Budowa i rola kręgosłupa

Kręgosłup składa się z 33 – 34 kręgów. W zależności od okolicy ciała, kręgosłup dzieli się na następujące odcinki:

- Szyjny albo karkowy, składający się z 7 kręgów (c1-c7)
- Piersiowy algo grzbietowy - 12 kręgów (th1-th12)
- Lędźwiowy – 5 kręgów (l1-l5)
- Krzyżowy – 5 kręgów (s1- s5)
- Guziczny albo kość ogonowa – 4 lub 5 kręgów (co1-co4, 5)

Każdy kręg składa się z trzonu kręgu zwróconego ku przodowi, z łuku kręgowego skierowanego ku tyłowi i odchodzących od łuku siedmiu wyrostków: do tyłu – wyrostka kolczystego, ku bokom – jednej pary wyrostków poprzecznych i dwóch par wyrostków stawowych – jedna para ku górze, druga ku dołowi. Trzon wraz z łukiem ograniczają otwór kręgowy. Powierzchnie trzonu kręgu służą do połączenia z sąsiednimi kręgami.

Pierwszy kręg – szczytowy (atlas) nie ma trzonu, a tylko złączone ze sobą łuki: przedni i tylni, oraz leżące między nimi rozwinięte części boczne. Górna powierzchnia stawowa zwrócona jest do odpowiednich powierzchni kłykci kości potylicznej. W II kręgu szyjnym – obrotowym - trzon przechodzi ku górze w ząb kręgu obrotowego. Łączy się on stawem z powierzchnią tylną przedniego łuku kręgu szczytowego. Na powierzchniach bocznych trzonów kręgów piersiowych znajdują się tzw. dołki żebrowe. Wyrostki poprzeczne są na końcach zgrubiałe i mają dołek żebrowy wyrostka poprzecznego. Dołek ten służy do połączenia z powierzchnią stawową guzka żebra.

Wybrane kręgi
a – szczytowy od góry
b1 – lędźwiowy od góry
b2 – lędźwiowy z boku
c1 – zrośnięte kręgi krzyżowe z boku
c2 – z boku

Kręgi lędźwiowe są znacznie większe niż kręgi pozostałych odcinków kręgosłupa. Kość krzyżowa ( os sacrum ) składa się z 5 zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych. Na brzegach bocznych znajdują się powierzchnie stawowe dla połączenia z kośćmi biodrowymi, u góry podstawy kości łączy się z V kręgiem lędźwiowym. Kość guziczka ( os coccygis ), czyli ogonowa występuje u człowieka w postaci szczątkowej i składa się z 4 lub 5 kręgów zrastających się w wieku dojrzałym w jedną całość. Podstawa kości guzicznej zwrócona jest w kierunku kości krzyżowej. Obie kości łączą więzadła.

Kręgosłup jako całość tworzy podłużną rurę kostną, stanowiącą oparcie dla całego ciała. Powierzchnie dwóch sąsiednich trzonów kręgów połączone są za pośrednictwem płaskich płytek – chrząstek międzykręgowych, których wysokość powiększa się stopniowo od góry ku dołowi kręgosłupa; w lędźwiowym odcinku są one najwyższe i odpowiednio do rozmiarów trzonów kręgów lędźwiowych – największe. Otwory poszczególnych leżących na sobie kręgów tworzą kanał kręgowy, w którym znajduje się rdzeń kręgowy.

Połączenia kręgosłupa: chrząstko zrosty ( ścisłe ) łączą trzony kręgu za pośrednictwem płaskich płytek chrzęstnych tzw. krążków między kręgowych. Obwodowa część krążka, zawiera włókna sprężyste i nazywamy je pierścieniami włóknistymi. Centralna część krążka stanowi jądro miażdżyste, które amortyzuje wstrząsy i pozwala na ruch między kręgami

Ruchy kręgosłupa możliwe są dokoła trzech osi:
1. Ruchy zgięcia i prostowania
2. Zgięcia boczne
3. Ruchy obrotowe w prawo i w lewo.

Kombinacją wszystkich trzech rodzajów ruchów jest ruch obwodzenia

Więzozrosty łączą trzon, wyrostki poprzeczne i wyrostki kolczyste wzdłuż kręgosłupa przebiegając jako długie mocne wiązadła i więzadło podłużne przednie i tylne. Oprócz tego między łukami sąsiednich kręgów biegną więzadła żółte, między wyrostkami kolczystymi więzadła kolcowe i więzadła między poprzeczne między wyrostkami poprzecznymi.

Do podstawowych zadań kręgosłupa można zaliczyć m.in.: utrzymanie postawy wyprostowanej, pośrednio tworzenie przyczepów dla kończyn, rolę krwiotwórczą i ochronną rdzenia kręgowego. Ta pierwsza funkcja wymaga specyficznego uformowania kręgosłupa jako całości, umożliwiającego amortyzacje wstrząsów. Jeśli więc u noworodków kręgosłup wygięty jest łukowato, to z czasem w płaszczyźnie strzałkowej wykształcają się krzywizny, nadające mu esowaty wygląd. Wygięcia do przodu ( w odcinkach szyjnym i lędźwiowym ) nazywanymi lordozami, a wygięcia do tyłu ( w odcinkach piersiowym i krzyżowym) kifozami. Dzięki tym krzywiznom oraz dzięki sprężystym chrząstkom międzykręgowym wszystkie wstrząsy, powstające np. podczas chodzenia biegu itd., przenoszone są przez kręgosłup na czaszkę, ulegają znacznemu osłabieniu.