Zdanie pojedyncze
a) w zdaniu pojedynczym przecinkiem rozdzielamy:
- jednorodne części zdania, to jest podmioty lub określenia, zestawione bezspójnikowo
np. Wierzby, topole, graby rosły tuż nad wodą.
Szyby, grusze, jabłonie rosły w jednym rzędzie.
- jednorodne części zdania połączone spójnikami (w funkcji przeciwstawnej lub wynikowej): a, ale, lecz, jednak, zatem, więc, toteż
np. Gospodyni była nieładna, ale dobra.
Dzień był pochmurny, lecz ciepły.
- wyrazy lub zwroty poprzedzające wyjaśnienie lub wyliczenie: to jest, to znaczy, jak na przykład
np. Książka ukazywała dzieje rodziny Kozietulskich do wojny, to jest do 1939 roku.
- wyrazy stojące poza zdaniem: wołacze, wykrzykniki, wyrażenia wtrącone
np. Piesku, nie zjedz mi buta.
No, moi państwo, czas kończyć spotkanie.
b) w zdaniu pojedynczym przecinkiem nie rozdzielamy:
- jednorodnych członków zdania połączonych spójnikami: i, oraz, albo, lub, bądź, ani, ni, czy, tudzież
np. Czas mijał wesoło i szybko.
Odrobię lekcje z tobą lub sam.
jednak przed każdym z tych spójników użytych powtórnie w tym samym zdaniu przecinek stawiamy
np. Ani z oddali, ani z bliska nie dochodził szmer najlżejszy.
- przydawek nie równorzędnych, tj. takich, z których jedna określa grupę złożoną z drugiej przydawki i wyrazu określanego
Zdanie złożone
- w zdaniach składowych zdania złożonego obowiązują takie same zasady stawiania przecinków jak w zdaniach pojedynczych
np. Duży, ciężarowy samochód jechał coraz wolniej i wkrótce stanął.
przecinkiem rozdzielamy dwie jednorodne przydawki
- w zdaniach złożonych współrzędnie oddziela się przecinkiem zdania współrzędne nie połączone spójnikami i połączone spójnikami: a, ale, lecz, jednak, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, to jest, to znaczy
- w zdaniach złożonych współrzędnie nie oddziela się na ogół przecinkiem zdań współrzędnych połączonych spójnikami: i, oraz, bądź, czy, lub, albo, ani, ni
jeśli wymienione wyżej spójniki łączą kilka zdań współrzędnych, to przed każdym powtarzającym się spójnikiem stawia się przecinek
- w zdaniach złożonych podrzędnie zawsze oddzielamy przecinkami zdanie nadrzędne od podrzędnego bez względu na miejsce i sposób ich łączenia
np. Nie widział nic, ponieważ oczy jego zalewały bryzgi słonej wody.
- w zdaniach złożonych podrzędnie nie oddziela się przecinkami spójników i połączonych z nimi w całość innych wyrazów
np. Zapomniała o nieszczęściu, w miarę jak czas upływał.