"Irydion" Z. Krasińskiego - kreacja bohatera.

W "Irydionie" bieg dziejów, kierowanych myślą Bożą , ma swój optymistyczny sens, ale wyprzedzające czas działanie człowieka może mieć wprawdzie wzniosłe piękno gestu pełnego poświęcenia, niemniej jednak jest jałowe i skazane na klęskę. Taka idea znajduje się być wpisana w losy Irydiona, symbolicznej postaci dramatu, w której skupił się poeta i potępienie czynu syconego nienawiścią, i nadzieję odkupienia dla czynu prawdziwie chrześcijańskiego.
Bo jest to utwór, który ma prozą poetycką dopisane "Dokończenie", jak najściślej "organicznie" powiązane z filozofią dramatu i jego symboliczną poetyką. Oto o duszę Irydiona toczy się spór potęg metafizycznych - Boga i Szatana. Na szalach sprawiedliwości waży się nienawiść do Romy, uczucie zgubne, i miłość do Grecji, uczucie święte, ocalające w oczach Boga. Ale Krasiński nie tylko nie chciał potępiać Irydiona -patrioty, lecz chciał go odkupić dla nowego życia. Toteż ta symboliczna postać zostanie zbudzona "ze snu wieków" i zazna ukojenia pragnień spoglądając na ruiny Rzymu - ponadto - na zasadzie metapsychicznego wcielenia w inny byt - rozpocznie ponowną służbę na ziemi. Służbę miłości i ofiary, stając się łukiem pojednania między Bogiem a człowiekiem, czego sygnałem jest znaczące imię Irydion czyli, syn tęczy.
Tę "powtórną próbę" życia pełnić będzie na Północy, "w ziemi mogił i krzyżów", łatwo czytelnej geografii politycznej, gdzie podzieli los cierpiącego tam narodu. Będzie to służba pokutna i odkupicielska zarazem. Przeżyje bowiem ponownie katusze cierpiącego serca, ale dana mu będzie także radość triumfu wolności, która uwieńczy ową Golgotę narodu. Polska misja Irydiona polegać ma na miłości, cierpieniu i czynie. "Idź i czyń!", pada w finale rozkaz Boski, "czynić ciągle i bez wytchnienia", a "staniesz się wolnym Synem Niebios". Wyeksponowane formą rozkazu słowo "czyń" okazuje się kluczem do misji Irydiona i sensu jego polskiego wcielenia. Łatwy jest do uchwycenia zamiar polemiczny przypisany tutaj pojęciu czynu, skontrastowanego z fałszywymi czynami Irydiona -Greka spiskującego przeciw Romie. Wszakże dość enigmatycznie rysuje się pozytywna wykładnia czynu. Można się wprawdzie domyślać, iż owo czynienie złoży się na "pracę wieków", której przypisuje autor rolę odkupicielską w nowym żywocie Irydiona. Zresztą czy tylko Irydiona? Czy raczej - wszelkich bytów ludzkich i wszelkich zbiorowości na drodze postępu. Przecież Irydion jest postacią symboliczną, o biografii wedle pomysłów historiozoficznych obmyślonej, zatem doga naznaczona mu przez Opatrzność powinna mieć moc obowiązującą każdego. A już na pewno współbraci Irydiona z jego nowej, "Północnej" ojczyzny.