Heteotrofy - dokładne opracowanie całego działu, włącznie z transportem)

Trawienie-przemiana zw. Wieloorg. Na zw. Proste, mogące ulegac wchłanianiu (resorpcji) do kom. Węglowodany- w Janie ustnej(środow. Obojętne- PH. Ok.7) są enzymy mylolityczne i ptialina (w ślinie), mają trawić cykry proste. Pokarm przech. do żołądka (śr. Kwaśne PH1,5-4), są tam enzymy pepsyczne i podpuszczka(trawi białka- tak jak pepsyna) BIAŁKOłańc. Peptydowy digopeptydy3peptydy2peptydyaminokwasy. Dwunastnica-trawi cukry złożone(rozerwanie wiązań glikozydowych) śr. Zasadowe, dochodzą do niej: sok trzustkowy(lipowa, trybsyna), żółć z wątroby, soki jelitowe (uaktywniają enzymy trzustki) Przy nich jest odpowiednie trawienie, jest kontrola trawienia białek i całkowite trawienie tłuszczy(glicerol+wyższe kwasy tłuszczowe) jelito cienkie- kosmki jelitowe-w nich jest proces wchłaniania, niewchłonione resztki przesuwją się ruchem robaczkowym (perystaltetycznym)do jelita grubego. Wchłanianie-aminokw. I cukry przech do krwi, tłuszcze krążą z limfy, krew i limfa przenoszą subst do kom. Cukry magazynowane są w wątrobie w postaci glikogenu. Tłuszcze-magazyn są w tkance tłuszczowej białka- nie są magazynowane. Wydalanie- (nerki) mocz (kw.moczowy) ukł pok. Kosmki jelitowe- liczne, małe plczste, wyrostki pokrywające całą powierzchnię wew. Śluzówki jelita absorbują substancje pok z jelita do krwi, naczynia krwionośne z kapilarami limfatycznymi, przechadza do nich produkty z trawienia.

Transport płynów w roślinach: tkanka przewodząca dzieli się na: łyko (kom. Żywe)-transportuje zw. Org i drewno(kom.martwe)-woda i sole mineralne. Dzieli się na CEWKI-r.nagonasienne-ostro zakończone długie. NACZYNIA- kształt wydłużony (pierścieniowe,spiralne,siatkowe, jamkowe) JAMKI- umożliwiają przedstanie się wody na boki. Rodzaje transportu: Prosty-dyfuzja- samorzutne przenoszenie cząsteczek- wyrówn. Stężeń zgodnie z gradjętem, bez en. WSPOMAGANY- z przenośnikiem białkowym, pomagającym cząst. przejść, AKTYWNY- z en, ATP, wbrew gradjętowi. Woda działa wbrew grawitacji siły:PARCIE KORZENIOWE kom z dołu transportują wodę do innych kom i wypierają wode. SSĄCA-uzależniona od turgoru, odwrotnie proporcjonalna do turgoru kom. SIŁY KOHEZJI i ATHEZI(spójności) wody i przyleające do ściany. Transport wody z korzeni a drodze dyfuzji. Pokonuje transport apoplastyczny i synplastyczny(między przestrzeniami cytoplazmatycznymi- miedzy kom) woda paruje, siły: transpiracja kutikularna i szparkowa. Rodzaje roztworów: HIPERTONICZNY-steżenie wieksze nic soku drzew. HIPOTONICZNY- C2
TRANSPORT PŁYNÓW USTROJOWYCH ZWIERZĄT subst. są albo w postaci zawiesin albo rozpuszczone. F.Transportu: wymiana gazowa, tlen i COz, rozpowadz. Subst. Odżywczych (od jelita do kom i miejsca ich magazynowania), rozprowadza hormony, witaminy, enzymy. Zbędne prod są wyd. nerkami. Ukł. Krążenia: ukł. Krwionośny: serce,nacz. Krwion, krew, węzeł przedsionkowo-zatokowy (prawa cz. Serca) worek soerdziowy, naczynia wieńcowe(wieńcowe. Odzywcza, dotlenianie) ukł.limfatyczny: (chłonny): limfa(chłonka)-płyn tkankowy-podobny skład do krwi-brak czerwonych krwinek, dużo limfocytów, migdałki, szpik kostny, węzły chłonne- filtrują płyny ustroj., sledziona, grasica-gr. Dokrewny, brak serca limfa ma często zastuj objawia się obżekami i odrętwieniem. Krew: płyn ustrojowy rodzaj tkanki łacznej, której istota mieczykom. jest płynna. składa się z osocza, składników kom (erytrocyty- bezjądrzaste,hemoglobina,leukocyty-jadrzaste, płytki krwi-krzepnięcie). Doprowadza tlen dwutlenek subst. Odzywcze do płuc,odprowadza dwutlenek wegla dwutlenek subst zbędnych do nerek i gr.potowych.

