Tkanki zwierzęce

I. Charakterystyka tkanek nabłonkowych
1. Tkanka nabłonkowa – pierwotną tkanką organizmów
2. Cechy tkanek nabłonkowych:
- komórki ułożone są na błonie podstawnej
- zwarty układ komórek
3. Podział tkanki nabłonkowej w zależności od kształtu komórek.:
- nabłonek płaski
- nabłonek kostkowy, brukowy, sześcienny
- nabłonek walcowaty
- nabłonek wielorzędowy
4. Podział w zależności od sposobu ułożenia:
- nabłonek jednowarstwowy
- nabłonek wielowarstwowy
5. Podział w zależności od pełnionych funkcji:
- pokrywa, wyściela, oddziela, separuje

II. Budowa i funkcje tkanki łącznej.
TKANKA ŁĄCZNA:
a) Stała – komórki luźno rozmieszczone w substancji międzykomórkowej o różnym stopniu sprężystości) :
- właściwa: w subst. Międzykomórkowej, brak elementów twardych zmineralizowanych
- szkieletowa: w subst. Międzykomórkowej. Występują twarde elementy, zmineralizowane
b)Płynna – komórki luźno rozmieszczone w płynnej substancji międzykomórkowej
- krew: W płynnej substancji międzykomórkowej, zawieszone leukocyty, erytrocyty, trombocyty.
- limfa: W płynnej substancji międzykomórkowej, zawieszone limfocyty, granulocyty.

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA
TKANKA ŁĄCZNA STAŁA WŁAŚCIWA:
ZARODKOWA – (mezenchyma) małe zróżnicowane komórki (fibroblasty) przekształcają się w różnego rodzaju komórki tkanki łącznej, brak włókien w substancji międzykomórkowej.
Miejsce występowania: Ciałko zarodków, mezoglea u parzydełkowców, perenchyma u płazińców.

SIATECZKOWATA – komórki gwieździstego kształtu w substancji międzykomórkowej, delikatne włókna srebro chłonne (widoczne po zabarwieniu solami srebra) zbudowane z glikoproteidu.
Miejsce występowania: szpik kostny, węzły limfatyczne, śledziona i wątroba.

WŁÓKNISTA LÓŹNA – komórki różnorodne, duża ilość półpłynnej substancji międzykomórkowej, delikatne nieuporządkowane włókna retikulinowe, tkanka giętka elastyczna.
Miejsce występowania: otacza nerwy i naczynia krwionośne i mięśnie.

WŁÓKNISTA ZWARTA – Pojedyncze komórki w niewielkiej ilości substancji międzykomórkowej, liczne włókna z kolagenu ułożone regularnie (uporządkowane), odporne na rozciąganie lub nieregularnie (nieuporządkowane) umożliwiające odkształcenie.
Miejsce występowania: ścięgna, więzadła, torebki stawowe, skóra właściwa.

TŁUSZCZOWA – tkanka tłuszczowa żółta to duże owalne komórki, ciasno ułożone, z centralnie umieszczoną kroplą tłuszczu. Występuje pod skórą, wokół serca i nerek.

TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA – zawiera komórki wypełnione licznymi kropelkami tłuszczu o różnej średnicy. Jądro komórkowe położone centralnie. Występuje m.in. u zwierząt zapadających w sen zimowy.

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA SZKIELETOWA
TKANKA CHRZĘSTNA:
SZKLISTA – jest delikatna, substancja międzykomórkowa z cienkimi, słabo widocznymi włóknami kolagenowymi.
Miejsce występowania: szkielet ryb chrzęstnoszkieletowych, szkielet zarodków, chrząstki nosa, krtani, pierścienie tchawicy i oskrzeli, powierzchnie stawowe w połączeniach ruchowych kości.

SPRĘŻYSTA: jest giętka i elastyczna. Substancja międzykomórkowa zawiera cienkie włókna kolagenowe i liczne włókna sprężyste.
Miejsce występowania: małżowina uszna, trąbka słuchowa, nagłośnia.

WŁÓKNISTA – jest wytrzymała na zerwanie. Substancja międzykomórkowa zawiera grube włókna kolagenowe i nieliczne włókna sprężyste.
Miejsce występowania: Spojenie łonowe, dyski międzykręgowe, więzadła i ścięgna.

TKANKA KOSTNA
ZBITA – blaszki i komórki kostne ułożone koncentrycznie tworzą osteony. W osteonie centralnie położony jest kanał Haversa, w którym przebiegają naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy. Tkanka jest twarda, wytrzymała na rozciąganie.
Miejsce występowania: Powierzchnie wszystkich kości graniczące z okostną, trzony kości długich.

