Inflanty w polityce państw bałtyckich od XVI do XVIII wieku

Inflanty to kraina historyczna powstała w średniowieczu w obrębie posiadłości Zakonu Kawalerów Mieczowych nad rzeką Dźwiną i Zatoką Ryską. Dawne Inflanty obejmują terytoria dzisiejszej Estonii i Łotwy. Od XVI do XVIII wieku pomiędzy państwami bałtyckimi toczyły się walki o te tereny i stały się nieodłącznym elementem ich polityki.
W XVI wieku o wpływy w Inflantach rywalizowały Szwecja, Dania, Rosja i Polska, doprowadzając do wojny toczonej w latach 1557-1570. Główną przyczyną jej wybuchu była walka o hegemonię na Bałtyku i zdobycie szlaku bałtyckiego łączącego Europę Wschodnią z Zachodnią oraz szlaku między Danią i Szwecją. Państwo polsko-litewskie dążyło do odepchnięcia Moskwy od szlaku, by uniemożliwić jej kontrole handlu. Zdobycie Inflant byłoby dla Rosji jednoznaczne z pozyskaniem „bałtyckiego okna na świat”. Tak, więc Inflanty stały się terytorium kluczowym w walce o Dominium Maris Baltici (władztwo na Morzu Bałtyckim).
Polska najpierw walczyła wraz z Dania przeciw Szwecji i Rosji. W 1561 roku Zygmunt August podpisał z wielkim mistrzem Zakonu Inflanckiego, Gotardem Ketlerem, układ wileński, na mocy którego Inflanty uległy sekularyzacji (czyli przejęciu majątku, urzędów i instytucji życia publicznego spod władzy kościelnej na rzecz władz świeckich), Inflanty właściwe włączono do państwa polsko-litewskiego a Kettler otrzymał w dziedziczne lenno Kurlandię wraz z Semigalią jako lenno Polski (aż do III rozbioru). Król Zygmunt August – w zamian za pomoc militarną – dopuścił w 1563 roku do współlenna w Prusach Książęcych brandenburską gałąź Hohenzollernów, co rodziło możliwość połączenia w przyszłości Prus i Brandenburgii. Układ ten stanowił także zagrożenie dla Prus Książęcych. W 1568 roku po wstąpieniu na tron Szwecji Jana III, żonatego z Katarzyna Jagiellonką, nastąpiło odwrócenie przymierzy – Szwecja weszła w koalicję z Polską, a Dania z Rosją. Rosja opanowała większość Inflant. W 1570 roku w Szczecinie podpisano układ pokojowy między Dania a Szwecją, który potwierdzał rozbiór Inflant. Polska – po zawarciu rozejmu – zatrzymała w swych rękach znaczną część Inflant.
Na kolejne walki o Inflanty nie trzeba było długo czekać. Wybór szwedzkiego królewicza na tron Polski w 1567 roku i jego polityka zagraniczna stała się przyczyną wybuchu konfliktu Rzeczypospolitej ze Szwecją. Zygmunt III Waza po śmierci swojego ojca, króla Jana III, został władcą Szwecji. Jednak król, preferujący katolików w luterańskiej Szwecji był niepopularny. Powstała opozycja i monarcha został zdetronizowany. Wówczas w 1600 roku Zygmunt III ogłosił inkorporację szwedzkich Inflant do Polski, obiecana w pactach convectach. Państwo polsko-litewskie wplątało się w długoletnią wojnę. Na odpowiedź Szwedów nie trzeba był długo czekać. W 1601 roku Szwecja, dążąc do supremacji na Bałtyku, wkroczyła do Inflant. Decydujące zwycięstwo nad Szwedami odniósł Karol Chodkiewicz pod Kirholmem 27 września 1605 roku. W 1608 roku walki ustały, ponieważ pojawiły się inne problemy: Polska angażowała się w wojnę z Danią. W 1611 roku podpisano rozejm polsko-szwedzki, a obydwa państwa objęły terytoria, jakie posiadały w dniu zawarcia rozejmu. Rozejm był kilkakrotnie zrywany przez Szwedów, którzy dokonali zaboru dalszych części polskich Inflant, zdobywając m.in. Dyneburg, Rygę i Mitawę.
