Stosunek Polaków do religii katolickiej na przykładzie "Potopu"

Analizując stosunek Polaków do religii katolickiej w XVII w. niezwykle pomocną lekturą okazuje się „Potop” Henryka Sienkiewicza. Autor opisując najazd Szwedów na polskie ziemie najwięcej uwagi skupia jednemu, przełomowemu wydarzeniu, a mianowicie obronie Jasnej Góry. Robi to z powodu dość oczywistego, otóż zebranie Polaków przy klasztorze i dalszy rozwój wydarzeń związanych z obroną tego miejsca to całkowity zwrot akcji i wielki przełom w walce z wrogiem. Przytoczony fragment powieści w podręczniku opisuje przybycie narodu pod bramy kościoła, czyli wydarzenie które miało miejsce jeszcze przed obroną Jasnej Góry. Głównym bohater „Potopu” to Andrzej Kmicic, jego życie przepełnione jest wieloma tragicznymi chwilami, które często były nie lada sprawdzianem dla jego wytrzymałości psychicznej, jak i fizycznej. Gdy został zdrajcą i wszyscy potępiali go z tego powodu nie potrafił łatwo odnaleźć w sobie siły, a tym bardziej wsparcia innych. Obrona Jasnej Góry jest zarówno przełomem w walce ze Szwedami, jak i w życiu Kmicica, bowiem przyczynił się on znacząco do wygranej Polaków. W tym właśnie momencie następuje jego nawrócenie, poprzez przeżycie niesamowitego, religijnego uniesienia.
Ludzie, którzy przybyli pod bramy klasztoru to reprezentanci wszystkich stanów ówczesnej Rzeczpospolitej. W tle tak ważnego wydarzenia przestały liczyć się rangi i zdobyty majątek. Dowodem na to jest zjednoczenie narodu, jego zsolidaryzowanie z którym mamy do czynienia w tej scenie. To niesamowite, jak Polacy potrafili złączyć siły poprzez wiarę i religię, jak również zaangażowanie w walkę o ojczyznę. Odnosząc się do tego ostatniego, naród polski przez liczne porażki i niepowodzenia mające miejsce podczas potopu tracił nadzieję na wygraną. Mimo to w ludziach pojawiło się coś, co diametralnie zmieniło nastawienie i dodało sił, była to mianowicie głęboka wiara. Dzięki tak silnemu związkowi Polaków z Kościołem pojawiła się iskra nadziei, która wkrótce rozpaliła wielki ogień walki obronnej. Tłum przybywający pod Jasną Górę został przez Sienkiewicza wnikliwie opisany, możemy bardzo dokładnie wyobrazić sobie tę scenę, jak i uczucia które towarzyszyły zebranym. Autor używa w tym celu licznych metafor, chcąc wyrazić siłę i ogrom tłumu. Pisząc „ciała utworzyły most” Sienkiewicz obrazuje daną scenę, jak również wyraża bliskość, skupienie narodu, co również świadczy o wspomnianym wcześniej zjednoczeniu.
Można by zadać sobie pytanie, co skłoniło Polaków do tak odważnego kroku. Odpowiedź łatwo wywnioskować po przeanalizowaniu przytoczonego fragmentu utworu. Siła Polaków tkwi w ich wierze w pomoc bożą. Przepełnia ich ogromny strach, lęk i obawa o ojczyznę, jednak mimo wszystko udało im się odnaleźć to, co pozwoliło skutecznie obronić ziemie Rzeczpospolitej. Była to oczywiście siła religii, naród polski przeżywa religijne uniesienia, co bezsprzecznie dowodzi o jego silnym związku z katolicyzmem, który przez Sienkiewicza ukazany został jako fundament narodowej tożsamości. Wiara zgromadzonych jest bezwarunkowa, przez co zyskuje ogromną wartość.