GĄBCZASTA – blaszki kostne tworzą różnej grubości beleczki układające się w luźną gąbczastą strukturę. Przestrzeń między beleczkami wypełnia tkanka łączna siateczkowata przekształcająca się w czerwony szpik kostny. Tkanka kostna gąbczasta amortyzuje wstrząsy.
Miejsce występowania: Nasady kości długich, wnętrze kości płaskich.

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA
KREW – zbudowana jest z osocza i elementów morfotycznych. Dzieli się na osocze i elementy morfotyczne. Krew pełni trzy główne funkcje:
- Transportową,
- Odpornościową,
- Zapewniającą utrzymanie homeostazy
1. OSOCZE – to płynna żółtawa substancja międzykomórkowa krążąca w naczyniach krwionośnych. Składa się z wody (ok. 92% ) i rozpuszczonych w niej substancji organicznych (ok. 9 %) oraz substancji nieorganicznych (ok. 1%).
Osocze transportuje substancje odżywcze, hormony: dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii, pełni funkcję obronną, zapobiega krwotokom, współdziała w regulowaniu równowagi płynów w organiźmie.

ELEMENTY MORFOTYCZNE KRWI
- krwinki czerwone - erytrocyty
- płytki krwi - trombocyty
- krwinki białe – leukocyty:
*granulocyty: bazofile (zasadochłonne), neutrofile ( obojętnochłonne), eozynofile (kwasochłonne)
*agranulocyty: monocyty, limfocyty B i T.

ERYTROCYTY – (krwinki czerwone) człowieka mają kształt krążka obustronnie wklęsłego o średnicy 7-8 mikrometrów i grubości 1-2 mikrometrów. W 1mm[3] krwi kobiety znajduje się ok. 4,5 mln krwinek, w 1mm[3] krwi mężczyzny ok. 5 mln. Erytrocyty nie mają jądra komórkowego i innych organelli. W cytoplazmie znajduje się hemoglobina składająca się z białka (globiny) połączonego z czerwonym barwnikiem krwi – hemem.
Erytrocyty powstają w czerwonym szpiku kostnym, rozpada się po ok. 120 dniach w śledzionie i wątrobie. Transportuje tlen i w mniejszym stopniu dwutlenek węgla.
TROMBOCYTY – (płytki krwi o wielkości ok. 9 mikrometrów) to bezjądrowe fragmenty komórek o kształcie dysku z ziarnistościami. W 1mm[3] krwi człowieka znajduje się ich 200-400 tys. Powstają one w czerwonym szpiku kostnym. Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.
LEUKOCYTY – (krwinki białe) mają jądro o swoistym kształcie, mogą przedostawać się przez ściany naczyń krwionośnych do tkanek. W 1 mm[3] krwi człowieka znajduje się średnio 5-6 tys. leukocytów.
Występują one w naczyniach krwionośnych limfatycznych i płynach tkankowych. Pełnią funkcje obronne, zwalczają drobnoustroje chorobotwórcze. Powstają w czerwonym szpiku kostnym i węzłach limfatycznych.
* Granulocyty – (mają w cytoplazmie ziarnistości)
- eozynofile (kwasochłonne) – (12-17 mikrometrów) zwalczają pasożyty jelitowe i regulują reakcje alergiczne.
- bazofile (zasadochłonne) – (10-14 mikrometrów) wydzielają heparynę (substancję przeciwkrzepliwą)
- neutrofile (obojętnochłonne) – (12-15 mikrometrów) wykrywają i pochłaniają (fagocytoza) bakterie.
* Agranulocyty (nie zawierają ziarnistości w cytoplazmie)
- monocyty (średnie 15-20 mikrometrów, duże 30-40 mikrometrów) uwalniają białko interferonowe hamujące rozmnażanie wirusów, przedostających się do tkanek i przekształcają w makrofagi. (20 – 30 mikrometrów) pochłaniające bakterie, grzyby, wirusy i martwe komórki.
- limfocyty (małe 7-8 mikrometrów, duże 10-12 mikrometrów) przeprowadzają reakcje odpornościowe organizmu.

LIMFA (chłonka) - płyn tkankowy, który spływa do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Limfa rozprowadza po organizmie limfocyty zabierane z węzłów chłonnych. Bierze także udział w transporcie tłuszczów pokarmowych, stąd jej lekko żółtawe zabarwienie. Ta część limfy rozpoczyna bieg od jelita cienkiego. Odgrywa istotną rolę w mechanizmach obronnych organizmu, gdy dochodzi do zakażenia, ponieważ bakterie, a nawet komórki nowotworowe, zanim dostaną się z tkanek do krwi, zostają zatrzymane w węzłach chłonnych.

