Hare Kryszna – Wisznuizm Czejtanji

Kim są?

Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny, znane też jako ISKCON (skrót od angielskiej nazwy) jest ruchem misyjnym należącym do wisznuizmu, jednego z trzech głównych nurtów hinduizmu. Wisznuizm jest religią monoteistyczną, uznającą wiarę w jednego, osobowego Boga, nazywanego Kryszna, Rama lub Wisznu. Wisznuizm uznaje, że ten sam Bóg, pod innymi imionami, czczony jest w innych światowych religiach.

Założycielem bengalskiej szkoły wisznuizmu, do którego w szczególności odwołuje się Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny, jest Śri Kryszna Czejtanja Mahaprabhu (1486-1534). Głosił on, że celem ludzkiego życia jest pełne miłości oddanie się Bogu, zaś najskuteczniejszą praktyką która do tego prowadzi ? intonowanie świętych imion.
Wyznawcy Kryszny wierzą ponadto w nieśmiertelność oraz boskie pochodzenie duszy, odrębność duszy i ciała, reinkarnację oraz możliwość ostatecznego wyzwolenia.

Podstawowymi pismami świętymi wyznawców Kryszny są sanskryckie traktaty: Bhagawad-gita, Śrimad-Bhagawatam oraz Czejtanja Czaritamrita.

Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny zostało zarejestrowane w Stanach Zjednoczonych w lipcu 1966 przez A.C. Bhaktivedantę Swamiego Prabhupada (1896-1977), spadkobiercę i propagatora nauk Śri Czejtanji.

Do Polski ruch trafił w 1976 roku, zaś formalna rejestracja nastąpiła dwanaście lat później, w 1988 roku.

Zasady wiary
Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny bezpośrednio nawiązuje do nauk Śri Kryszny Czejtanji Mahaprabhu (1486-1534), założyciela bengalskiej odmiany wisznuizmu nazywanego też wisznuizmem Gaudija. Członkowie Towarzystwa wyznają swą wiarę w oparciu o następujące prawdy wiary, skodyfikowane przez Śrila Bhaktivinoda Thakura (1840-1911), jednego z najważniejszych nauczycieli tej szkoły:

1. Wedy oraz pisma przekazujące wedyjską konkluzję, stanowią Absolutną Prawdę. Będąc objawionymi i wiecznymi, są źródłem i głównym dowodem, z którego wypływają pozostałe prawdy.
2. Osobowy Bóg ? Kryszna jest oryginalnym Najwyższym Panem, ostateczną rzeczywistością oraz praźródłem wszystkich ekspansji i wszystkiego co istnieje.
3. Kryszna jako przyczyna wszystkiego jest Wszechwiedzący i Wszechmogący.

4. Kryszna jest źródłem wszystkich uczuć i najwyższym obiektem miłości; czerpie On przyjemność ze związków ze Swoimi wielbicielami i zawsze jest obecny w świecie duchowym.

5. Wszystkie żyjące istoty (dusze) są wiecznymi i odrębnymi częściami mającymi swój początek w Krysznie; jest nieskończona ilość żywych istot, zamieszkują one światy duchowe i materialne.

6. Żywe istoty (dusze) przebywające w świecie materialnym żyją w zapomnieniu o swym wiecznym związku z Kryszną; ulegając iluzji, utożsamiają się z materialnymi ciałami i cierpią niedole powtarzających się narodzin i śmierci.

7. Żywe istoty (dusze) przebywające w świecie duchowym są świadome swojej duchowej tożsamości; posiadając różnorodne związki z Kryszną, wiecznie przebywają z Nim w świecie duchowym.

8. Wszystko co przejawione w tym świecie jest jednocześnie tożsame i różne od Kryszny.

9. Służba w oddaniu (bhakti) jest najlepszym sposobem obudzenia duchowej natury i odnowienia związku z Kryszną; jako taka uważana jest za najważniejsze zajęcie.

10. Ostatecznym celem życia jest rozwinięcie czystej miłości do Boga.

Wyznawcy Kryszny akceptują ponadto zestaw podstawowych założeń religijnych hinduizmu:

1. Ciało jest różne od duszy ? dusza jest rzeczywistym ?ja?; dzięki jej obecności ciało rozwija się i odczuwa. Dusza jest wieczna, nienarodzona i nieśmiertelna, nie ginie w odróżnieniu do ciała, w którym przebywa. Dusza jest obecna w ciele każdej żywej istoty (również w roślinach i zwierzętach).

