Style architektoniczne w Średniowieczu

Romański

Styl romański przejmuje wiele elementów charakterystycznych ze sztuki wczesnośredniowiecznej, jak np. geometryczną ornamentykę, plecionki, ozdobne motywy zwierzęce. Początkowo (XI w.) rozwiązania konstrukcyjne przeważały nad dbałością o formę. Dopiero dojrzały styl romański (1-sza połowa XII w.) doprowadza do pewnej harmonii konstrukcji i formy.

W tym okresie na ziemiach polskich budowano początkowo z drewna, a ważniejsze obiekty z kamienia. Pod koniec XII w. na terenach ubogich w kamień wzrasta zainteresowanie cegłą. Murowano z użyciem tłustej zaprawy wapiennej, także - wapienno-glinowej i glinowej. Obok rzadkich i skromnych witraży do okien wstawiano tafle gomółek - małych zielonkawych krążków z grubego szkła, oprawianych ołowiem. We wnętrzach mniej reprezentacyjnych otwory okienne przesłaniano błonami zwierzęcymi lub naoliwionym płótnem.

Dachy na ogól niezbyt strome, kryto dachówką, łupkiem lub płytkami kamiennymi. Wyjątkowo stosowano blachę ołowianą. W murach o znacznej grubości zazwyczaj tylko lica wykonane były z ciosów kamiennych lub z całej cegły; przestrzeń między-licową wypełniano kamieniem łupanym lub gruzem ceglanym, zalanym zaprawą wapienną.

W miejscach, gdzie skupiały się siły skośne sklepień - ściany usztywniano lizenami lub przyporami. Sklepienie kolebkowe wzmocniono gurtami (czyli łękami, rozmieszczonymi w odstępach), opartymi na wspornikach lub służkach (czyli smukłych i wąskich kolumienkach przyściennych).

W sklepieniach krzyżowych po raz pierwszy w historii pojawiają się żebra, biegnące po krawędzi przenikania kolebek. Z wydzielenia dwu kwadratów pola naw bocznych kościoła w stosunku do jednego kwadratu pola nawy głównej wynikała zmienność systemu podpór (czyli kolumn). Przysadziste trzony kolumn, na ogół gładkie i proste, zdobiono w okresie późniejszym ornamentyką geometryczną, plecionką lub spiralnym żłobkowaniem, ewentualnie - płaskorzeźbami figuralnymi. Charakterystyczne dla stylu romańskiego głowice kolumn kostkowych występowały obok głowic kielichowych lub figuralnych.

W budownictwie sakralnym jawią się rozwiązania bazylikowe (wysoka nawa główna i niższe nawy boczne), halowe (jednakowa wysokość naw), jednonawowe podłużne lub centralne (na planie koła, kwadratu lub krzyża greckiego)

Gotycki

Gotyk - nazwa ta pochodzi od barbarzyńskiego, germańskiego plemienia Gotów, które zniszczyło miasto Rzym w V wieku. Nazwę tę, jako pogardliwą wprowadzili do obiegu włoscy architekci renesansu w XVI w.

W architekturze sakralnej gotyk kontynuuje osiągnięcia romanizmu, jednak z wyraźnym ich udoskonaleniem.

Powszechnie stosowany wcześniej kamień ciosany, teraz używa się na łęki, ościeża, żebra i filary (kolumny), natomiast podstawowy wątek ściany wykonuje się z cegły dużej (grubość ok. 10 cm, często z odciskami palców) - generalnie nietynkowanej. Ściany elewacyjne murowano w taki sposób, by ułożyć ornament ze spieku ciemnego koloru np. układ główek.

Budownictwo kościelne było wyrazem gorliwości religijnej oraz rywalizacji ambicjonalnej między miastami. Dominowały formy strzeliste, smukłe - dzięki:
- wyodrębnieniu elementów nośnych, tworzących szkielet budynku,
- udoskonaleniu konstrukcji sklepień (wyniesienie ich ponad półkole, np. w formie ostrokołu),
- uzyskaniu stateczności bardzo wysokich naw

Rozwój myśli konstrukcyjnej przyniósł w efekcie odciążenie pól sklepiennych między żebrami ścian oraz między przyporami, co z kolei pozwoliło na zmniejszenie grubości murów oraz powiększenie otworów okiennych. Ostatnie z wymienionych osiągnięć sprawiało, że nawy kościołów gotyckich stały się mniej mroczne od ich odpowiedników romańskich.

Na bazie sklepienia krzyżowo-żebrowego rozwinęło się wiele odmian stropu o lżejszych formach i drobniejszych podziałach, jak np. gwiaździste, palmowe, wachlarzowe, trójdzielne, kryształowe czy sieciowe.