Warunki przystąpienia Polski do UE

O 19 w Kopenhadze wszystko stało się jasne: Polska może wejść do Unii 1 maja 2004 roku. Dziesięć i pół godziny - tyle dokładnie premier Leszek Miller walczył o lepsze porozumienie. Targował się najdłużej ze wszystkich, aż w końcu dobił targu: Polska dostała więcej pieniędzy, a rolnicy lepsze warunki

Z powodu żądań Polski i naszej twardej taktyki negocjacyjnej - co Miller podkreślał po szczycie - przez wiele godzin wszystko wisiało na włosku. Po Bella Center, gdzie odbywał się w Kopenhadze szczyt, krążyły wręcz plotki, że Polacy wyjeżdżają, bo odrzucają ofertę Unii. Rzecznik rządu zaprzeczał, a zakulisowe negocjacje trwały.
Trudny kompromis wynegocjowany.

1. Swobodny przepływ towarów
Rozdział ten jest jednym z czterech filarów jednolitego rynku Unii Europejskiej
i obejmuje uregulowania prawne tworzące podstawy swobodnego obrotu towarami między
państwami członkowskimi, w tym uregulowania o charakterze horyzontalnym dotyczące
systemu oceny zgodności, bezpieczeństwa towarów, normalizacji i nadzoru rynku, zasad niedyskryminacji i znoszenia barier w handlu oraz zamówień publicznych.
W dniu 28 listopada 2001 r. dokonano ponownego otwarcia i jednoczesnego zamknięcia
rozmów z uwzględnieniem wniosku Polski o okres przejściowy do 31 grudnia 2008 r.
w odniesieniu do terminu zakończenia procedury rejestracji leków. Zgoda UE na uzyskanie okresu przejściowego została uzależniona od podjęcia przez Polskę następujących zobowiązań:
• dopuszczenie do obrotu wszystkich produktów farmaceutycznych na rynku polskim
w dniu 31 grudnia 2008 r. będzie odbywać się zgodnie z wymogami dorobku prawnego
UE. Po upływie tego terminu produkty farmaceutyczne, nie spełniające tego warunku
zostaną wycofane z rynku;
• Polska uznaje uprawnienie przyznane krajom członkowskim w prawie UE, polegające na
nie dopuszczeniu do obrotu na rynek UE produktów polskich do chwili dopuszczenia ich
do obrotu w oparciu o procedurę zawartą w prawie unijnym;
• po przystąpieniu Polski do UE zostaną zniesione przepisy wprowadzające obowiązek
uzyskania dopuszczenia do obrotu produktów, wobec których nie stosuje się takiego
obowiązku w UE;
• do dnia członkostwa Polska będzie w pełni stosować scentralizowaną procedurę
dopuszczenia do obrotu oraz procedurę wzajemnego uznawania dla produktów
farmaceutycznych, dostępnych na rynkach w krajach UE;
• Polska zapewni utrzymanie dotychczas obowiązującego okresu ochrony danych.
Najpoważniejszym problemem negocjacyjnym była konieczność dostosowania
do standardów unijnych obowiązującej w Polsce procedury rejestracyjnej oraz związany
z tym obowiązek uzupełniania dokumentacji produktów farmaceutycznych do dnia akcesji. Wymagało to nie tylko istotnych zmian w przepisach prawnych, ale również zwiększenia wydatków budżetu państwa, jak i wydatków ponoszonych przez przedsiębiorców –producentów produktów farmaceutycznych. Dostosowanie systemu rejestracji wymagało przeszkolenia personelu zarówno w organie rejestracyjnym, jak i w sektorze wytwórców.
Uzyskanie przez Polskę okresu przejściowego na wprowadzenie wspólnotowej procedury rejestracyjnej ma duże znaczenie dla polskiego sektora farmaceutycznego, ma także istotny wymiar społeczny i budżetowy. Objęcie polskiego rynku regulacjamiwspólnotowymi od daty uzyskania członkostwa spowodowałoby wycofanie z obrotu ogromnej liczby leków produkowanych w Polsce z powodu nie spełniania wymogów rejestracyjnych UE, co w konsekwencji doprowadziłoby do konieczności importu do Polski znacznie droższych preparatów. W konsekwencji nastąpiłoby zwiększenie kosztów budżetowych na cele refundacji, pogorszenie sytuacji wielu polskich przedsiębiorstw farmaceutycznych oraz zwiększenie wydatków ponoszonych przez konsumentów wyrobów farmaceutycznych.
Polska uzyskała najdłuższy spośród państw negocjujących okres przejściowy na dostosowanie dokumentacji rejestracyjnej do wymogów wspólnotowych.

