Kreacja bohatera "Kartoteki".

Tadeusz Różewicz nie nadaje głównemu bohaterowi żadnego konkretnego imienia. Osoby przechodzące przez jego pokój używają wobec niego wielu imion: Wiktor, Kazio, Dzidek, Jurek, Zbych itd. Autor i Chór Starców nazywają go po prostu Bohaterem. Nie wiadomo także w jakim jest wieku, gdyż raz jest chłopcem, a raz dorosłym mężczyzną (jest mężczyzną około 40 letnim, za chwilę traktowany jest przez rodziców jak 7 letnie dziecko, a przez nauczyciela jak maturzysta). Nieznane jest także jego zajęcie: raz jest dyrektorem instytutu, a raz dyrektorem operetki. Wygląd Bohatera jest nijaki, przeciętny, niczym się nie wyróżnia. Pozbawienie Bohatera indywidualnych cech jest celowe. Bohater jest jednym, ale też wieloma, to tzw. jeder man, everyman – jeden z wielu, każdy a jednocześnie nikt. W rzeczywistości jednak jest on antybohaterem - leży w łóżku, manifestuje brak działania, bierność. Przez większą część dramatu Bohater leży w łóżku, obok niego toczy się życie, przechodzą ludzie, rozmawiają, zatrzymują się, czytają gazetę, a on zdaje się tego nie dostrzegać, ignoruje wszelkie gesty świata wobec niego. W kartotekach bohatera jest bałagan, panuje chaos. Nie mamy do czynienia z człowiekiem, który ma uporządkowaną osobowość. Przedstawianie kart z życia bohatera jest przypadkowe.
Biografia:
- urodził się w 1920 r., należy do pokolenia Kolumbów, zetknął się z wojną mając 19 lat
- „przestępstwa” dzieciństwa: wyjadanie cukru, pomysł zabicia ojca (w wieku 5 lat), zjedzenie kiełbasy w Wielki Piątek, podtruwanie babci strychniną w biszkoptach
- w czasie wojny był w partyzantce i przypadkowo zabił człowieka
- po wojnie żył w szarej polskiej rzeczywistości, biednej
- był poetą, opisywał aspekty, które nie były zgodne z doktryną socjalistyczną,
- miał paszport, a więc miał pozycję w społeczeństwie socjalistycznym, był jednym z tych, którzy godzili się na nowy ustrój, przytakiwał socjalizmowi, dał się uwieść
- reprezentuje inteligencję
- jest dyrektorem operetki, dyrektorem instytutu lub jeszcze kimś innym
- ma za sobą doświadczenia innych ludzi
- przyjął postawę bierności wobec świata, manifestuje obojętność, apatię, staje się biernym człowiekiem – metafora leżenia w łóżku – powody: zawiódł się światem i ludźmi, nie ma wiary w człowieka i świat, zaważyły tu doświadczenia wojny i socjalizmu; uświadomił sobie, że nie jest w stanie sam kształtować swojej przyszłości, że historia decyduje za niego
- nie ma poglądów politycznych, nie jest w stanie zaangażować się w nic
- ludzi przechodzących przez jego pokój traktuje obojętnie, jedynie zmienia postawę wobec wujka, który reprezentuje epokę przedwojenną, reprezentuje świat pokoju i wartości, kojarzy mu się z uporządkowanym światem wartości sprzed apokalipsy (wojny), dla niego jest prawdziwym człowiekiem.

Bohater jest człowiekiem wyobcowanym ze świata ludzi. Nie jest świadom swojej roli życiowej, nie potrafi uporządkować i zhierarchizować ról, jakie odgrywa (kochanek, dyrektor, ...): „Nie będę kłamał, nie stanowię całości, zostałem rozbity i rozebrany”. MA świadomość dezintegracji własnej świadomości. Nie wie kim naprawdę jest, nie potrafi scalić fragmentów i określić siebie. Ład wartości zburzyły w nim wojna i podporządkowanie się systemowi (socrealizmowi) oraz odczuwanie zaniku więzi międzyludzkich, co spowodowane jest rosnącą cywilizacją.
Bohater otoczony jest stereotypami, gubi się w rolach społecznych, które musi grać, obserwuje brak porozumienia między ludźmi – chodzi o porozumienie autentyczne. Rodzi to poczucie zagrożenia i alienację. Człowiek się boi tego, czego nie rozumie. Kartoteka zawiera bardzo niespójne dialogi. Ilustruje to chaos konfliktów międzyludzkich.
Na dezintegrację lub depersonalizację bohatera wpłynęły czynniki historyczno-polityczne, socjologiczne (role społeczne, rola języka w życiu współczesnych ludzi, trudności w kontaktach międzyludzkich).

Porównanie do bohatera romantycznego (Kordiana, Konrada):
- obu łączy tzw. ból istnienia, bohater dostrzega banalność swojej egzystencji
- poczucie wyobcowania, samotność
- bierność bohatera jest manifestem niezgody na rzeczywistość, to forma buntu, kwestionowanie, negowanie rzeczywistości
- indywidualizm (odmienność) wyrażony buntem
- bohater jest człowiekiem wrażliwym moralnie, tęskni za ładem moralnym i dlatego nie godzi się na rzeczywistość, gdzie został podeptany „ład” moralny
- poeci romantyczni mówią patosem, a bohater potocznie, patetycznie, jąka się
- bohater nie chce przyznać się, że był poetą, a Kordian mówił o sobie „mistrz”
- dla romantyków poezja była równoznaczna czynem, a tu rola poezji została zdegradowana

Bohatera „Kartoteki” można nazwać „Kordianem XX wieku” – degraduje to co śmieszy w XX wieku, a pozostawia kwintesencję romantyka – niezgodę na zło.