Dziura ozonowa i efekt cieplarniany

Dziurą ozonową nazywa się zjawisko zmniejszania się stężenia ozonu w stratosferze atmosfery ziemskiej. Jest to 5% ubytek w powłoce ozonowej wywołany emitowaniem przez człowieka freonu do atmosfery, który ma właściwości rozkładające ozon.

Ozon stratosferyczny pochłania część promieniowania ultrafioletowego docierającego do Ziemi ze Słońca. Niektóre rodzaje promieniowania ultrafioletowego są szkodliwe dla organizmów żywych, ponieważ mogą uszkadzać komórki (oparzenia) oraz materiał genetyczny komórek. U ludzi i zwierząt mogą wywoływać zmiany nowotworowe (patrz: czerniak złośliwy). Organizm ludzki broni się przed ultrafioletem, wytwarzając barwnik (melanina), powodujący pochłanianie promieniowania w warstwie powierzchniowej skóry. Zawartość tego barwnika objawia się ciemnieniem skóry.

Efekt cieplarniany zjawisko wywoływane przez atmosferę, w wyniku którego temperatura planety jest wyższa niż gdyby planeta nie posiadała atmosfery. Spowodowane jest ograniczeniem wypromieniowywania ciepła z jej powierzchni i dolnych warstw atmosfery w przestrzeń kosmiczną. Czynnikiem ograniczającym wypromieniowanie ciepła są gazy cieplarniane. Efekt cieplarniany zachodzi na planetach i księżycach posiadających atmosferę i ogrzewanych przez gwiazdy. W Układzie Słonecznym zachodzi on na Ziemi, Marsie, Wenus oraz na księżycu Saturna ? Tytanie.

Choć efekt cieplarniany zachodzić może na wszystkich planetach posiadających atmosferę, dalsza część artykułu omawia go przede wszystkim w odniesieniu do Ziemi.

Efekt cieplarniany wywołują gazy w atmosferze, pochłaniające promieniowanie cieplne, nazywane gazami cieplarnianymi. Gdyby atmosfera była przepuszczalna dla promieniowania cieplnego emitowanego przez powierzchnię Ziemi, to nie zwiększałaby jej temperatury.

Wpływ poszczególnych gazów na efekt cieplarniany jest trudny do określenia. Najważniejszymi gazami cieplarnianymi w atmosferze Ziemi jest para wodna, oraz dwutlenek węgla. Woda w stanie ciekłym i stałym, choć nie jest gazem, ma duży wpływ na zjawiska cieplne zachodzące w atmosferze i na powierzchni Ziemi i dlatego jest omawiana jako czynnik efektu cieplarnianego.