Szpik

SZPIK [niem.], narząd krwiotwórczy występujący w kościach; tylko część szpiku szpik czerwony wytwarza komórki wchodzące do krwiobiegu, pozostała część szpik żółty jest zbud. gł. z tkanki tłuszczowej (w niektórych przypadkach może się uczynnić i przejść w szpik czerwony); u dzieci do 6 roku życia we wszystkich kościach występuje tylko szpik czerwony, w miarę dojrzewania organizmu przekształca się częściowo w żółty, u dorosłych pozostaje w nasadach kości długich, kręgach i w kościach płaskich (w mostku, kościach czaszki, miednicy, żebrach); szpik czerwony jest zbud. ze zrębu tkanki łącznej luźnej i z tkanki siateczkowej, w której okach znajdują się komórki pnia szpiku (hemocytoblasty, tzw. CFU), będące komórkami macierzystymi wszystkich linii komórkowych krwi; powstawanie hemocytoblastów, a następnie ich komórek potomnych, tworzących kolonie różnicujące się na poszczególne linie morfotyczne (erytroblastyczną dającą erytrocyty, mieloblastyczną granulocyty, monocytarną makrofagi, megakarioblastyczną płytki krwi, oraz linię limfoblastyczną dającą limfocyty), regulują białkowe czynniki hormonalne, tzw. SCF, wydzielane np. przez fibroblasty zrębu szpiku, makrofagi lub komórki śródbłonka; wyizolowano i poznano kilka czynników peptydowych warunkujących ukierunkowanie różnicowania się komórek macierzystych szpiku w komórki ostateczne; b. precyzyjne mechanizmy regulacyjne szpiku pozwalają nie tylko zwiększyć lub zmniejszyć produkcję określonych rodzajów komórek, ale także określają szybkość ich wprowadzenia do krwiobiegu; czynnościowy mechanizm przechodzenia dojrzałych elementów komórkowych krwi do obiegu nazywa się barierą szpikową; szpik wraz z nabłonkiem jelita są tkankami o najintensywniejszych podziałach komórkowych, są niezwykle czułe na uszkodzenia promieniowaniem jonizującym; przetaczanie szpiku jest jednym z ważnych terapeutycznych sposobów współcz. medycyny.
Choroby szpiku: niewydolność szpiku objawia się niedokrwistością aplastyczną, agranulocytozą, trombopenią; zapalenie szpiku wywołane przez zakażenie, najczęściej gronkowcami; występują bóle, wysoka gorączka; nowotwór szpiku szpiczak, zwykle mnogi, pojawia się u osób po 40 roku życia; objawy niedokrwistość, silne bóle kości, często skaza krwotoczna, zwiększona ilość białka w moczu; leczenie chemio- i radioterapią.