Geneza III Rzeczypospolitej

Pod koniec lat 80. osłabienie pozycji międzynarodowej i problemy wewnętrzne ZSRR zapoczątkowały procesy przebudowy sytemu rządzenia we wszystkich państwach bloku komunistycznego. Zmiany te, nazwane Jesienią Narodów, doprowadziły do całkowitego demontażu komunizmu w Europie.

Pierwsze próby przebudowy komunizmu zapoczątkowane zostały w latach 1980-81 w okresie działalności Niezależnego Związku Zawodowego „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”). Proces ten, przerwany wprowadzeniem 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego, podjęto na nowo pod koniec lat 80. Fala strajków w sierpniu 1988  roku, przeprowadzonych pod hasłem przywrócenia wolności i działalności zdelegalizowanej „Solidarności”, wymusiły na komunistycznej władzy podjęcie dialogu z opozycją. Rozmowy prowadzone w ramach Okrągłego Stołu doprowadziły do wypracowania ustaleń dotyczących przywrócenia działalności związku i przeprowadzenia wyborów. Według ustaleń, w pełni wolne wybory miały zostać przeprowadzone do Senatu, a liczbę mandatów w Sejmie rozdzielono pomiędzy rządem (65%)i opozycją (35%).

4 czerwca 1989 roku w „wyborach kontraktowych” ośrodek władzy poniósł całkowitą klęskę. W wolnych wyborach do Senatu opozycja obsadziła 99% mandatów (1% przypadł kandydatowi niezależnemu). Wyniki wyborów były wyrazem niezgody społeczeństwa na kontynuowanie polityki opartej na doktrynie komunizmu, a opozycji zapewnił mandat do przeprowadzenia demokratycznych zmian.

Wkrótce po wyborach premierem rządu został działacz opozycji Tadeusz Mazowiecki, a prezydentem wybranym przez parlament (większością jednego głosu) został gen. Wojciech Jaruzelski. Pomimo klęski wyborczej komuniści zachowali duży zakres władzy. Jednak procesy dokonujące się w ZSRR i bloku państw komunistycznych wymusiły kolejne, bardziej radykalne zmiany. W grudniu 1989 roku Sejm przegłosował przywrócenie w godle orła w koronie i powrót do nazwy Rzeczypospolita Polska. Wydarzenie to formalnie uznawane jest za początek III Rzeczypospolitej.

Od 1990 roku rozpoczęto realizację programu reform gospodarczych, nazwanych od nazwiska jego twórcy planem Balcerowicza. Jesienią odbyły się pierwsze wolne i powszechne wybory prezydenckie, które wygrał przywódca „Solidarności” Lech Wałęsa. Za symboliczny koniec tworzenia III Rzeczypospolitej można uznać przekazanie insygniów władzy państwowej II Rzeczypospolitej na ręce Prezydenta III RP Lecha Wałęsy. Tym samym III Rzeczypospolita stała się kontynuatorką tradycji państwowości polskiej.

Pomimo odziedziczenia wielu problemów po okresie władzy komunistycznej III Rzeczypospolita potrafiła skutecznie odrzucić totalitaryzm, wprowadzając system demokratyczny i gospodarkę rynkową. Przemiany, jakie dokonały się w ciągu ostatnich kilkunastu lat, spowodowały, iż jako państwo odnieśliśmy sukces na arenie międzynarodowej, czego wyrazem jest przystąpienie do NATO (1999) i Unii Europejskiej (2004).

Jak pokazują wyniki wyborcze z lat 1991-2007, frekwencja wyborcza w Polsce kształtowała się na poziomie od 43 do 53%. Jest ona nieco niższa niż w innych państwach europejskich, gdzie wynosi średnio 60-70%. W związku z wprowadzeniem wyższych progów wyborczych pod koniec lat 90. liczba partii w Sejmie i Senacie została ograniczona. Jedynymi partiami, które od 1991 roku są zawsze reprezentowane w parlamencie, są PSL i SLD.