Działanie promieni ultrafioletowych na skórę

Jest ono niewidzialne i w widmie promieniowania elektromagnetycznego jest usytuowane między obszarem widzialnego fioletu a promieniowaniem rentgenowskim. Długość fali promieniowania nadfioletowego wynosi od 400-10 nm. Ze względu na różnice w działaniu biologicznym, stosowane w lecznictwie promieniowanie nad fioletowe dzieli się na: obszar A (400-315 nm), obszar B (315-280 nm) oraz obszar C (280-200 nm). Granice między obszarami są „wyznaczone” przez oddziaływanie biologiczne.
Wpływ promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki jest złożony. Działanie tego promieniowania polega głownie na wywoływaniu w skórze reakcji fotochemicznych. Do ważniejszych ich następstw należy powstawanie: rumienia fotochemicznego skóry, ciał zapobiegających krzywicy oraz pigmentu.
Promienie nadfioletowe w odpowiedniej dawce wywołują w skórze fotochemiczny odczyn rumieniowy, który w odróżnieniu o rumienia cieplnego występuje po okresie utajenia trwającym 1-6 godz., w zależności od zastosowanej dawki. Największe nasilenie rumienia obserwuje się zwykle po upływie 6-12 godz.; po upływie 24 do 48 godz. Rumień zanika. Odczyn ten powstaje w wyniku działania na naczynia krwionośne związków powstałych w następstwie działania promieniowania nadfioletowego na komórki naskórka. Na intensywność rumienia mają wpływ układ nerwowy i dokrewny. Zależy on również od grubości naskórka, karnacji i wieku: blondyni i rudzi są bardziej wrażliwi od brunetów, dzieci są bardziej wrażliwe niż osoby w wieku zaawansowanym. Niektóre leki i związki chemiczne zwiększają wrażliwość skóry nad promieniowanie nadfioletowe.
Promienie nadfioletowe wywierają ważne biologicznie działanie przeciwkrzywicze. Mają one mianowicie zdolność dokonywania zmian wewnątrz cząsteczki ergosterolu (sterol roślinny), przekształcając go w witaminę D2 (kalcyferol).
W organizmach zwierzęcych oraz u człowieka występuje sterol (7-dehydrocholesterol) zawarty w wydzielinie gruczołów łojowych, który pod wpływem promieni nadfioletowych ulega przemianie na witaminę D3 (cholekalcyferol). W ostatnich latach stwierdzono, że czynnym czynnikiem przeciwkrzywiczym nie jest witamina D3, lecz jej metabolit-hormon kalcytriol, oznaczany jako 1,25-dwuhygroksycholekalcyferol. Hormon ten, wytwarzany przez nerki, jest substancją usprawniającą wchłanianie wapnia w jelitach, stymulującą jego uwalnianie z kości oraz zwiększającą wchłanianie zwrotne jonów wapnia i fosforu w nerkach.
Poddawanie skóry działaniu promieniowania nadfioletowego powoduje jej przebarwienie. Zależy ono od gromadzenia się w warstwie podstawowej naskórka brunatnego barwnika, zwanego melaniną lub pigmentem. Powstaje on pod wpływem promieniowania nadfioletowego w komórkach naskórka-melanoblastach, ze związku zwanego promelaniną lub propigmentem, który nie jest prawdopodobnie aminokwas tyrozyna. Rola przebarwienia skóry nie jest wyjaśniona. Opalenizna, która powstaje pod wpływem promieni słonecznych, jest wynikiem działania promieni podczerwonych, widzialnych i nadfioletowych. Promieniowanie nadfioletowe wywołuje ponadto wiele zmian w skórze, które są wykorzystywane w lecznictwie. Skóra pod ich wpływem staje się bardziej elastyczna, lepiej ukrwiona i mniej podatna na zakażenia. Następuje szybszy rozrost komórek naskórka.
W świetle współczesnych poglądów, promieniowanie nadfioletowe wywiera też wpływ na przemianę materii oraz układ dokrewny. Przyjmuje się, że lecznicze oddziaływanie tego promieniowania wiąże się w znacznym stopniu ze wzrostem aktywności zawartych w organizmie wodosiarczków, które pobudzają reakcje oksydacyjno-redukcyjne hormonów, witamin i enzymów. Promieniowanie nadfioletowe wywiera również działanie bakteriobójcze.