chemizm wydalania: proces fizjologiczny usuwa zbędne prod. Metabolizmu,zw.azotowe-powst z białka i degradacji kwasów nukleinowych nukleinowych aminokwasów), nerka. Azotowe prod.wym materii-zw. Wodne-wyd. amoniak(NH3)-trzeba go rozcieczyc by wydalic. Lądowe- wyd.zw. karbonylofosforan, są uzależnione od śr.wodnego. kw moczowy u ptaków i gadów jest krystliowany. CYKL MOCZNIKOWY: ornitynaprzył. KARBONYLOFOSFcytrulina(aminokwas), [ATP przech w AMP] arginina(aminokwas)odł. Się mocznik ornityna mocz wtórny-brak subst.potrzebnych organizmowi, organizmowi moczu nie może być: CUKRÓW(cukrzyca) BIAŁEK( choroba nerek)KRWINEK CZERWONYCH(kamien nerkowy) SZCZAWIU i WĘGLANÓW(piasek w nerkach) BAKTERII(stan zapalny nerek) Ukł.wyd: 2 parzyste nerki, moczowód,pęcherz moczowy,cewka FILTRACJA-odfiltrowanie krwi z subst.(aminokwasy,glukoza,witaminy,woda) NEFRON

SKÓRA: zb z naskórka,skóry właściwej i leżącą pod nią tkanką tłuszczową. NASKÓREK- nabłonek wielowarstwowy płaski,ma zdolnośc łuszczenia i regenerowania(subst. Melanina- barwnik ciemniejący na słońcu, jej skupisko-pieprzyk)chroni narządy wew. SKÓRA Własciwa- w niej gruczoły potowe ,łojowe,włosy, subst, które w kontakcie z woda macerowacieja (kreatyna), gr.potowy krąży po kanaliku i wydostaje się na pow skóry. Tkanka tłuszczowa-nadaje elastyczność, izolacja termiczna.

RUCHY ROŚLIN: 3 rodzaje: TROPIZMY- (ruch organów)-wygiecie łodygi, przez działanie kierunkowych bodźców zew. DODATNIE: wyginanie w kier bodźca działającego UJEMNE: wyginanie w przeciwnym kier. Źródła bodźca. Fototrofizm + źródło bodźca, światło (łodyga,liść) ujemne:korzeń. Geotropizm+ korzeń (grawitacja) ujemny:liśc łodyga. Hydrotropizm+-korzeń tigmotropizm-ruch pod wpływem dotyku-przyrost kom. AUXYMY- hormony roślin powodujące wzrost kom.(str. Zacieniona). NASTIA- zachodzi na skutek światła,temp,wilgotności-ruch bezwarunk. Sejsmonastie-bodziec: dotyk(mimoza)zamykanie liści wzdłuż łodygi, fotonastie- bodziec:światło( słonecznik, mak) termonastie-bodziec:zw.chem (rosiczka,r.owadożerne), nyktynastie- ruchy senne (dobowe) TAKSJE-ruch całych roślin(jednokom, bakterie) Ruchy +: chemotaksja-(akwarium +cukier+en) fototaksja-(en+światło)

koordynacja wew zwierząt ukł nerwowy: centralny: mózg,rdzeń kręgowy, obwodowy: nerwy mózgowe,rdzeniowe. Autonomiczne ukł.wegetatywny: współczulny(sympatyczny) przywspółczulny(paresympatyczny) Układ jest odpowiedzialny za bezpośrednie unerwienie narządów wew. Te dwa ukł działają w stosunku do siebie antagonistycznie (przeciwstawnie) jeżeli ukł. Współczulny będzie powodowal zwolnienie akcji serce to ukł. Przywspółczulny przyśpieszy akcje. Gdy zachwieje się równowaga to jest nerwica wegetatywna. Rodzaje odruchów: klasyczne- bezwarunkowe instrumentalne- warunkowe. Bezwarunkowe- wrodzone (zwerzanie źrenicy oka, oderwanie reki po oparzeniu) nabyty- (pawłow experymentował inne bezwarunkowe odruchy,np. slinienie się psa na sygnal dzwonka) droga odruchu bezwarunk.(receptor-kom czuciowa,efektor- kom ruchowa) warunkowy(receptor, efektor. Kom asocjacyjne w mózgu- kojarzeniowe) KOM nerwowa NEURON: dendryt-wypustki doprowadz. Bodziec do kom. Odruch-reakcja na bodziec:dendryty, jadro,neuroplazma, przewężenie Remuniena, akson w osłonce,osłonka mielinowa, synapsa. Mózg: wystepuje przysadka mózgowa koordynująca prace gruczołów dokrewn.i hormonów. Nad przysadka mozgowa jest kora mozgowa pokryta substancja biala i szara.