2. Swobodny przepływ osób
Zgodnie z oczekiwaniami najtrudniejszą kwestią po stronie UE okazało się przyznanie
polskim obywatelom prawa do podejmowania pracy w państwach członkowskich UE od dnia uzyskania członkostwa. Mimo zróżnicowanego podejścia tych państw do problemu (część z nich – m. in. Holandia, Irlandia, Szwecja, Dania – akceptowała pełnię swobody zatrudnienia), wobec sprzeciwu Niemiec i Austrii obawiających się destabilizacji na swoim rynku pracy, UE przyjęła wspólne stanowisko w sprawie konieczności zastosowania rozwiązań przejściowych.
Polska nie akceptowała takiego podejścia argumentując, że nie istnieje rzeczywiste
zagrożenie destabilizacji rynku pracy UE po akcesji przez polskich obywateli, a problem ma przede wszystkim wymiar psychologiczny i polityczny. Apelowała o ustanowienie swobody przemieszczania się osób od dnia akcesji jako jednej z podstawowych zasad funkcjonowania jednolitego rynku.
W rezultacie, na wniosek UE, ustanowiony został 7-letni okres przejściowy (w formule
2+3+2) ograniczający polskim obywatelom swobodę podejmowania pracy w UE. Tym
niemniej podczas dwóch pierwszych lat okresu przejściowego państwa członkowskie UE będą miały możliwość otwierania swoich rynków pracy, aż do zniesienia wszelkich
ograniczeń.
Ponadto w trakcie trwania okresu przejściowego obywatele nowo przyjętych państw
członkowskich będą mogli skorzystać z rozwiązania dającego im pierwszeństwo w dostępie do rynków pracy Unii przed obywatelami krajów trzecich.
UE będą miały prawo zgłoszenia Komisji Europejskiej zamiaru przedłużenia obowiązywania okresu przejściowego o kolejne trzy lata. Jeżeli po upływie tego okresu zagrożenie destabilizacji rynku pracy nie ustąpi, państwa członkowskie będą mogły wystąpić do Komisji o utrzymanie regulacji ograniczających dostęp do rynków pracy o kolejne dwa lata. Okres 7 lat stanowi więc maksymalny możliwy wymiar długości trwania okresu przejściowego.
Większość państw członkowskich złożyła deklaracje o gotowości do skrócenia okresu lub wręcz odstąpienia od jego zastosowania. Praktyka UE wskazuje, iż nigdy nie było potrzeby pełnego wykorzystania okresów przejściowych w zakresie swobody przepływu osób.W toku negocjacji Polska uzyskała możliwość stosowania klauzuli
Mimo wprowadzenia okresu przejściowego w zakresie dostępu polskich obywateli do
wspólnotowego rynku pracy, ogólny wynik negocjacji w tym obszarze należy ocenić
pozytywnie. Takie rozwiązanie było konieczne dla zakończenia negocjacji na temat swobody przepływu osób. Czasowe ograniczenie dostępu do unijnego rynku pracy było niezbędne dla neutralizacji obaw społeczeństw UE (zwłaszcza Niemiec i Austrii, w tym w regionach przygranicznych). Jednocześnie należy podkreślić, że większość państw UE zadeklarowała gotowość do liberalizacji rynku pracy od dnia przystąpienia Polski do UE (na trzy dni przed szczytem w Kopenhadze deklarację taką zgłosiła Wielka Brytania) lub w niedługim czasie po tym terminie.

3.Transport
Zarówno polscy przewoźnicy, jak też korzystających z usług przewoźników odniosą
korzyści w wyniku przyjęcia przez Polskę standardów unijnych w zakresie polityki
transportowej. Poprawi się bezpieczeństwo przewozów, a także jakość infrastruktury
transportowej. Polska otrzyma bowiem dodatkowe środki na budowę nowych dróg, autostrad, linii kolejowych oraz modernizację istniejącej już infrastruktury transportowej. Dzięki liberalizacji przewozów lotniczych spadną ceny biletów, zwiększy się ilość i jakość wykonywanych usług, zarówno w odniesieniu do przewozów wewnątrz kraju, jak też do państw członkowskich Unii Europejskiej. Dzięki procesom liberalizacji usług transportowych polscy przewoźnicy będą mogli konkurować na jednolitym rynku, rozwijając w ten sposób swoją dotychczasową działalność. Udział w polityce transportowej Unii Europejskiej w dłuższej perspektywie będzie oznaczać zrównoważony rozwój wszystkich rodzajów transportu - drogowego, kolejowego, żeglugi śródlądowej, morskiego i lotniczego. To także dostęp do nowoczesnych technologii, między innymi do tworzonego obecnie systemu nawigacji satelitarnej Galileo, który będzie szeroko stosowany w dziedzinie transportu.
Polska zgodziła się, że przez pierwszych pięć lat nasi przewoźnicy nie świadczyli tzw. kabotażu przewozów wewnątrz krajów UE.

