Człowiek nowożytny nowy człowiek?

Nowożytna Epoka to okres zmian i rewolucji, które zmieniły oblicze świata. Aby mogło do tego dojść musiało się coś do tego przyczynić- tym razem był to człowiek.

Epoka nowożytna obejmuje czasy, w których ukształtowały się podstawy dzisiejszego świata- jego jedności w skali całego globu, elementy kapitalistycznego systemu gospodarczego w rozwiniętych krajach Europy, nowoczesna, sprawniejsza niż dawniej administracja państwowa, ideologia określająca prawa człowieka i obywatela oraz zasady racjonalnego badania i opisywania świata. Cechą charakterystyczną epoki- w odróżnieniu od Średniowiecza- były coraz szybsze zmiany zachodzące we wszystkich dziedzinach życia ludzkiego, które możemy nazwać rewolucjami.

Waga zjawisk, które narodziły się w Europie, wpływając zasadniczo na życie społeczeństwa daleko poza granicami tego kontynentu- w obu Amerykach Afryce i Azji. Do zjawisk tych należały przede wszystkim elementy kapitalizmu. Zrodzony w Starym Świecie, wraz z ekspansją Europejczyków na inne lądy stawał się składnikiem kultury łączącym ludzi różnych ras i religii, zamieszkujących najbardziej odległe zakątki naszego globu. Inne podstawowe nurty duchowości europejskiej, do których zaliczyć trzeba zwłaszcza racjonalizm w dziedzinie nauki i filozofii oraz klasycyzm w literaturze, sztukach plastycznych czy muzyce, upowszechniły się jedynie tam gdzie zamieszkiwali Europejczycy. Europejska technika zwłaszcza wojenna- europejskie technologie przemysłowe i zasady organizacji stały się zrazu narzędziem podboju i dominacji nad ludami Ameryki, Azji i Afryki, dopiero z czasem przejęte zostały przez mieszkańców tych kontynentów. Ekspansja poza granice Starego Świata, które nie uległy zmianie od czasów starożytnego Rzymu aż do późnego Średniowiecza, wywarła wielki wpływ również na samych Europejczyków.

Europa nowożytna stała się widownią gwałtownych zmian określanych jako rewolucje, zachodzących w różnych dziedzinach: intelektualnej, estetycznej, społecznej, politycznej, rolniczej i przemysłowej. Nowożytność odkrywając na nowo kulturę starożytną, zapoczątkowało rewolucję estetyczną i intelektualną. Jej istotę stanowiło to, że twórcy wykorzystywać formy artystyczne przeszłości dla stworzenia dzieł nowych i oryginalnych.

Odkrycie praw optyki w nowożytnym malarstwie, zwłaszcza zasad perspektywy, wynalazek druku jako nowego sposobu przekazywania i gromadzenia informacji, wynalazki takie jak busola, teleskop i mikroskop oraz skonstruowanie maszyny parowej, która uniezależniła produkcję energii od sił natury- wiatru, wody, oraz od energii mięśni ludzi i zwierząt- wszystko to stało się źródłem nowych możliwości i dynamicznego rozwoju cywilizacji nowożytnej.

Cechą nowożytnej państwowości było przejęcie podstawowych funkcji politycznych, militarnych i ekonomicznych kraju przez administrację monarchów. Królowie i udzielni książęta, kosztem przywilejów szlachty, Kościoła i miast, skupili w swych rękach całość władzy w państwie. Likwidacji lub co najmniej ograniczeniu uległy prawa dotychczasowych przedstawicielstw stanowych. W zamian za odebraną władzę polityczną monarchowie utwierdzili ekonomiczny stan posiadania szlachty; niekiedy też — jak w krajach Europy Środkowo-Wschodniej- ugruntowali feudalną zwierzchność szlachty nad chłopami.

Chociaż we wczesnym Średniowieczu skandynawscy Wikingowie również docierali do Ameryki, a później kupcy i podróżnicy do Chin- nie miało to jednak trwałych następstw dla Europy i świata. Dopiero piętnastowieczne i szesnastowieczne (nowożytność) wyprawy odkrywcze oraz osiedlanie się Europejczyków na innych kontynentach przełamało izolację odległych cywilizacji i zapoczątkowało tworzenie się światowego systemu powiązań ekonomicznych i politycznych funkcjonującego do dziś.

Zmiany zachodzące w Europie XV i XVI w. polegały nie tylko na szukaniu nowych obszarów zdobywania bogactw i władzy. Poszukiwano również nowych sposobów zarządzania Kościołem i państwem, kierowania gospodarką i społeczeństwem. Przede wszystkim jednak — po wielkim kryzysie „czarnej śmierci", jak nazwano epidemię dżumy w latach 1348-1350, w czasie której wymarła ponad 1/3 ludności Europy, próbowano na nowo określić stosunek człowieka do otaczającej go rzeczywistości oraz zrozumieć sens drogi, jaką przebyła cywilizacja chrześcijańska od antycznych korzeni do współczesności.

Proporcje ciała ludzkiego zachowane w rzeźbach, harmonia łuków i kolumn antycznych, stanowiły dla artystów Nowożytnych wzorzec piękna. Teksty pisarzy i filozofów greckich (Arystotelesa, Platona) czy rzymskich (głównie Cycerona) stały się wzorem zarówno poprawnego myślenia, jak i sztuki pięknego pisania i wysławiania się. Uwielbienie dla tradycji grecko- rzymskiej postawiło przed wielu humanistami kwestię stosunku jej pogańskich wzorów i wartości do chrześcijaństwa i nauki Kościoła.

Nowożytny człowiek stworzył również nową wizję świata w jego przestrzennym i czasowym wymiarze. Rozszerzenie znanych ludziom granic lądów i oceanów spowodowało inny stosunek do przestrzeni, znacznie rozleglejszej niż kiedykolwiek przedtem, ale poznawalnej. Nowe formy pracy- żeglarza, bankiera, kupca, polityka- skłoniły do przyjęcia innej od dotychczasowej koncepcji czasu. Przestał on być określany porami roku i kalendarzem liturgicznym, stał się natomiast wymierzoną i wyliczoną w godzinach i dniach wartością. Poznawanie nowych lądów, ponowne odczytanie starożytnych tekstów, rozwój handlu i rzemiosła, nowe dziedziny działalności ludzkiej, nowe jakościowo problemy polityczne- prowadziły do rozkwitu różnych dyscyplin naukowych, wykraczających poza średniowieczny schemat wiedzy wykształconego człowieka. Należały do nich: kartografia, filologia, anatomia oraz studia nad prawem rzymskim.

Uważam więc, iż człowiek na przełomie epoki Średniowiecza i Nowożytności zmienił się diametralnie. Większą uwagę skupił na nauce i odkrywaniu nowych lądów. To ciekawość i chęć poznania nieznanego dały mu możliwość dokonania tego czego dokonał.