Efektory: są w mięśniach dzielą się na: dotykowe, zmysłowe, czucia wew, słuchu, smaku (uwarunkowane dział. Kom mózgowych kubkach smakowych rozmieszcz na jezyku i podniebieniu(słodki,słony,gorzki) węch- związane ze sluzówką górnej czesci jamy nosowej miedzy kom podporowymi, rozmieszczone wysoko kom zmysłowe rzeskami zanurzonymi w śluzowej wydzielinie, rozpuszczane są subst. Znajdujące się w powietrzu. Słuchu- ucho-narzad słuchu i równowagi sklada się z 3 cz. Ucho zew (małzowina usznai przewod słuchowy, oddzielone od ucha śr. Błona bebenkowa) śr (jama bębenkowa kosteczki słuchowe:młoteczek, kowadełko, strzemiączko,trabka słuchowa) wew (3kanaly półkuliste ślimak i przedsionek, małzowina(lokalizuje źródła dźwięku), przewod słuchowy-wzmacnia,ukierunkow drgania fali dźwiękowej, na błone bebenkowa, błona bębenkowa-elastycznam cienka,zbud z tkanki łacznej. Kostki słuchowe-polaczone stawowo stanowia pomost miedzy błona bebenkowa a uchem wew. Trabka sluchowa- przewod laczay ucho śr. Z gardlem, wyrownuje ciśnienie, zabezpiecza ucho śr przed silnymi falami dźwiękowymi ślimak-skrecony kanal zawierajacy płyn endolimfe, ma narzad CORTIEGO, właściwy narzad słuchu. 3kanaly półkuliste- kanal polk. tylny(pionowy) boczny(poziomy) przedni (pionowy) mechanoreceptory (dostarczaja organizmowi informacje obecność kształcie masie proporcjach miedzy przedmiotami znajdującymi sue obecność środowisku) - chemoreceptory-rejetruja obecność roznych subst w środowisku, wpływa na reprodukcje i zycie płciowe. Receptor wzroku- siatkowka oka zsklada się z pręcików pręcików czopkow- fotoreceptory. Receptory- wyspecjalizowane kom. są jednokom,wielokom,narzady zmysłowe(receptor +kom im towarzyszace ułatwiające percepcje bodzca poł drogami nerwowymi z ośrodkiem w korze mózgowej.)dotykowe, zmysłowe,czucia wew,słuchu ANALIZATOR-narzad zmysłu i dorgi nerwowe, dochodzi do ośrodkow w mózgu.

Ukł dokrewny: ukł.dokr.hormonalny-gruczoły sa wydzielane bezpośrednio do krwi. Gr. Dokrewne- prod. Wydzielinę –hormony, ukł. wydalniczy. Przysadka mózgowa-dziala na zasadzie sprężenia zwrotnego,prod hormony, które uaktywniaja inne gruczoly dokrewne. Przysadka mózgowa-somatotropina (wzrost),wazopresyna (tropowy)-pobudza skórcze miesnigładkich. Lutenizujacy( tropowy)- pobudza prace jader i jajników prolaktyna-praca jajnikow warunkuje rozwoj gruczołów mlecznych(laktacja) tarczyca-toksyna(T4)-reguluje tepo przemiany materii, trójjodopsyna(T3) gosp jodu parathormon-podwyższa koncentracje wapnia i fosforu we krwi-reguluje grasica-tymozyna-podnosi odporność org.reguluje prod limfocytow(starzenie się) trzustka-insulina-obniza poz.cukru tworzy glikagon glukagon- podnosi cukier. Nadnercza-aldosteron-reguluje sud i potas. Kortykosteron-reg cukry i białka adrenalina gonady-. Jajniki-prod .strogeny,progesterony,releksyny-warunkuja cechy płciowe kobiet. Jadra-androgeny,testosteron

OKO: gałka oczna-oczodoły. Rogówka-(chroni oko przed urazami mechanicznymi) kom.przednia-(miedzy rogowka a teczowka) żrenica-(otwór w tęczówce tęczówce zmiennej źrenicy) teczowka-(przeslona- reguluje wielkość źrenicy,ma barwnik decyd o kolorze oczu) soczewki(warunkuja ostrość widzenia,1w oku,skupiaja promienie na siatkowce) ciałka szkliste(miedzy soczewka a siatkowka,otoczone błoną szklistą, galaretowate) siatkówka(kom nerwowe(pręciki-rodopsyna-reaguje na natężenie swiatla i zmroku, czopki-jodopsyna,reakcja na barwy są aktywne w dzien, plamka żółta-nawiecej czopkow i pręcików, slepa-brak czopkow i precikow) naczyniowka-tylna cz. Błony naczyniowej gałki, ma naczynia krwionośne. Twardowka-niaprzezroczysta cz. Błony włóknistej nerw wzrokowy-przekaz impulsow z siatkowki do kory mozgowej,