Wielkie odkrycia geograficzne w XVI wieku

Dokonane na przełomie XV i XVI wieku oraz w wieku XVI odkrycia geograficzne otworzyły nowe możliwości dla Europy i nie tylko. Warto rozdzielić skutki wypraw w kategoriach pozytywnych i negatywnych, chociaż na dobrą sprawę nawet taki podział może stanowić powód do dyskusji.

Skutki pozytywne

- dla Europy - odkrycia geograficzne rozpoczęły okres podbojów kolonialnych, dominowała w nich początkowo Portugalia i Hiszpania, chociaż można też dostrzec próby Anglików, Holendrów i Francuzów np. Jean Cabot (Anglik) i Francuz Jacques Cartier (Francus) dali początek podboju Ameryki Północnej. W XVI wieku Hiszpanie posiadali główne kolonie w: Meksyku i pozostałych rejonach Ameryki Południowo - Środkowej. Obszary te zostały przekształcone w wicekrólestwa, podzielone na prowincje. Na czele kolonii stali wicekrólowie mianowani przez króla hiszpańskiego. Hiszpański kolonizator otrzymywał od króla majątek ziemski wraz z zamieszkałą tam ludnością, która podporządkowywał sobie. Kolonie portugalskie znajdowały się w: Brazylii, Goa, Ormuzd (w Zatoce Perskiej) oraz ziemie w Afryce i południowej Azji. Portugalczycy zakładali faktorie handlowe, a na obszarach korzystnych plantacje trzciny cukrowej, bawełny, kawy, herbaty wykorzystując tanią siłę roboczą Indian i ludności Murzyńskiej, którą zaczęto masowo sprowadzać do Ameryki. Rozwój kolonializmu spowodował konflikty pomiędzy państwami o strefy wpływów i zysków na koloniach.
- Wzrost znaczenia Hiszpanii i Portugalii, rozwój nowych miast portowych np.: Antwerpii, Amsterdamu.
- Powstanie nowych, morskich szlaków handlowych. Ożywienie handlu artykułami zamorskimi.
- Napływ dużej ilości kruszcu (złoto i srebro) do Europy, co wywołało "rewolucję cen", polegającą na bardzo dużym wzroście cen żywności przy minimalnym wzroście cen produktów pochodzenia rzemieślniczego.
- Migracja ludności wiejskiej do miast (głównie w Europie Zachodniej) w celu znalezienia źródła zarobkowania.
- Wzrost demograficzny Europy i początki emigracji poza "stary" kontynent.
- Sprowadzenie nowych surowców do Europy w tym owoców, warzyw, np. fasolę kukurydzę, paprykę pomidory oraz kawy, kakao, indyki, pieprz, także szlachetnych minerałów, bawełny jedwabiu chińskiej porcelany itp.
- Poszerzenie horyzontów myślowych Europejczyków oraz rozwój nauk (astronomia, biologia, geografia). Rozwój humanizmu.
- Potwierdzenie kulistości Ziemi.
- Rozwój chrześcijaństwa na wielu nowo odkrytych terenach, poprzez prace misjonarzy.
- Sprowadzenie na kontynent amerykański koni.
- Rozwój nowych rynków i zbytu.

Skutki negatywne

- dla terenów, na których rozwijały się kolonie, np.: w koloniach hiszpańskich stosowano zasadę encomienda (hiszp. encomendar: powierzać) - był to system niewolniczego gospodarowania i kontroli nad ludnością indiańską na podbitych przez Hiszpanię terenach. Obszary skolonizowane, na których znajdowały się surowce mineralne np.: złoto i inne kruszce stały się obszarami nieludzkiego wyzysku ekonomicznego i społecznego.
- Niszczycielska działalność konkwistadorów i walki z ludnością podbita.
- Rozwój chorób przywiezionych przez Europejczyków np. ospa, która doprowadziła do śmierci wiele tysięcy Indian.
- Niszczenie i degradacja kultury Majów, Inków i Azteków.
- Handel niewolnikami.
- Sprowadzenie do Europy nieznanych dotąd chorób np. syfilis.
- Spadek znaczenia - starej - (śródziemnomorskiej) drogi do Indii oraz miast włoskich i szlaku hanzeatyckiego. Zanik handlu lewantyńskiego.
- Rozwój korsarstwa, szczególnie francuskiego, które stanowiło źródło pozyskiwania towarów, zwłaszcza z Chin.
- Dualizm w rozwoju gospodarczym Europy.