Położenie, powierzchnia, historia
Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym, pomiędzy Łebą a Rowami na Nizinie Gardneńsko-Łebskiej, w województwie pomorskim. Północną granicę parku stanowi na długości 32,5 km brzeg Bałtyku.Prace nad utworzeniem parku podjęto w 1946 r. na konferencji w Łebie, której uczestnikami byli naukowcy z Poznania i Gdańska. Utworzony został w 1967 roku na obszarze 18069 ha. Aktualna powierzchnia w zarządzie wynosi 18618 ha z czego 10214 ha - to wody oraz 4599 ha - to lasy. Ochronie ścisłej podlega 5619 ha, w tym 2528 ha lasów.W roku 1977 UNESCO uznało park za Światowy Rezerwat Biosfery (program MaB).
Geologia i geomorfologia
Teren parku w przeszłości stanowił zatokę morską. Ukształtowanie parku wynika z działalności lądolodu skandynawskiego i późniejszej działalności Morza Bałtyckiego. Lądolód pozostawił pasmo wzgórz morenowych, które od południa i zachodu otaczają teren parku. Najwyższe wzniesienie morenowe Rowokół (115 m n.p.m.) stanowi punkt widokowy na cały park.Działalność Bałtyku oraz inne procesy geomorfologiczne utworzyły mierzeje, które oddzielają jeziora od morza. Mierzeja Gardneńsko-Łebska zbudowana jest w całości z piasku wyrzucanego na plażę przez fale morskie. Wyrzucany na plażę piasek, osuszany przez słońce i wiatr, wywiewany jest dalej w głąb lądu. W wyniku tego procesu powstały wydmy ruchome. Największy obszar wydmowy znajduje się na Mierzei Łebskiej, a jego powierzchnia wynosi ok. 500 ha. Wydmy osiągają wysokość ponad 30 m n.p.m. i przenoszone wiatrem wędrują z szybkością 3-10 m w ciągu roku.
Wody
Wędrujące wydmy wraz z 4 płytkimi przymorskimi jeziorami stanowią osobliwość na skalę europejską. Ekosystemy wodne zajmują prawie 55% powierzchni parku. Największymi z nich są jeziora: Łebsko (7140 ha, maksymalna głębokość 6,3 m), Gardno (pow. 2468 ha, maksymalna głębokość 2,6 m) i Dołgie Wielkie (146 ha, maksymalna głębokość 2,9 m). Jeziora Łebsko i Gardno powstanie swe zawdzięczają mierzejom, które stopniowo odcięły dawne zatoki od morza. Jeziora Dołgie Wielkie i Dołgie Małe tworzyły zatokę jeziora Gardno sięgającą na wschód. Dopiero wędrujące wydmy przecięły tę zatokę tworząc te dwa małe zbiorniki. Przez teren parku przepływa 7 rzek, z których największe to Łeba i Łupawa.
Roślinność
Najbardziej charakterystyczny dla parku jest strefowy układ roślinności stanowiący naturalny ciąg sukcesyjny, który przebiega równolegle od brzegu morskiego w głąb lądu, oraz obejmuje zespoły od pionierskich i inicjalnych zbiorowisk piaskowych po nadmorskie bory bażynowe. Flora roślin naczyniowych liczy ok. 850 gatunków, z których 50 podlega ochronie gatunkowej. Na piaszczystym brzegu morskim spotkać można glony. Na plaży zimowej, nie zalewanej wodami silnych sztormów jesiennych pojawiają się pierwsze rośliny pionierskie: rukwiel nadmorska, honkenia piaskowa. Na wydmie białej występuje piaskownica zwyczajna i wydmuchrzyca piaskowa oraz najpiękniejsza roślina wybrzeża - mikołajek nadmorski. W miarę przesuwania się w głąb lądu występują wydmy szare pokryte przez psammofilną murawę, w której dominuje szczotlicha siwa i turzyca piaskowa. Dalej pojawiają się kępy bażyny czarnej i wrzosu zwyczajnego, które dają początek sosnowym borom bażynowym.Do roślin charakterystycznych dla borów nadmorskich należą m.in. storczyki. Bory sosnowe, począwszy od najsuchszych, poprzez różne warianty boru świeżego aż do borów bagiennych zajmują 80% powierzchni leśnej parku.Do ciekawszych zbiorowisk roślinnych należą rozległe torfowiska typu wysokiego i przejściowego oraz torfowiska niskie i łąkowe. Ogółem na terenie parku potwierdzono występowanie 46 zespołów roślinnych.