2. Prawo karmy reguluje wszelką aktywność w tym świecie ? zgodnie z tym prawem każde działanie przynosi odpowiednie następstwa w przyszłości; suma dobrych i złych uczynków warunkuje obecne i następne wcielenia duszy. Prawo karmy działa automatycznie i podlegają mu bez wyjątku wszystkie żywe istoty w tym materialnym stworzeniu. Dopóki żywa istota generuje karmę, dopóty zmuszona jest bez końca rodzić się i umierać w cyklu samsary.

3. Reinkarnacja ? jest to cykl powtarzających się narodzin i śmierci w różnych wcieleniach (ludzkich, zwierzęcych, roślinnych), uwarunkowanych wcześniejszym działaniem. Celem ludzkiego życia jest uwolnienie się z tego ciągu i osiągnięcie ostatecznego wyzwolenia. Nie jest to możliwe dopóki żywa istota tkwi w niewiedzy na temat swej duchowej tożsamości.

4. Wyzwolenie ? jest celem praktyk religijnych i oznacza całkowite podporządkowanie się Bogu; osiągnięcie takiego stanu możliwe jest poprzez praktykowanie jogi.

5. Joga ? jest wszelką świadomą aktywnością człowieka zmierzająca do wyzwolenia; jogę najlepiej jest praktykować pod kierunkiem kwalifikowanego mistrza duchowego (guru).

Członkowie Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny wierzą także, że Śri Kryszna Czejtanja Mahaprabhu jest samym Kryszną, który zstąpił na ziemię około 500 lat temu by nauczać drogi bhakti (całkowitego oddania się Bogu) oraz że A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupad jest autentycznym nauczycielem reprezentującym nauki Pana Czejtanji.

Misja

Rejestrując Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny, A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupad sformułował następującą misję:

1. Systematyczne szerzenie wiedzy duchowej wśród ogółu społeczeństwa, w celu: zaznajomienia ludzi z w technikami życia duchowego, powstrzymania upadku wartości moralnych i osiągnięcia prawdziwej jedność i pokoju na świecie.

2. Propagowanie świadomości Kryszny, tak jak została ona objawiona w Bhagawad-gicie i Śrimad-Bhagawatam.

3. Umacnianie więzi między członkami Towarzystwa i zbliżanie ich do Kryszny, Najwyższej Istoty, i poprzez to rozwinięcie w nich oraz we wszystkich ludziach idei, że każda dusza jest integralną cząstką Boga (Kryszny), równą mu jakościowo.

4. Nauczanie i rozpowszechnianie ruchu sankirtana (zbiorowego intonowania świętego imienia Boga), jak jest to objawione w naukach Śri Czejtanji Mahaprabhu.

5. Wznoszenie dla członków Towarzystwa i ogółu społeczeństwa, świętych przybytków transcendentalnych rozrywek, poświęconych osobie Kryszny.

6. Zacieśnianie więzi między członkami Towarzystwa w celu nauczania prostszego i bardziej naturalnego sposobu życia.

7. Publikowanie i kolportowanie periodyków, magazynów, książek i innych pism mogących przyczynić się do osiągnięcia wspomnianych wyżej celów.

Praktyka

Życie wyznawców Kryszny reguluje wiele, czasem bardzo drobiazgowych reguł. Można je jednak podzielić na główne i wspomagające. I tak za najważniejszą praktykę uważa się intonowanie mantry pochodzącej z Kali Santarana Upaniszad:
Hare Kryszna, Hare Kryszna, Kryszna Kryszna, Hare Hare
Hare Rama, Hare Rama, Rama Rama, Hare Hare.
Krysznaici wierzą że kiedy wymawia się ją z uwagą i oddaniem, Bóg jest tam obecny osobiście. Ideałem wyznawców Kryszny jest nieustanne wzywanie bożych imion lecz 1728 razy dziennie (co zajmuje około dwóch godzin) przyjmuje się jako absolutne minimum w przypadku osób inicjowanych (wyświęconych). Za równie ważne uznaje się przebywanie wśród osób zaawansowanych duchowo (w tym zawiera się także przyjęcie mistrza duchowego i pobieranie nauk pod jego kierownictwem), studiowanie pism świętych, spełnienia czynności liturgicznych, w szczególności oddawanie czci wizerunkom Boga w świątyni i w domu oraz mieszkanie w świętym miejscu.