Kolejne działania zainicjowane przez Szwedów (1625-1629) doprowadziły do opanowania przez nich całych Inflant i wkroczenia na Litwę, do Prus Królewskich i Książęcych. Wojna zakończyła się niekorzystnym dla Polski 6-letnim rozejmem podpisanym w 1629 w Altmarku (Starym Targu). Przy Szwecji pozostały całe Inflanty oraz porty bałtyckie: Elbląg, Tolkmicko, Braniewo, Piława i Kłajpeda. Dopiero w wyniku drugiego rozejmu, podpisanego w 1635 w Sztumskiej Wsi, Polska odzyskała porty bałtyckie, Inflanty zaś pozostały przy Szwecji.
Podtrzymywanie pretensji do korony szwedzkiej przez Jana II Kazimierza stało się pretekstem do kolejnego najazdu Szwedów na Polskę (1655), zwanego potopem szwedzkim, który rozpoczął II wojnę północną (1655-1660). Przeobraziła się ona w konflikt międzynarodowy w 1657. Toczyła się ona pomiędzy Szwecją sprzymierzoną przejściowo z Brandenburgią, Siedmiogrodem i magnatem litewskim Januszem Radziwiłłem, a Polską oraz później także Austrią, Danią, Holandią, Rosją i Brandenburgią. Szybki podbój północno-zachodniej części Rosji doprowadził do wojny szwedzko-rosyjskiej. Traktat w Radnot z 1656 zakładający rozbiór Rzeczypospolitej zaniepokoił Duńczyków oraz Habsburgów austriackich. W 1657 król Danii i Norwegii wypowiedział wojnę swemu odwiecznemu wrogowi. Tymczasem cesarz Ferdynand III zaproponował pomoc zbrojną Rzeczypospolitej. Za cenę uzyskania suwerenności w Prusach Książęcych (traktaty welawsko-bydgoskie) na stronę polską przeszedł też elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm. Pozycja Szwedów w Polsce i na Litwie stawała się coraz gorsza. Wraz z końcem potopu szwedzkiego w Polsce, rozpoczął się taki sam w Danii. W 1660 nasiliła się gra dyplomatyczna. Uczestniczyli w niej nawet Anglicy i Francuzi. W 1660 roku Podpisano porozumienia pomiędzy Szwecją a Rzeczpospolitą. Pokój w Oliwie pozostawił lwią część Inflant przy Szwecji, polscy Wazowie zrzekali się też pretensji do tronu szwedzkiego. W maju podpisano między Szwecją a Danią pokój w Kopenhadze.
Na początku XVIII wieku wytworzył się nowy układ sił w Europie. Było to konsekwencją wielkiej wojny północnej, toczonej w latach 1700-1721. W 1657 roku, po objęciu tronu polskiego, August II Mocny (z saksońskiej dynastii Wettinów) doprowadził do sojuszu Saksonii z Danią i Brandenburgią oraz Rosją, skierowanego przeciw Szwecji celem rozbioru jej bałtyckich posiadłości. Zainicjował w ten sposób najkrwawsza i najdłuższą wojnę XVIII wieku. August II Sas spodziewał się uzyskać Inflanty, Dania i Braanderburgia – Pomorze, Rosja zaś Estonie i Ingrię. Król szwedzki Karol XII okazała się jednak znakomitym wodzem. Pokonał Danię (1700), następnie Rosję (bitwa pod Narwą), a także Saksonię (bitwa pod Dźwiną, 1701), po czym wkroczył na terytorium Rzeczpospolitej, choć formalnie nie była ona strona konfliktu. Król Polski poniósł klęski, mimo pomocy Rosji. W 1708 roku Karol XII wkroczył na Ukrainę wraz z hetmanem kozackim. W 1709 roku w bitwie pod Połtawą Rosjanie pokonali armię szwedzko-kozacką. Wódz szwedzki schronił się w Turcji. Kontynuował jeszcze walki w Danii i Norwegii, gdzie poległ. Wielką wojnę północną zakończył pokój zawarty w 1721 roku w Nystad (Finlandia), na mocy którego Rosja uzyskała szeroki dostęp do morza, uzyskując Inflanty, Estonię, Ingrię i Karelię, a Piotr I przyjął tytuł imperatora. Brandenburgia uzyskała potwierdzenie swych nabytków na Pomorzu. Delegacji polskiej nawet nie zaproszono na obrady. Świadczyło to o osłabieniu państwa polsko-litewskiego, z którym przestano się liczyć. Szwecja utraciła status mocarstwa bałtyckiego na rzecz wzrostu znaczenia Rosji i Prus.
Rosja Piotra Wielkiego po zdobyciu terytorium szwedzkich Inflant w 1721 roku na podstawie pokoju w Nystad oraz opanowaniu Inflant polskich stała się do czasu I wojny światowej panią całych Inflant historycznych.