5.Rolnictwo
Obszar negocjacyjny „Rolnictwo” reguluje kwestie włączenia polskiego rynku
towarów rolno-spożywczych w obszar europejskiego jednolitego rynku oraz objęcia
polskiego rolnictwa pełnym zakresem Wspólnej Polityki Rolnej, rozwoju rynku pracy, na obszarach wiejskich, kształcenia, poprawy infrastruktury technicznej, społecznej i agrarnej na wsi. Obszar „Rolnictwo” obejmuje także sprawy związane z kontrolą weterynaryjną i fitosanitarną, stworzeniem ewidencji obrotu towarami rolno-spożywczymi z państwami trzecimi, nadzorem trafiającej do obrotu żywności.
Negocjacje w obszarze „Rolnictwo” rozpoczęły się 14 czerwca 2000 r., zakończyły
13 grudnia 2002 r.
Do istotnych problemów negocjacyjnych należało ustalenie limitów produkcyjnych
mleka, cukru i izoglukozy, skrobi ziemniaczanej, suszu paszowego i surowca tytoniowego.
Wysokość przyznanych limitów decyduje bowiem o skali wykorzystania istniejącego
w Polsce potencjału produkcyjnego, utrzymania miejsc pracy oraz źródeł dochodów
w polskim rolnictwie.

Polska uzyskała zadowalające wielkości kwot produkcyjnych w głównych produktach
objętych systemem organizacji rynków UE. Podstawowa kwota mleczna wynosić będzie 8 964 020 ton, a rezerwa restrukturyzacyjna od roku 2006: 416 126 ton. W ostatnim dniu
negocjacji uzyskano znaczące przesunięcie pomiędzy kwotą sprzedaży hurtowej, która została zwiększona o 1 500 000 ton do poziomu 8 525 964 ton, a kwotą sprzedaży bezpośredniej. Polska uzyskała także 1-roczny okres przejściowy na ustalenie indywidualnych kwot dla producentów surowca mlecznego.
Pierwsze lata po akcesji wymagać będą jednakże od Polski dużego wysiłku organizacyjnego w celu jak najszybszego efektywnego wejścia w struktury i mechanizmy UE, co warunkuje uzyskanie odpowiedniego poziom absorpcji środków finansowych postawionych do dyspozycji polskiego rolnictwa.

6. Podatki
Obszar negocjacyjny „Podatki” dotyczy kwestii związanych z podatkiem od towarów
i usług (VAT), podatkiem akcyzowym i podatkami bezpośrednimi; ponadto pomocy państwa o charakterze fiskalnym oraz współpracy administracyjnej i wzajemnej pomoc między państwami członkowskimi (np. w zakresie unikania podwójnego opodatkowania). Polska uzyskała:
• okres przejściowy do 31.12.2007 r. na stosowanie obniżonej stawki VAT w wysokości
7% w budownictwie mieszkaniowym na dostawę nowych mieszkań, usługi budowlane
i remontowe;
• 4-letni okres przejściowy na stosowanie super obniżonej stawki VAT w wysokości 3% na
środki do produkcji rolnej, produkty i usługi;
• okres przejściowy do 31.12.2007 r. na stosowanie stawki VAT w wysokości 0% na
niektóre książki i czasopisma specjalistyczne;
• okres przejściowy do 31.12.2007 r. na stosowanie zredukowanej stawki VAT
w wysokości 7% na usługi gastronomiczne;
• roczny techniczny okres przejściowy na stosowanie zerowej stawki akcyzy na
ekokomponenty i zredukowanej na paliwa ekologiczne, umożliwiający stosowanie tej
stawki w dłuższym okresie po uzyskaniu członkostwa;
• okres przejściowy do 31.12.2008 r. na dojście do minimalnego poziomu akcyzy na
papierosy. Poczynając od 2002 roku Polska zobowiązała się do stopniowego podnoszenia stawek podatku akcyzowego na papierosy w latach 2002-2008.
Polska otrzymała zgodę na stałe stosowanie stawki VAT w wysokości 0% na
międzynarodowe przewozy pasażerskie.
W wyniku negocjacji wrażliwe sektory rynku uzyskały czasową ochronę ułatwiającą
operatorom gospodarczym płynne włączenie się do funkcjonowania na jednolitym rynku UE.
Dotyczy to przede wszystkim istotnego dla wzrostu gospodarczego kraju sektora
budownictwa mieszkaniowego, rolnictwa, oraz ważnego społecznie rynku wydawnictw.