TKANKA MIĘŚNIOWA
 - gładka (brak miofibryli)
- prążkowana:
* tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
- szkieletowa
- sercowa
* tkanka mięśniowa skośnie prążkowana

GŁADKA – zbudowana jest z komórki o wrzecionowatym kształcie, mająca najczęściej jedno jądro położone centralnie. Układ miofilamentów w cytoplazmie jest nieregularna. Brak jest miofibryli i sarkomerów. (brak prążkowania). Komórki tkanki mięśniowej gładkiej mogą występować pojedynczo lub w grupach tworząc mięśnie gładkie.

SZKIELETOWA - tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa zbudowana jest z długich wielojądrowych komórek. Jądra włókna mięśniowego lezą bezpośrednio pod błoną komórkową, a jego wnętrze wypełniają liczne miofibryle. Szybko się kurczą, Szybko pozostają w stanie skurczu, i szybko się męczą. Tkanka mięśniowa szkieletowa daje obraz optyczny w postaci poprzecznych prążków jasnych i ciemnych.
SERCOWA – tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana sercowa zbudowana jest z komórek o cylindrycznym kształcie, mające rozgałęzienia i wcięcia. Jądra położone są w centralnej części. Komórki te łączą się ze sobą w miejscach zwanych wstawkami. We wstawkach występują połączenia umożliwiające przepływ impulsów, metabolitów pomiędzy sąsiadującymi komórkami. Rozmieszczenie miofibryli, budowa sarkomerów, rodzaj ułożenia miofilamentów są takie same jak w tkance mięśniowej szkieletowej.
Sarkomer – to fragment miofibryli ograniczony dwiema literami „Z” („Z” jest to miejsce połączenia miofilamentów cienkich). Sarkomer zbudowany jest z 2 połówek prążka jasnego „I” ( prążek jasny zbudowany jest z białka kurczliwego tzw. aktyny), oraz prążka ciemnego „A” (zbudowany głównie z miozyny)
Skurcz mięśni (aktywna faza pracy mięśnia) polega na wsuwaniu się włókien cienkich (aktynowych) pomiędzy włókna grube (miozynowe) w efekcie czego mięsień skraca się, kurczy.
Rozkurcz mięśni – jest bierną fazą pracy mięśni.
Miofilamenty – to wchodzące w skład komórki mięśniowej białka enzymatyczne (kurczliwe) zbudowane z aktyny lub miozyny.
Miofilamenty cienkie zbudowane są z aktyny a grube z miozyny. ( Aktyny się przemieszczają)
Miofibryle – to skupiska kurczliwych cienkich i grubych miofilamentów ułożonych w pęczki. Występują w tkance mięśniowej i prążkowanej.

TKANKA NERWOWA

Neuron – podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna tkanki nerwowej. (komórka nerwowa).
Neuron zbudowany jest z:
-dendryty (przewodzą impulsy nerwowe do ciała komórki nerwowej)
-ciało komórki nerwowej (jądro, cytoplazma itd.)
-akson, neuryt, wypustka osiowa – przewodzi impuls nerwowy odśrodkowo od ciała komórki nerwowej.
-osłonka mielinowa (tłuszczowa i rdzenna)
-osłonka komórkowa (zbudowana z lemocytów) schwanna
-przewężenia Rannwiera – przerwy w osłonce rdzennej
- kierunek przewodzenia impulsu nerwowego: dendryt-> ciało-> neuron->
Podział neuronów:
- neurony czuciowe (sensoryczne, aferentne) przewodzą impulsy nerwowe od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego ośrodkowego (OUN, mózg i rdzeń kręgowy)
- neurony ruchowe (aferentne, odśrodkowe) przewodzą impulsy nerwowe centralnego układu nerwowego (CUN) do efektorów (mięśnie, gruczoły np. ślinowe)
-neurony pośredniczące, czuciowe zlokalizowane w CUN, łączą neurony czuciowe z ruchowymi.

Synapsa – to obszar obejmujący zakończenie jednej komórki nerwowej, początek następnej i tzw. szczelinę synaptyczną.
- błona presynaptyczna – zakończenie neurytu (akson)
-błona postsynaptyczna – początek dendrytu następnej komórki nerwowej
-szczelina synaptyczna
-pęcherzyki synaptyczne
-receptory błonowe
-substancje chemiczne, mediator synaptyczny np. noradrenaliny
Rodzaje synaps:
-nerwowo nerwowe
-nerwowo mięśniowe
-nerwowo gruczołowe

Łuk nerwowy – jest to droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora.
- receptor
- bodziec
- neuron czuciowy
- neuron pośredniczący
- neuron ruchowy
- efektor (np. mięsień lub gruczoł)
Sposoby przewodzenia impulsów nerwowych:
- sposób ciągły – szybkość przewodzenia od 0,3-2m/s, np. neurony bezmielinowe (autonomiczny układ nerwowy)
- skokowo – od przewężenia Rannwiera do przewężenia Rannwiera 120m/s, neurony dwuosłonkowe znajdują się w obwodowym układzie nerwowym.