Zwierzęta
Dominującą wśród kręgowców grupę zwierząt w parku stanowią ptaki, których na jego terenie stwierdzono 257 gatunków, w tym 150 gatunków lęgowych. Bogactwo awifauny spowodowane jest różnorodnością środowisk przyrodniczych oraz położeniem parku na trasie wiosennych i jesiennych przelotów. Niedostępność terenu sprawia, że w ciągu prawie całego roku ptactwo znajduje tu miejsce do gniazdowania czy wypoczynku w czasie przelotów. Do najcenniejszych gatunków ptaków należy zaliczyć takie gatunki jak: bielik, orlik krzykliwy, orzeł przedni, puchacz, kruk, łabędzie i liczne gatunki kaczek. Wśród ssaków liczne są jelenie, sarny, dziki, jenoty i zające. Kultur materialna i turystyka: Park nazwę swą zawdzięcza grupie ludności Kaszubskiej - Słowińcom, którzy niegdyś zamieszkiwali podmokłe, niedostępne, nieatrakcyjne gospodarczo tereny. W miejscowości Kluki znajduje się skansen, w którym prezentowana jest bogato kultura tej grupy etnicznej. Na terenie parku oznakowanych jest 140 km pieszych szlaków turystycznych, które przebiegają przez najbardziej charakterystyczne przyrodniczo i krajobrazowo tereny. Nad jeziorami usytuowane są wieże i pomosty widokowe, natomiast wzdłuż szlaków turystycznych wiaty, zadaszenia, ławki itp. Dla zmotoryzowanych turystów udostępnione są zagospodarowane parkingi. Na terenie parku dozwolona jest tylko turystyka krajoznawcza. Jeziora parku wyłączone są z ruchu turystycznego za wyjątkiem trasy żeglugowej Łeba - Kluki na jeziorze Łebsko, gdzie prowadzony jest przewóz turystów łodzią o napędzie elektrycznym.
ATRAKCJE
Plaża
Plaże Parku Słowińskiego są bardzo szerokie i czyste. Ozdobą plaży są pnie drzew i torfy, będące pozostałością czasów, gdy linia brzegowa morza była wysunięta bardziej na północ. Nogi turystów nie zdołały zniszczyć tu takich okazów roślinności jakim jest np. mikołajek nadmorski, lepiężnik kutnerowaty, róża pomarszczona sadzona niegdyś sztucznie w celu utrwalenia wydm. Inną atrakcję stanowią ptaki, a wśród nich: alka krzywonos, nużyk podbielały, mewa srebrzysta. Plaża znajduje się w odległości 6km od Smołdzina. Drogę tą możemy pokonać w części za pomocą pojazdów spalinowych, które trzeba pozostawić na parkingach znajdujących się przed granicą parku (około 1-2 km od morza).
Wydmy
Mirzeję Gardnieńsko-Łebską tworzą wydmy piaskowe utworzone przez fale morskie i wiatry. Tempo przemieszczania się wydm nie jest jednolite. Zachodnią i wschodnią część mierzei zajmują wydmy o niewielkiej ruchliwości do 3m/rok. Niektóre z nich zostały zalesione. Środkową część mierzei zajmują wydmy wędrujące z prędkością 5-10m/rok. Najwyższą wydmą ruchomą jest Wydma Łącka (42m n.p.m.).
Jeziora
Na terenie parku znajdują się cztery jeziora bogate w faunę i florę: Łebsko, Gardno, Dołgie Wielkie, Dołgie Małe. Atrakcją jest Wyspa Kamienna na jeziorze Gardno. Najliczniejsze na niej są Kormorany, budujące swe gniazda bezpośrednio na kamienistym podłożu. Jeziora bogate są w ryby. Łowienie jednak dozwolone jest w ściśle określonych miejscach.
Las
Lasy Parku Słowińskiego są ściśle chronione. Można przemierzać je tylko po wyznaczonych szlakach, a zboczenie z nich jest karalne. Pierwsze drzewa: brzozy i sosny pojawiły się tu około 15,5 tysiąca lat temu. Wcześniej wśród roślin tego terenu dominowały porosty i drobne krzewinki. Obecnie lasy sosnowe zajmują sporą część Parku, a wśród gatunków drzew i krzewów najliczniejszą grupę stanowią: sosna zwyczajna, sosna czarna i kosodrzewina.
