentarne PPS (P. Ikonowicz, A. Lipski, C. Miżejewski potem M. Walczyńska-Rechmal) W 1995 roku G. Ilka, niezadowolony z faktu zaawansowanych rozmów o zjednoczeniu wszystkich nurtów PPS, tworzy PPS "Lewicę Antytotalitarną", która popiera Jacka Kuronia w wyborach prezydenckich (PPS 13 - popierała prof. T. Zielińskiego, a PPS 11 A. Kwaśniewskiego). W drugiej turze oba nurty popierają A. Kwaśniewskiego.
W marcu 1996 odbył się Kongres Jedności PPS, który wybrał władzę według parytetu. Okres od Kongresu Jedności do Kongresu "Młodzi idą" (kwiecień 1998) był okresem docierania się i kampanii parlamentarnej 1997, w której PPS wprowadził do Sejmu i Senatu pięciu parlamentarzystów.

Ostatni Kongres PPS otworzył nową kartę w dziejach partii, która mimo swej ponad stuletniej tradycji jest nowoczesna. PPS dzięki swojemu programowi i strategii działania staje się drugą siłą polskiej lewicy.