Do najważniejszych zasad wspomagających, zalicza się m.in. cztery zasady, które mają pomóc w rozwinięciu następujących cech: miłosierdzia, czystości, prawdomówności i wyrzeczenia. I tak wyznawcy Kryszny poprzez 1. przyjęcie diety wegetariańskiej oraz unikanie stosowania przemocy w jakiejkolwiek formie, starają się rozwinąć w sobie miłosierdzie, 2. poprzez unikanie wszelkiego rodzaju używek chcą zachować czystość cielesną i jasność umysłu. 3. Unikanie hazardu oraz nie podejmowanie zbędnego ryzyka ma wspomagać prawdomówność, a 4. ograniczenie życia seksualnego służyć wyrzeczeniu.

Inne normy regulują kwestie stosunków rodzinnych i społecznych, czystości (począwszy od higieny na czystości rytualnej skończywszy), traktują o zdrowiu, ekologii itd. Każdy wyznawca indywidualnie podejmuje decyzję, w jakim stopniu wdraża polecane zasady wiary i praktyki w swoim życiu.

Historia MTŚK na świecie

Wisznuizm pojawił się w krajach Zachodu w 1965 roku za sprawą Hindusa - A.C. Bhaktivedanty Swamiego Prabhupada, urodzonego w Kalkucie 1 września 1896 roku. Rodzice Abhay Carana byli praktykującymi wajsznawami, od małego wyrastał więc w duchu oddania dla Kryszny.

Jako młodzieniec Abhay Caran De był zaangażowany w niepodległościowy ruch Gandhiego. W tym też okresie spotkał swego mistrza duchowego ? Śrila Bhaktisiddhantę Sarasvati Gosvamiego. Gosvami, wybitny uczony i założyciel sześćdziesięciu czterech instytutów wedyjskich (Gaudiya Matha), polubił młodego i wykształconego Abhaya i już podczas pierwszego spotkania, zachęcał go by poświęcił swoje życie propagowaniu wiedzy wedyjskiej w języku angielskim.

W 1933 roku, po jedenastu latach od pierwszego spotkania, Śrila Prabhupad przyjął formalną inicjację (święcenia), stając się tym samym jednym z uczniów Gosvamiego. Kilka lat później, już jako żonaty mężczyzna, Prabhupad napisał swój pierwszy komentarz w języku angielskim. Było to opracowanie do Bhagavad-gity. Ponadto regularnie wspierał działalność misyjną Gaudiya Math, a od 1944 roku zaczął samodzielnie wydawać dwutygodnik Back to Godhead (wydawany do dziś przez jego zwolenników w ponad trzydziestu językach).

W 1947 roku, w uznaniu dla uczoności i oddania Abhaya, Towarzystwo Gaudiya Vaisnava nadało mu honorowy tytuł "Bhaktivedanta", czyli "ten, który poznał istotę bhakti". Później otrzymał także honorowy tytuł "Prabhupad", używany wobec osób, które wniosły wybitny wkład w rozwój literatury oraz głoszenie religii na całym świecie.

W 1954 roku Prabhupad założył Ligę Bhaktów w Jhansi. W tym samym roku, w wieku pięćdziesięciu ośmiu lat, przyjął najpierw ślub wanaprasthy, a pięć lat później sannjasy (dającej status mnicha) by całkowicie mógł poświęcić się studiom, pisaniu i działalności misyjnej. Żyjąc w bardzo skromnych warunkach w średniowiecznej świątyni Radha-Damodara, rozpoczął pracę nad dziełem swego życia ? wielotomowym tłumaczeniem i komentarzem do osiemnastu tysięcy wersetów Śrimad Bhagawatam (Bhagavata Purany).

13 sierpnia 1965 roku, po opublikowaniu trzech tomów Bhagavata Purany, w wieku sześćdziesięciu dziewięciu lat Śrila Prabhupad opuścił Indie udając się do Ameryki, by wypełnić misję swego mistrza duchowego. Po niemalże roku zmagania się z przeciwnościami losu, w lipcu 1966 roku założył Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny (ISKCON).

