Charakterystyka sposobu przedstawienia władcy w oparciu o "Potop".

Na przykładzie Sienkiewiczowskiej kreacji Jana Kazimierza ukazanej w podanym fragmencie Potopu scharakteryzuj jeden ze sposobów przedstawienia władcy w literaturze

Jan Kazimierz to jedna z ważniejszych postaci przedstawionych w Potopie przez Henryka Sienkiewicza, która pojawia się dopiero w tomie II kiedy zostaje on odnaleziony w Głogowej przez Kmicica. Autor przedstawia Jana Kazimierz jako symbol majestatu Rzeczypospolitej, pod którego dowództwem ma się dokonać zjednoczenie narodu.

Już sam opis wyglądu zewnętrznego pokazuje elementy oceniające i idealizujące postać:

"Pan Andrzej ujrzał twarz wymizerowaną, żółtą i przezroczystą jak wosk kościelny. Oczy królewskie były wilgotne, a powieki zaczerwienione. Rzekłbyś, całe losy kraju odbiły się na tej szlachetnej twarzy, ale w niej było bólu, cierpienia, troski (?) biła z niego nie tylko rezygnacja zdobyta przez wiarę i modlitwę, nie tylko majestat króla i bożego pomazańca, ale(?) dobroć wielka?. Te słowa pokazują nam króla jako osobę o szlachetnej twarzy, na której rysuje się ból i cierpienie spowodowane sytuacją kraju.

Ponadto sam sposób przedstawienia cierpienia jest shiperbolizowany o czym świadczy następujący fragment: ?Noce bezsenne rozdzielane między modlitwę a zmartwienie, zawody okrutne, tułactwo, opuszczenie(?)?. Aby podkreślić fakt ,że jest on pewnego rodzaju bożym namiestnikiem na ziemi król przyjmuje modlitewną pełną pokory pozę: ?(?) po ewangelii klęknął znowu, ręce rozłożył, oczy wzniósł ku górze i pogrążył się w modlitwie?. Można również dopatrzyć się sakralizacji postaci poprzez niezwykłe podobieństwo do świętego, a także porównanie oblicza królewskiego do księgi.

Jan Kazimierz zostaje przedstawiony jako ojciec opuszczony i upokorzony przez naród. Poprzez idealizację postawy króla Kmicic doznaje wewnętrznej przemiany i z "zuchwałego warchoła" w jednej chwili zmienia się w ?realistę oddany całą duszą swemu królowi?. Król jest sprawiedliwy i wybaczający, kiedy to rehabilituje Kmicica i bezgranicznie mu ufa.

Ponadto model władcy to model pomazańca bożego, oddanego Bogu i powierzającego Stwórcy siebie i naród. Jest gotowy poświęcić własne życie dla kraju. To ojciec narodu, który zapomina i przebacza winy.

Jednak Sienkiewicz bardzo idealizuje postać Jana Kazimierza, ale robi to dla swoich ideowych założeń, dlatego oszukuje prawdę historyczną, która jawi króla jako lekkoducha nieudolnie sterującego i tak już chwiejnymi losami Polski. Autor potrzebował stworzyć władcę, który stałby się odzwierciedleniem tożsamości narodowej. Widać tutaj również związek kreacji postaci z ideologią sarmatyzmu, która mówiła m.in. o ty, że Polska jest przedmurzem chrześcijaństwa, a król ma być obrońcą wiary chrześcijańskiej. Również takie przedstawienie władcy wiąże się ściśle z funkcją pisarstwa ówczesnej epoki, która miał na celu kompensować niedolę narodu polskiego.

Król Jan Kazimierz zdecydowanie różni się od Kreona ? autorytarnego władcy czy od Makbeta prezentującego despotyzm, uzurpatorstwo oraz morderstwo. Sienkiewiczowskie ujęcie króla jest zupełnie różne od przestawień wyżej wymienionych. Kreon ani Makbet nie ratowali by narodu wraz z żołnierzami, nie korzyliby się przed Stwórcą jeśli nie mieliby z tego korzyści. Jan Kazimierz tak właśnie postępuje nie jest ani uzurpatorem, ani despotą. Jest jednak bardzo podobny do przedstawień średniowiecznych władców ukazanych jako pomazańców bożych t.j. do Karola Wielkiego, Bolesława Chrobrego, króla Marka z Dziejów Tristana i Izoldy.

Wizerunek króla przedstawiony przez Sienkiewicza to przykład idealizującego postać króla w literaturze wyraźnie przeciwstawiony antywzorom władcy. Ta kreacja wypływa z idei solidaryzmu narodowego szeroko rozpowszechnionego w epoce, który jest bardzo mocno wpisany w utwór. Również sakralizacja jak i idealizacja postaci tak różna od prawdy historycznej łączy się ściśle z mitem kompensacyjnym czasów niewoli. Ponadto ukazanie Jana Kazimierza jako ojca narodu, pomazańca bożego jest wyrazem nawiązania do średniowiecznej tradycji literackiej, a także narodowej ideologii sarmatyzmu. Taka idea władcy jest źródłem tożsamości narodowej.