Smołdzino
Najważniejszą miejscowością w gminie jest Smołdzino, pięknie położone na północno-wschodnim zboczu Góry Rowokół i równinie. Zabudowę oparto na regularnym planie i siatce prostokątnych uliczek, równoległych lub prostopadłych do nurtu rzeki. Ważniejszymi punktami we wsi są: Muzeum Przyrodnicze Słowińskiego Parku Narodowego, Restauracja "Słowinka", poczta oraz przystanek autobusowy. Przy głównej ulicy posadzono aleję lipową, mieści się tam również siedziba Dyrekcji Słowińskiego Parku Narodowego. Główną atrakcją Smołdzina jest wspomniane muzeum w którym przeznaczono 255 m2. Rowokół który góruje nad wioską to święta góra Kaszubów. W przeszłości góra była nie tylko punktem nawigacyjnym dla rybaków i żeglarzy, ale przede wszystkim ważnym ośrodkiem kultu pogańskiego. Aktualnie na górze znajduje się wieża widokowa z której podziwiać można piękno SPN i okolic.
Kluki
Punktem turystycznym Kluk jest Muzeum Wsi Słowińskiej. To co niezwykłe w muzeum w porównaniu do innych skansenów o założeniu parkowym, to ogromna jego autentyczność. Na starych siedliszczach stoją oryginalne, przeniesione w całości zagrody, a wokół nich rosną stare drzewa. Dzięki temu czuje się tu klimat wsi sprzed stulecia. Równie ważne są imprezy folklorystyczne, które pozwalają zaprezentować jak działało wiele przyrządów. W ich trakcie kopany jest torf, wypiekany w tradycyjny sposób chleb, pokazy dekarstwa, szewstwa i innych. Można zobaczyć jak chodzi koń w butach, można też pojeździć oryginalną bryczką.
Czołpino
Od kilku lat można zwiedzać latarnię morską w Czołpinie, usytuowaną na wydmowym pagórku o wysokości 66m n.p.m. W nocy latarnia spełnia swoje funkcje orientacyjne. W odległości 1,2 km od niej pobudowano osadę mieszkalną, którą mijamy jadąc w kierunku parkingu koło wydm czołpińskich.
TRASY TURYSTYCZNE
Terenami Słowińskiego Parku Narodowego przebiegają pięć szlaków turystyki pieszej. Szlak północny(czerwony) i południowy(żółty), niebieski oraz dwa szlaki łącznikowe(czarne).
Szlak południowy - żółty.
Gardna Wielka - Smołdzino - Kluki - Izbica - Gać - Łeba (39 km)
Szlak rozpoczyna się w Gardnie Wielkiej koło przystani przy ul. Kościuszki, następni biegnie ulicami Mickiewicza i Ogońską aż do drogi polnej. Drogą tą docieramy do dwóch samotnie rosnących topoli, które są po prawej stronie. Obok nich skręcamy w lewo kierując się do lasu. U podnóża Rowokołu szlak skręca w lewo i po 500 metrach jesteśmy na szosie, która w lewo prowadzi do Gardny Wielkiej, a w prawo do Smołdzina.
W Smołdzinie trzymamy się głównej drogi, aż dotrzemy po przez most na rzece Łupawa do budynku Słowińskiego Parku Narodowego. Za budynkiem szlak skręca w prawo, a po kilkudziesięciu metrach kieruje się w lewo. Przebiega obok Muzeum SPN. Szlak prowadzi prosto na teren łąk. Po 4km wędrówki, na północny-zachód, pośród łąk, dostajemy się na drogę asfaltową, gdzie skręcamy w prawo. Stąd do Kluk jest około 2km.
Po przejściu przez wieś, u ujścia rzeki Pustynki do jez. Łebsko, znajduje się przystań miejscowych rybaków. Docieramy do transformatora za którym skręcamy w prawo i po przejściu około 2km znajdujemy się w lesie. Idziemy skrajem lasu 400 metrów następnie skręcamy na północny-wschód. przechodzimy 700 metrów i skręcamy pod kątem prostym w lewo. Kierujemy się w kierunku jeziora Łebsko. W pobliżu jeziora docieramy do przysiółka Lisia Góra. W przysiółku przechodzimy przez most na kanale i szeroką polną drogą kierujemy się do odległej o jakieś 1,5km Izbicy.
Tuż przed nią szlak prowadzi przez teren leśny. Przechodzimy przez wieś. Przy ostatnich zabudowaniach skręcamy w lewo, a po 300 metrach jesteśmy na mostku na Starej Łebie. Idąc dalej docieramy do jeszcze jednego mostu, a za nim po 500 metrach skręcamy w prawo i trzymając się tego kierunku docieramy do wsi Gać. Za wsią szlak cały czas prowadzi terenami leśnymi. Po około 6km przechodzimy po mostku nad Kanałem Żarnowskim. Wychodzimy z terenu parku o czym informuje nas brama z bali sosnowych. Gdy dotrzemy do zbiegu dróg skręcamy w lewo. Po 300 metrach dochodzimy do cmentarza wsi Żarnowska.
