Bardzo okrutnej zemście podlegają zwykle zdrajcy. Zdrajcą jest według zakonnych braci Walter Alf – fałszywy Wallenrod. Przychodzą oni, by dokonać na nim zemsty, jednak ginie on z własnej ręki.
Zdrajcą jest według wielu Polaków bohater Potopu książę Janusz Radziwiłł i jego krewny Bogusław, kolaborujący ze Szwedami i niedotrzymujący wierności królowi polskiemu Janowi Kazimierzowi. Rycerze wkraczają do komnat Janusza Radziwiłła, by go zabić. Zastają jednak księcia... martwego i wycofują się wobec powagi śmierci.
Jako zdrajca jest traktowany długo Andrzej Kmicic, główna postać Potopu. To miano przylgnie do niego, gdy zacznie służyć księciu Januszowi Radziwiłłowi, i nie złamie danej mu osobistej przysięgi, kiedy okaże się, iż stoi on po stronie króla szwedzkiego, nie polskiego. Ścigać go będzie gniew takich znakomitych żołnierzy, jak Wołodyjowski. Piętno zdrajcy zetrze z niego dopiero list i łaska króla, który doceni jego zasługi jako nieznanego nikomu skromnego szlachcica Babinicza, własną krwią broniącego królewskiego majestatu i obrazu Jasnogórskiej Pani (w czasie oblężenia Częstochowy).
W straszliwy sposób karani są zdrajcy w czasie insurekcji kościuszkowskiej. W Horsztyńskim Juliusza Słowackiego mowa o tym, że zdrajca, hetman Kossakowski, zostaje powieszony w Wilnie, gdy wybucha powstanie pod wodzą Jakuba Jasińskiego. Podobny klimat zemsty utrwala często bezimienna poezja rewolucyjna z czasów powstania kościuszkowskiego:
Oszukałem tron, szlachtę, oszukałem księży,
Nie wiedziałem, że jeden szewc mnie dziś zwycięży.
Biada temu, kto zechce mieć złą sprawę z ludem,
Urwać się z szubienicy chyba trzeba cudem.
(Ostatnie pożegnanie od Kossakowskiego, bywszego biskupa inflanckiego)
W tej poezji często występują nawiązania do historii Francji i stracenia jej króla podczas rewolucji francuskiej:
Ludwik zginął, tak chciała krajowa ustawa,
Żałujmy go jak człeka, lecz szanujmy prawa,
Daj Boże, by ten przykład przez mocne wrażenia
Oszczędził nam potrzeby jego powtórzenia,
Lecz jeśli ich poprawić i ten nie jest zdolny,
Mówmy: niech zginą króle, a świat będzie wolny!
(Jakub Jasiński, Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku XVI)
Okrutnej kary dla zdrajcy domaga się Kreon – bohater antycznej tragedii Sofoklesa. Nie pozwala na pogrzebanie ginącego w bratobójczej walce Polinejkesa (zakazu nie przestrzega siostra poległego, tytułowa bohaterka Antygona).