Sakralizacja, heroizacja jako sposoby określania bohaterów w noweli pt: "Gloria victis".

„Wodzem ich był człowiek świętego imienia, które brzmiał: Romuald Traugutt. Pytasz, dlaczego świętym jest to imię? Albowiem według przykazania Pana opuścił on żoną i dzieci, dostatki i spokój, wszystko, co pieści, i wszystko, co raduje i jest życia poetą, czarem, skarbem, szczęściem, a wziąwszy na ramiona krzyż narodu swego poszedł za idącym ziemią ta słupem ognistym i w nim zgorzał. Nie tutaj zgorzał. Nie w tej mogile śpi.”

Heroizacja/ mitologizacja- Porównanie do bohatera heroicznego. Walczącego by zginąć z honorem- walczący patriota- nie boi się poświęcić życia walcząc o wolność. Jest przyrównany do postaci mitologicznej ( Jagmin do Herkulesa) i wodza (Traugutt do Leonidasa- symbolu walki „z tarczą lub bez tarczy”). Bohater wyróżnia się fizycznie, wyrasta ponad przeciętność, w walce narodowo- wyzwoleńczej walczy aż do bólu, potem śmierci; z jego życia czyni się mit o walce i poświęceniu.

„[ o Trauguttcie] Widziałyśmy jego czarnowłosa głowę z oczyma myśliciela i uśmiechem dziecka. Oczy miał mądre, smutne- podobno bratem bliźniaczym mądrości bywa u ludzi smutek- a uśmiech świeży, perłowy, z kropla słodyczy dziecięcej albo niewieściej. Przez czoło śniade palec tragicznych przeznaczeń wcześnie przeciągnął mu zmarszczkę surową, niekiedy aż groźną.
I głos jego słyszałyśmy z brzmieniem jak stal dzwoniącym, rozkazującym, niekiedy aż groźnym. Tak grzmieć musiał w wąwozie termopilskim głos Leonidasa.”

„[ o Jagminie] Na czele jazdy wybór postawił młodzieńca o postawie wyniosłej i czarnym , iskrzącym się oku. Młody Herkules z kształtów, Scypio rzymski z rysów.”

Stosunek pozytywistów do romantyków:
Pozytywistą przejadła się poezja romantyków. Wierzyli, że należy przygotować ludzi do działania, do walki- duże nadzieje pokładali w pracy u podstaw, pracy organicznej, uprawiali scientyzm. Pozytywiście pragnęli zmienić mentalność Polaków począwszy od warstw najuboższych- wyedukowanie ich, przygotowanie militarne- dopiero wtedy mogą starać się walczyć o wolność.
W pozytywizmie zmieniła się rola pisarza (dawnego poety), teraz jest naukowcem nauczycielem, ma szacunek dla rozumu. Zmianie ulega także moda na gatunek literacki, przestają być modne poezje, a ich miejsce na piedestale zajmują epickie dzieła, powieści XIX wieczne realistyczne i nowele.
Adam Asnyk – pisarz przełomu epok- wychował się w romantyzmie, a zestarzał w pozytywizmie- jego najbardziej znanym dziełem romantyczno- pozytywistycznym jest „Do młodych”.
Do młodych

Szukajcie prawdy jasnego płomienia!
Szukajcie nowych, nie odkrytych dróg...
Za każdym krokiem w tajniki stworzenia
Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia,
I większym staje się Bóg!

Choć otrząśniecie kwiaty barwnych mitów,
Choć rozproszycie legendowy mrok,
Choć mgłę urojeń zedrzecie z błękitów,
Ludziom niebiańskich nie zbraknie zachwytów,
Lecz dalej sięgnie ich wzrok!

Każda epoka ma swe własne cele
I zapomina o wczorajszych snach...
Nieście więc wiedzy pochodnię na czele
I nowy udział bierzcie w wieków dziele,
Przyszłości podnoście gmach!

Ale nie depczcie przyszłości ołtarzy,
Choć macie sami doskonalsze wznieść;
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy
I miłość ludzka stoi tam na straży,
I wy winniście im cześć!

Ze światem, który w ciemność już zachodzi
Wraz z całą tęczą idealnych snów,
Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi -
I wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi,
W ciemnościach pogasną znów!
[1880]

Autor chce pogodzić obie epoki, gdyż są mu tak samo bliskie. „Przyszłości podnoście gmach!
Ale nie depczcie przyszłości ołtarzy” – jest to aluzja i hołd do przodków, prośba o poszanowanie tradycji romantycznej- przecież romantycy także wnieśli coś ważnego i należy to docenić, pamiętać o tym. Dzieło przodków – „przeszłości ołtarze” - to świętość, gdyż włożono w nie takie samo uczucie, które teraz w swoją pracę wkładają młodzi.
Należy pamiętać, iż historia kołem się toczy- młodzi kiedyś także się zestarzeją i będą oceniani, dlatego: ” Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi”- młodzi mają być krytyczni, ale w sposób twórczy a nie destrukcyjny. Ten ponadczasowy wiersz, rozumie, że młodzi muszą pracować na własny rachunek i otwiera przed nimi nowe wspaniałe drogi dotychczas nie odkryte, nieprzebyte, nie odnalezione dziedziny wiedzy i tajemnice świata. Romantycy też byli kiedyś młodzi i przeciwstawiali się nowemu „szkiełku i oku”- tak zawsze było- konflikt pokoleń- należy tolerować i szanować wprowadzane z każdą epoką wartości. Marzenia młodych również będą zapomniane, a wszystko, co zostało stworzone w wielkim trudzie przeminie- przestanie być modne. Należy więc pamiętać, że każde pokolenie dziedziczy osiągnięcia poprzednich, obojętnie, czy rozwija je, czy zwalcza, przecież „Każda epoka ma swoje własne cele”
Orzeszkowa także objawia w swym dziele szacunek dla przodków i oddaje im hołd. Wie, iż powstanie styczniowe zakończyło się niepowodzeniem, iż poniosło klęskę, jednak sam fakt, że powstańcy odważyli się i zdecydowali walczyć o swój kraj wyróżnia ich- zasługują na uszanowanie.