Przyglądając się czynnością, jakie wykonują Polacy podczas rozwoju wydarzeń omawianej sceny obserwuje się nagły przypływ uczuć religijnych, który prowadzi do stanu religijnej ekstazy. Tłum całkowicie podporządkował się swojej wierze, szukając w niej ratunku. Ich ręce uniesione ku niebu, twarze pobladłe i całe ciała zdawały się modlić – tak bardzo przepełnieni byli religijnymi uczuciami. Kaplica opisana została bardzo dokładnie, autor wyraźnie dba o bogactwo językowe, dzięki czemu perfekcyjnie przedstawia wygląd owego miejsca. Charakterystyczne dla twórczości Sienkiewicza jest stosowanie częstych wyliczeń, co w tym fragmencie buduje sceniczny nastrój. Przez bogactwo tak dużej przestrzeni klasztoru ukazana została jej wartość i znaczenie. Wiążąc to z siłą wiary Polaków, oczywistym zdaje się być to, że nie mogli pozwolić oni na zburzenie kościoła. Cudowność kaplicy tkwi według mnie również w tym, iż nadzieja na odrodzenie narodu skupiona została w tym właśnie miejscu i że symbolem ich jedynej siły - wiary, jest świątynia. Dla wierzących każdy kościół katolicki to miejsce święte, co samo w sobie wyraża jego wartość. Charakteryzując Kmicica na tle owego wydarzenia śmiało można mówić o jego podobnych odczuciach do tych, które czuła cała reszta zgromadzonych. Jednak błędem byłoby stwierdzenie, iż nie da się zauważyć jakiejkolwiek różnicy pomiędzy Kmicicem a tłumem Polaków. Jak już wspomniałam bohater ten przeżywając ekstazę religijną przeżywa również nawrócenie, co jest bardzo istotne w charakteryzowaniu jego uczuć. Naród polski błagał o pomoc, Kmicic ponadto w tym samym czasie przeżywa przełom, były to chwile które całkowicie odmieniły jego losy. Jego ekspiacja, cały proces rehabilitacyjny w tym momencie utworu powoli dobiega końca. Bohater po obronie Jasnej Góry odzyskuje dobre imię, osiąga triumf, dlatego właśnie myślę że chwile przed klasztorem były dla niego jeszcze bardziej znaczące. Oprócz uczucia szczęścia, rozkoszy jak również obawy o ojczyznę, jest w nim coś takiego jak chęć odzyskania szacunku, co rozpala w nim do maksimum wszystkie odczuwane emocje. Bohater po odsłonięciu obrazu dostrzega wielką potęgę boską, przy której ludzka złość i siła Szwedów są po prostu niczym.
Wielkie znacznie religii katolickiej zauważamy w treści całego utworu. Religia jest niezbędnym elementem życia wierzącego Polaka, a warto tu wspomnieć że pojęcie takie jak ateizm w tamtych czasach było po prostu ludziom obce. Wiara w utworze Sienkiewicza oddziaływała również na zdrajców. Tu świetnym przykładem jest Janusz Radziwiłł, a w sumie scena jego klęski, w końcu śmierci. Autor w tym fragmencie „Potopu” posługuje się toposem ojczyzny matki, po czym ją sakralizuje, co ma na celu zwiększenie jej ogromu. Siły boskie są tak potężne, że żadne inne procesy językowe nie oddałyby lepiej wielkości tego, co oddziaływało na bohatera.
Jasna Góra jest dla wiernych miejscem świętym. Każde wyznanie posiada miejsca, przedmioty bądź wartości, których naruszenie jest czymś niedopuszczalnych i karygodnym. Klasztor wzbudza w katolikach wielkie emocje, pobudza więzi z Bogiem i przypomina o szacunku, który okazują swej religii. Każde naruszenie ich religijności wiąże się ze sprzeciwem, bowiem żaden wierny nie pozwoli na obrazę majestatu Boga. Andrzej Kmicic odnajduje w religii swoje wybawienie, to dzięki wierze przeżywa nawrócenie i w efekcie triumfuje. Sienkiewicz oprócz wielkiej duchowej wartości katolicyzmu ukazuje również wartość niejako wyzwoleńczą. Uświadamia, że wiara to sposób na pokonanie wroga, przez co właśnie religii przypisuje zwycięstwo Polaków. „Potop” ma na celu ukazanie narodowi polskiemu tego, co go jednoczy i dzięki czemu możliwe staje się osiąganie sukcesów. To religia motywuje Polaków do działań i walki o swoje. Właśnie ona powinna być dla nich dowodem na to że trzeba się starać i absolutnie nie dawać za wygraną, bo skoro w narodzie drzemie tak ogromna siła wiary, zwycięstwo w walce jest w zasięgu ręki.