Okres zaborów w Krakowie.

Okres zaborów
Po okresie reorganizacji nowy magistrat, pochodzący w całości z nominacji cesarskiej, rozpoczął urzędowanie 1 IX 1802. Powierzchnia Krakowa wynosiła wtedy 7,8 km2. Jeszcze po I rozbiorze Polski, gdy granica z Austrią przebiegała na Wiśle, cesarz Józef II aktem z 23 II 1784 ustanowił nowe, konkurencyjne dla Krakowa miasto Podgórze, które przejęło m.in. całkowicie handel solą. Był to duży cios gospodarczy dla Krakowa. W 1810 po utworzeniu Księstwa Warszawskiego Podgórze włączono do Krakowa. Nowe granice, wytyczone w 1815 na kongresie wiedeńskim, odłączyły Podgórze, które pozostało samodzielnym miastem do 1915. Z Krakowa i jego okolic 3 V 1815 zaborcy utworzyli Wolne Miasto Kraków, ale pod opieką trzech dworów. Organem ustawodawczym było Zgromadzenie Reprezentantów, a władzę wykonawczą sprawował Senat składający się z 13 członków. Zgromadzenie Reprezentantów wybierało prezesa Senatu na 3 lata. Ten okres w dziejach Krakowa zaznaczył się zburzeniem murów obronnych i założeniem Plant oraz zbudowaniem Ratusza i wielu zabytkowych budowli. Po wybuchu powstania krakowskiego w lutym 1846 do Krakowa wkroczyły wojska zaborców. 16 XI 1846 Austria dokonała aneksji całego obszaru Wolnego Miasta Krakowa, władzę objęli przysłani urzędnicy, germanizowano szkolnictwo, a wprowadzone surowe przepisy celne i paszportowe przerwały wymianę towarową ze Śląskiem i Królestwem. W więzieniach przetrzymywano wszystkich podejrzanych o sprzyjanie powstaniu. Również rok 1848 był w Krakowie burzliwy. 26 IV wojsko austriackie bombardowało miasto z Wawelu, co odbiło się głośnym echem w Europie. Tragiczny dla Krakowa był rok 1850 - 18 VII w upalny dzień wybuchł największy w dziejach pożar: spłonęło 160 domów, 4 kościoły, a w nich wiele wspaniałych dzieł sztuki. Nowym impulsem w rozwoju miasta było nadanie nowego statutu wprowadzonego ustawą cesarską 1 IV 1866. Wszyscy stali mieszkańcy mieli teraz wybierać Radę Miejską, a ta prezydenta, który kierował magistratem. Prawo wyborcze było jednak obwarowane cenzusem majątkowym oraz wykształceniem, tak że tylko 4,3% mieszkańców mogło dokonywać wyborów. Nowa Rada Miejska zaczęła działalność 16 VIII 1866. Miasto miało 5,7 km2 powierzchni, ok. 47 tys. mieszkańców i 8 dzielnic. Pierwszego prezydenta J. Dietla wybrano 13 IX 1866. Od 1846 Austriacy rozpoczęłi budowę fortyfikacji wokół Krakowa. Systematycznie realizowane prace doprowadziły do powstania twierdzy Kraków - wewnętrzny i zewnętrzny system fortów wokół miasta zachował się prawie w całości do obecnych czasów. Cały okres od uzyskania autonomii do wybuchu I wojny światowej zapisał się w dziejach miasta rozwojem nauki, kultury i sztuki, podtrzymywaniem polskich tradycji narodowych. Powstały nowe prądy artystyczno-literackie (Młoda Polska). W 1905 rozpoczął działalność w Krakowie pierwszy polski kabaret Zielony Balonik. Rozwijała się myśl niepodległościowa, działały różne paramilitarne organizacje, np. od 1910 Towarzystwo Strzelec pod komendą J. Piłsudskiego.