profil

Dwugłos o ojczyźnie oddalonej. Porównaj ujęcia motywu ojczyzny w "Inwokacji" do "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza i w wierszu Urszuli Kozioł "Inwokacja".

Ostatnia aktualizacja: 2021-12-22
poleca 85% 258 głosów

Treść
Grafika
Filmy
Komentarze

Samo słowo inwokacja znaczy tyle co zwrócenie się o pomoc np. w tworzeniu dzieła, o natchnienie do Muz, bóstw lub duchowego patrona, umieszcza się ją zazwyczaj na wstępie epopei, może być też liturgicznym wezwaniem do modlitwy. Pochodzi z łacińskiego invocatio co znaczy tyle co wezwanie, błaganie. Już w czasach antycznych Homer użył inwokacji i stanowiła ona ważny składnik eposu homeryckiegow Iliadzie np. "Gniew Achilla, bogini, głoś obfity w szkody...",

Od niepamiętnych czasów Polska wielokrotnie traciła i odzyskiwała niepodległość. Sytuacja polityczna i gospodarcza zmuszała wielu ludzi do emigracji, wśród których nie brakowało znanych artystów i czołowych pisarzy. Tęsknili za krajem, stąd motyw ojczyzny stanowił nieodzowny element polskiej literatury. Potwierdzenie danego faktu można znaleźć w "Inwokacji" Adama Mickiewicza oraz dziele Urszuli Kozioł o tym samym tytule.

Powyższe utwory, mimo ponad stuletniej różnicy od daty wydania, wykazują pewne podobieństwa w sprawie "ojczyzny oddalonej". Zarówno Mickiewicz jak i Kozioł pisali dane dzieła przebywając z dala od rodzinnych miejsc do których tęsknią.
Według autora "Pana Tadeusza" ojczyzna to Litwa, konkretny obszar, którą przywołuje już w pierwszym wersie słowami: "Litwo! Ojczyzno moja!" Dla Urszuli Kozioł również jest to określony kraj, Polska, a nawet miasto Biłgoraj, w którym zapewne spędziła dzieciństwo i młodość. Była namiętną podróżniczką, która przemierzyła Europę i Amerykę, pozostawiając w poezji ślad swoich wędrówek oraz tę nieogarniętą tęsknotę.

W obu tekstach istotną rolę odgrywa natura. Szczególnie Adam Mickiewicz podkreśla urodę i specyfikę swego kraju. Maluje ją pejzażowo jak obraz, za pomocą licznych epitetów i wyrażeń, takich jak: "pola malowane zbożem rozmaitem", czy "bursztynowy świerzop". Opisuje ją w bardzo piękny poetycki sposób: pszenica nie jest żółta lecz złota, żyto nie jest płowe, ale srebrne, świerzop nie jest po prostu żółto - brązowy, lecz bursztynowy, a gryka nie tylko biała, ale jak śnieg biała, dzięcielina nie jest różowa, jest jak "panieński rómieniec".
Należy pamiętać, że Mickiewicz pisząc to "Na paryskim bruku" nie widział ojczyzny od lat. Nadaje również cechy istot żywych drzewom, pisząc, że "z rzadka ciche grusze siedzą". Uosobienie sprawia, że przedstawiony krajobraz staje się nieomal baśniowy. Przypomina senne marzenie lub idealistyczne wspomnienia dziecka, które wcześnie opuściło rodzinne strony.

Z kolei w utworze Urszuli Kozioł natura, która składa się z pozornie prozaicznych elementów, np.: piachów, łubinów, rzek, stanowiły dla autorki "lite krajobrazy", były "chudymi talizmanami", czymś magicznym. Określenie to świadczy o wewnętrznym niepokoju i zagubieniu na obczyźnie, gdzie pamięć o rodzinnych stronach stanowiła nikłą, "chudą" pociechę, talizman przynoszący szczęście.

Autorka uosabia elementy przyrody także w celu ukazania okrucieństwa wojny, przyrównując ją do "sita sosny rozstrzelanej" pełnego "bezimiennych imion", czyli ofiar pochłoniętych przez działania wojenne. Pragnie, aby nie zostać sama na świecie, uczucie straty pozostawia jedynie przerażenie. Jedyną, lichą osłodę stanowią ukochane krajobrazy, którym nadaje status talizmanów, amuletów, czyli elementów związanych z wierzeniami pogańskimi.Wspomina uwielbianą sannę po bezkresnych drogach Lubelszczyzny, może kąpiel w rzece Taniwa.

Inny punkt widzenia przedstawia Adam Mickiewicz, który wierzy, iż jego emigracja nie jest nadaremna, pokłada wiarę i nadzieję w osobach Matki Boskiej I Boga, którzy mieli sprawić, iż powrócą polskich emigrantów "(...)cudem na Ojczyzny łono(...)"Te słowa dowodzą, iż Mickiewicz traktował ojczyznę jak matkę. Chce by teraz przeniosła jeszcze nie jego ciało, ale jego duszę do jego upragnionej Litwy.

Jego siła bierze się jeszcze z dzieciństwa, kiedy to po nieszczęśliwym wypadnięciu z okna oddany pod opiekę Matki Bożej "martwą uniósł powiekę". Odnosi się w "Inwokacji" do mesjanizmu polskiego narodu, który miał dać przykład całej Europie pełniąc misję i pokonać jarzmo niewoli. Ojczyzna stanowi dla niego też inne wartości moralne, na przykład miłość, szacunek oraz wierność ludu.

Myśląc o ojczyźnie porównuje ją do zdrowia, odwołując się do fraszki" Na zdrowie" Jana Kochanowskiego, jednego z największych poetów polskich. Oznacza to, że w słowie "ojczyzna" zawiera się tradycja, dorobek przeszłych epok, szacunek dla języka polskiego i chęć zachowania jego żywotności.

Oba ujęcia motywu ojczyzny mają wiele różnic jak i podobieństw. Z biegiem czasu, po około stu trzydziestu latach od ukazania się "Pana Tadeusza", zmieniono podejście do wartości ludzkich, takich jak wiara, czy idealistyczny heroizm. Zastąpione zostały cierpką ironią i brakiem szczytnych ideałów, strachem przed wyobcowaniem i samotnością, jednak nadal pozostał pewien sentyment i ogromna tęsknota do utraconych miejsc ukochanych, a także chęć żywienia nadziei.

Czy tekst był przydatny? Tak Nie
Opracowania powiązane z tekstem

Czas czytania: 4 minuty