Przy zabudowaniach skręcamy w prawo. Dochodzimy do asfaltowej drogi którą przechodzimy przez wieś. Przy przystanku PKS skręcamy w prawo. Do Łeby jest już tylko 5km. Szlak kończy się przy dworcu PKP w Łebie.
Szlak łącznikowy - czarny
Smołdzino - szlak czerwony w pobliżu jez. Dołgie Wielkie (4 km)
Szlak zaczyna się w Smołdzinie przed budynkiem Słowińskiego Parku Narodowego. Biegnie ulicą w kierunku północnym, a dalej krótki odcinek szosą w kierunku Smołdzińskiego Lasu, potem skręcamy w lewo polną drogą przez lasy i łąki docieramy do szlaku czerwnego.
Szlak łącznikowy - czarny
Gardna Wielka - szlak czerwony (4,5 km)
Szlak jest łącznikiem szlaków żółtego z czerwonym. Trasa zaczyna się w Gardnie Wielkiej. Ulicą Bałtycką schodzimy do brzegu jeziora Gardno. Idziemy w prawo i podążamy wzdłuż jeziora. Po dojściu do rzeki Łupawy przechodzimy przez most na drugą stronę. Dochodzimy do murowanego budynku. Przed nami las. Na jego skraju rogatka. Idąc lasem przez około 300 metrów docieramy do szlaku czerwonego.
Szlak krótki - niebieski
Czołpino parking - brzeg morza (3 km)
Szlak zaczyna się na parkingu w Czołpinie. W sezonie letnim można dojechać tu autobusem PKS. Obok parkingu znajduje się tablica informacyjna Słowińskiego Parku Narodowego. Rozpoczynamy wędrówkę od bramy SPN w kierunku północno-wschodnim. Na trasie można zauważyć oznaczenia szlaku czerwonego. Idziemy alejką leśną około 25 minut. Dochodzimy do miejsca, gdzie są ławeczki. Następnie trasa wiedzie przez wydmy. Będąc na najwyższej wydmie możemy rozkoszować się widokiem. Na zachodzie widzimy latarnię morską w Czołpinie , na południowy- zachód jezioro Gardno i Rowokół, na wschód jezioro Łebsko i na kierunku naszej wędrówki na północy morze. Schodzimy z wydm i za niebieskimi znakami szlaku przechodzimy przez las sosnowy i kosodrzewinę. Wychodzimy na szeroką plażę. Powrót tą samą trasą.
Szlak północny - czerwony
Łeba - Rowy (około 40 km)
Trasa zaczyna się na dworcu kolejowym w Łebie. Szlak prowadzi ulicą dworcową na północ, a następnie ul. Sienkiewicza w lewo. Przechodzimy przez most na kanale, który łączy jezioro Łebsko z morzem. Przy rozwidleniu dróg skręcamy w lewo. Trasa wiedzie teraz lasem sosnowym. Po przejściu około 3 km dochodzimy do zabudowań Rąbka. Tu rozpoczyna się droga betonowa. Droga kończy się wybetonowanym placykiem. Od tego miejsca szlak biegnie drogą piaszczystą, którą dochodzimy do wydm.
Po zboczu jednej z nich wchodzimy na wydmę ŁĄCKA GÓRA. Żerdzie na wydmie ustawiono w dwa rzędy i poza linie nimi wyznaczone wychodzić nie wolno. Następnie kierujemy się w stronę plaży. Szlak kieruje się teraz na zachód, a po przejściu 5 km dochodzimy do tablicy która wyznacza kierunek wędrówki na południe. Trzymając się znaków czerwonych przechodzimy przez wydmy. Wchodzimy w las bukowo-sosnowy i po 2 km jesteśmy w pobliżu ruchomej Wydmy Czołpińskiej. Brzegiem wydmy docieramy do tablicy informacyjnej traktującej o szlakach znajdujących się na terenie SPN. Dalej kierujemy się szlakiem czerwonym. Docieramy najpierw do parkingu, a następnie do pierwszych zabudowań Czołpina.
Z Czołpina szlak wiedzie w kierunku zachodnim. Przekraczamy szosę i wchodzimy w las. Po 2,5 km docieramy do jeziora Dołgie Wielkie, a po dłuższej chwili do jeziora Dołgie Małe. Po dojściu do tablicy informacyjnej SPN możemy chwilę odpocząć. Dalej szlak wiedzie mierzeją gardzieńską wśród lasu sosnowego. Po 7 km wędrówki docieramy do bramy oznaczającej koniec Słowińskiego Parku Narodowego.
Znajdujemy się w miejscowości Rowy. Chętni mogą dalej podążać szlakiem, który doprowadzi najpierw do Ustki, a następnie do Jarosławca.