Porównaj kreacje podmiotu lirycznego we fragmentach „Wielkiego testamentu” Francois Villona i w „Sonecie szalonym” Leopolda Staffa. W analizie tekstów wykorzystaj znane Ci konteksty filozoficzne i literackie.

Francois Villon oraz Leopold Staff to poeci tworzący w zupełnie różnych epokach, w których panował inny styl życia. Francuski twórca- Francois Villon tworzył w okresie średniowiecza, w którym ważny przede wszystkim był Bóg, moralność oraz kierowanie się swoim sumieniem, a przede wszystkim dziesięcioma przykazaniami. Ważne było życie zgodne z Biblią oraz czczenie Stwórcy. Natomiast Leopold Staff tworzył na przełomie epok Młodej Polski oraz Dwudziestolecia Międzywojennego. Jego twórczość charakteryzowała afirmacja życia oraz kult życia- witalizm. Doskonałym dowodem na występowanie w jego twórczości właśnie tych elementów jest między innymi wiersz „Sonet szalony”
Wymienione wyżej dzieło ukazuje podmiot liryczny jako człowieka poszukującego przygód, wędrowca, któremu do szczęścia wiele nie potrzeba. Wystarczy mu posłanie pod gołym niebem oraz szabla, z którą czuje się bezpieczniej. Określa się jako nieufnego oraz nie wierzącego żadnej prawdzie, żadnym przekonaniom. Co więcej nie ufającego nawet sobie. Zapewne dlatego trzyma przy sobie szablę. Jest człowiekiem wesołym, lekkomyślnym. W swoich działaniach nie kieruje się ani rozsądkiem ani mądrością. Chce jak najwięcej czerpać z życia poprzez robienie błędów oraz cieszenie się z nich. Nie przejmuje się, że robi źle. Jest zwolennikiem afirmacji życia. Żyje z dnia na dzień, i nie chce wiedzieć co kolejny ranek mu przyniesie. Krytykuje natomiast tych, którzy są rozważni i ostrożni w swoich działaniach. Mówi : ” Niech będzie przeklęty ostrożny!”. Dla podmiotu lirycznego liczy się wolność, nie chce się ograniczać moralnością ani ostrożnością. Chce czerpać z życia pełnymi garściami.
W lepszym zrozumieniu przesłania wiersza pomaga język, który jest bardzo żywiołowy i dynamiczny. Występują tutaj takie metafory jak „ Pijak słońca wieczny”, „Zwycięzca słotnych wichrów”, które mają na celu wprowadzenie trochę szaleństwa, ale pozytywnego, takiego, które nie wywołuje przerażenia. Uosobienia natomiast („Lekkomyślność śpi ze mną, płocha weselnica”) mają na celu stworzenie wesołego charakteru wiersza. Wiersz jest także sylabiczny trzynasto zgłoskowy, by nadać mu frywolnego, beztroskiego wyrazu.
Autor nawiązuje do filozofii epikurejskiej, która podobnie jak w wierszu, nawołuje do korzystania z życia, do doznawania przyjemności z każdej jego części. Leopold Staff często odwoływał się do twórczości Horacego, który również był zwolennikiem filozofii Epikura. Jednym z dzieł Horacego utrzymujących się w epikurejskiej tendencji jest „Do Leukonoe” („Każdy dzień zrywaj ani trochę nie wierząc jutru”). Podobieństwa współczesnego wiersza „Sonet szalony” do antycznych założeń nie sprawdzają się jednak w przypadku wiersza „Wielki testament” Francois Villona.
Osoba mówiąca w wierszu jest człowiekiem, który pragnie sporządzić testament. Chce wyrzucić z siebie wszystko co mu leży na sercu. Korzysta z okazji póki jeszcze może cieszyć się pełnią rozumu. Przyznaje się do popełniania wielu grzechów w czasie swojego życia. Żałuje swoich czynów jednak wie, że Bóg nie chce jego cierpienia. Przedstawia go jako dobrego, miłosiernego Ojca, który przebaczy mu i zbawi go. Wspomina również swoje przeżycia w czasie młodości. Wiele razy się zakochiwał i zakochałby się chętnie jeszcze raz, jednak niestety trapi go smutek oraz głód. To go zniechęca do zażywania kolejnych radości życia. Zdaje sobie sprawę, że ktoś inny jednak za niego się teraz bawi oraz zakochuje. Mówi: „Folguje za mnie- Amor- bożek” . We fragmencie XLIII podmiot liryczny zdaje sobie sprawę, że nic nie trwa wiecznie ani świat, ani ludzie nie będą żyć wiecznie. Wie, że kiedyś na każdego przyjdzie czas. Każdy zostanie osądzony. Rozważa, że podobno nie ma nic bardziej pocieszającego jak wspomnienie starego człowieka o swojej beztroskiej młodości. Później jednak podmiot liryczny przyrównuje młodość do „mdłości”. Zachowania, które przystoi się robić w młodości są z perspektywy podmiotu lirycznego błahostkami i mdłościami. Starcom już nie godzi się zachowywać tak jak w czasach wiosny ich życia, te czasy już minęły i zachowania do nich podobne również powinny się skończyć.
Podmiot liryczny jest więc człowiekiem, który przywiązuje dużą wagę do moralności, do przestrzegania etykiety i stosowania się do pewnych wzorów zachowań. Inaczej niż osoba mówiąca w wierszu Leopolda Staffa, która nawoływała do cieszenia się swoją zgubą. W utworze Villona podmiot liryczny jest stonowany, zapewne również doświadczony., czego może dowodzić spisywanie przez niego testamentu. W wierszu polskiego poety wydaje się, że mamy do czynienia z osobą młodą buńczuczną, ale i wesołą.
W dziele „Wielki testament” ukazują się założenia epoki średniowiecza. Przestrzeganie zasad wiary, życie w ascezie świadomość potępienia za grzechy oraz również świadomość łaskawej natury Boga. Wiersz ten jest regularny, posiada rymy typu abab. Klimat wiersza jest dosyć przytłaczający i przygnębiający. Pogłębieniu tej atmosfery służą wyrazy takie jak : „niedoley”, „wzgardą”, „katuszy”, „natrętnie”. Pojawiają się również uosobienia : „Brzuchem co skwierczy zbyt natrętnie”
Wiersze Leopolda Staffa I Francois Villona przedstawiają odmienne spojrzenia na świat. Leopold Staff wykreował podmiot, który karze nie przejmować się niczym, chwytać dzień, cieszyć się z niepowodzeń. Przeciwnym jest natomiast dla osób rozważnych i ostrożnych, którzy nie potrafią cieszyć się swobodą życia. Podmiot liryczny u Francois Villona jest dokładnie takim człowiekiem jakiego krytykuje osoba mówiąca u Leopolda Staffa. Jest rozważny, kieruje się rozumem i moralnością. Przede wszystkim żałuje swoich złych czynów, ale równie dobrze wie, że i tak otrzyma rozgrzeszenie. Można zauważyć tu lekką ironię, wszak nie ważne ile razy się zgrzeszyło, Bóg jest miłosierny i wystarczy tylko ,żeby grzesznik żałował swych czynów, a otrzyma zbawienie. Jak więc widać oba wiersze różnią się od siebie budową oraz treścią, jednak nie można się temu dziwić, ponieważ dzielą ich setki lat. I to właśnie między innymi na ich przykładzie da się dostrzec jak mentalność ludzka może się zmieniać.