7. Środowisko
Polska uzyskała dziewięć okresów przejściowych, których rozpoczęcie zależy: albo od
daty wejścia w życie – dla Polski – wymienionych niżej dyrektyw, albo daty obowiązywania
norm, wyraźnie zaznaczonych w niektórych dyrektywach.
Okresy przejściowe odnoszą się do:
• oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa 91/271/EWG); wynegocjowano tu
faktycznie cztery zróżnicowane okresy przejściowe (w zależności od rodzaju
aglomeracji): do 31 grudnia 2008 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej
dla aglomeracji powyżej 10000 tzw. równoważnej liczby mieszkańców RLM); do
31 grudnia 2015 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji
od 2000 do 10000 równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2015 roku dla
zrzutów ścieków z aglomeracji od 15000 RLM do ponad 100000 RLM oraz okres
przejściowy do 31 grudnia 2010 roku w odniesieniu do oczyszczalni ścieków w zakładach sektora przemysłu rolno-spożywczego.
• zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń (dyrektywa 96/61/WE): okres
przejściowy do 31 grudnia 2010 roku dla 65 zanieczyszczających powietrze i wody
powierzchniowe i/lub gruntowe, zakładów przemysłowych znajdujących się na liście
załączonej do stanowiska negocjacyjnego.
• opakowań i odpadów opakowaniowych (dyrektywa 94/62/WE): okres przejściowy do
31 grudnia 2007 roku.
• składowisk odpadów (dyrektywa 99/31/WE): okres przejściowy do 1 lipca 2012 roku, na
modernizację istniejących lub budowę nowych składowisk odpadów.
• zanieczyszczeń powodowanych przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego (dyrektywa 76/464/EWG wraz z tzw. dyrektywami „córkami”, odnoszącymi się do różnego rodzaju substancji niebezpiecznych): okres przejściowy do 31 grudnia 2007
roku.
• redukcji zawartości siarki w paliwach płynnych (dyrektywa 99/32/WE): okres
przejściowy do 31 grudnia 2006 roku.
• kontrolowania emisji lotnych związków organicznych powstających przy magazynowaniu
benzyn i ich dystrybucji z terminali do stacji obsługi (dyrektywa 94/63/WE): okres
przejściowy do 31 grudnia 2005 roku dotyczący istniejących instalacji do magazynowania benzyn, niezależnie od przepustowości rocznej bazy magazynowej, instalacji do załadunku i rozładunku cystern na istniejących terminalach oraz instalacji do załadowywania zbiorników istniejących stacji paliw, jak również okres przejściowy do 31 grudnia 2004 r. na wymagania dotyczące instalacji do rozładunku i załadunku cystern na istniejących terminalach o rocznej przepustowości powyżej 150 tys. ton benzyn.
• ochrony przed promieniowaniem jonizującym ze źródeł medycznych (dyrektywa
97/43/EURATOM): okres przejściowy do 31 grudnia 2006 roku.
• nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie Wspólnoty Europejskiej i poza jej
terytorium (Rozporządzenie EWG/259/93): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.

29. Finanse i budżet
Główny cel negocjacyjny został tym samym osiągnięty. Uzyskane warunki udziału Polski w tworzeniu i wykorzystaniu budżetu UE oznaczają, że od momentu akcesji Polska będzie z niego więcej otrzymywała niż wpłacała. Wysokości wynegocjowanych kwot determinowane były ramami finansowymi UE na lata 2000 – 2006, które określone zostały przez Radę Europejską w Berlinie w 1999 r.
Oprócz zwiększenia bezwzględnej wysokości alokacji finansowych, poprawę pozycji
Polski wobec budżetu UE udało się uzyskać poprzez lepsze rozłożenie zaliczki na fundusze strukturalne w wysokości 16% całości środków przeznaczonych na działania strukturalne w latach 2004 –2006. Została ona rozłożona na dwie raty: 10% w 2004 r. i 6% w 2005 r. Rozłożenie zaliczki na dwa lata urealnia wykorzystanie środków finansowych w początkowej fazie członkostwa. Polska zyskała też zgodę UE na dokonanie płatności pierwszej części zaliczki z budżetu unijnego w możliwie krótkim terminie po uzyskaniu członkostwa. Poprawi to w sposób wymierny bilans przepływów finansowych między Polską i UE w wymiarze kasowym.
Podobnie jak pozostałe nowe państwa członkowskie, Polska będzie zobowiązana do
współfinansowana tzw. rabatu brytyjskiego, zgodnie z regulacjami UE w zakresie systemuśrodków własnych.

Korki od szampana w Kopenhadze nie strzelały, bo kompromis poprzedziły mordercze negocjacje. Miller nie miał nawet siły na uśmiech. - Zrzucamy z siebie ciężar Jałty i powojennego podziału Europy - mówił premier. - Od polskiej "Solidarności", która wywalczyła wolność i demokrację w Europie Środkowej i Wschodniej, dochodzimy do prawdziwej solidarności Europy i Europejczyków. Zróbmy wszystko, by wykorzystać to, co Unia nam daje.
A Rasmussen na koniec szczytu powiedział: - Gorąco witamy w rodzinie! Zaczyna się nowa Europa!