Pierwsi zwolennicy Prabhupada wywodzili się głównie ze środowiska młodzieżowej kontrkultury. Bhaktivedanta Swami oferował im alternatywę dla narkotycznych sposobów osiągania ekstazy religijnej. Propagował praktyki rytualne pełne tańca i muzyki, sympatyków zjednało mu także zaangażowanie w ruch G. Harrisona oraz J. Lennona. Pod jego troskliwym przewodnictwem Towarzystwo w ciągu dziesięciu lat rozrosło się w światową konfederację prawie stu aśramów, świątyń i społeczności rolniczych. Ponadto powołał do życia wydawnictwo Bhaktivedanta Book Trust, wedyjski system edukacyjny podstawowego i średniego stopnia, i wreszcie zainicjował badania naukowe w obrębie Bhaktivedanta Institute. Z inicjatywy Śrila Prabhupada rozpoczęto też budowę kilku wielkich, międzynarodowych centrów kulturalnych w Indiach. Jednak najbardziej znaczącym dorobkiem Śrila Prabhupada są jego książki. Napisał ponad czterdzieści tomów tłumaczeń i komentarzy do filozoficzno-religijnej klasyki starożytnych Indii. Wysoko cenione w kręgach uniwersyteckich za autorytatywność, głębię i jasność, używane są jako standardowe podręczniki na wielu wyższych uczelniach.

Pomimo zaawansowanego wieku, Śrila Prabhupada w ciągu zaledwie dwunastu lat czternaście razy okrążył kulę ziemską, wygłaszając wykłady na sześciu kontynentach.

Zmarł 14 listopada 1977 roku.

Historia MTŚK w Polsce

Początki ruchu w Polsce datuje się na 1976 rok. Wtedy też na sierpniowym zlocie hippisów w Częstochowie, pojawili się pierwsi, przybyli z zagranicy, wyznawcy Kryszny. Ubrani w powiewne ?prześcieradła?, z ogolonymi głowami przyciągali uwagę młodzieży. Popularności przydawało im także darmowe rozdawanie wegetariańskiego pożywienia oraz długogrających płyt z muzyką wyprodukowaną przez G. Harrissona (w owym czasie praktycznie w kraju nieosiągalnych).

Zainteresowanie z jakim się spotkali, spowodowało kolejne odwiedziny za ?żelazną kurtyną?. Rok później Harikeśa Swami, uczeń żyjącego jeszcze Swamiego Prabhupada, w jego imieniu, inicjował pierwszego polskiego ucznia, Uttama Bhakti dasa. Podczas kolejnych lat przybywało zwolenników i tak pod koniec roku 1979 można już było mówić o dwóch ośrodkach wyznania (warszawskim i wrocławskim). Przed ogłoszeniem stanu wojennego udało się także zakupić budynki we wsi Czarnów, co zapoczątkowało rozwój społeczności rolniczej. Farma w Czarnowie funkcjonuje do dzisiaj.

Stan wojenny odbił się na działalności misyjnej bhaktów, która wcześniej też nie była prowadzona na zbyt szeroką skalę. W tym czasie dosyć częste były 48-mio godzinne zatrzymania, a niektórzy wyznawcy ścigani byli nawet listem gończym. Nie można było oficjalnie zapraszać zagranicznych gości, nie wspominając o organizowaniu otwartych programów. Dystrybucja literatury (podstawowe źródło dochodów) uważana była za nielegalną, co prowadziło do regularnych scysji z policją. Nierzadkie były także donosy sąsiadów i co za tym idzie palenie książek i innych dokumentów w obawie przed rewizją. Ośrodki działały w ukryciu, zdarzało się, że o ich istnieniu nie wiedzieli nawet młodsi uczestnicy ruchu.

Jednak sytuacja polityczna nie zahamowała rozwoju Towarzystwa. W połowie lat osiemdziesiątych bardzo prężnie działała grupa studentów pod nazwą Studencka Grupa Aktywności Weda, organizując spotkania oraz wydając miesięcznik pod tym samym tytułem. Coraz więcej osób odwiedzało krysznaickie miejsca kultu, przyjmując hinduski styl życia i myślenia.

Odwilż polityczno-społeczna mająca miejsce pod koniec lat osiemdziesiątych, pozwoliła na bardziej aktywną działalność misyjną. W 1989 roku odbył się pierwszy pochód na Starym Mieście w Warszawie oraz duży trzydniowy festiwal z udziałem zagranicznych gości.

W latach dziewięćdziesiątych powstało wiele prężnych centrów, a niektóre z nich przeformowały się nawet w regularne świątynie: we Wrocławiu (który wsławił się wieloletnim rozdawaniem pożywienia potrzebującym), Warszawie, Poznaniu, Krakowie i Gdańsku. Warto też wspomnieć o zarejestrowanej w 1993 roku ?podróżującej świątyni?, zajmującej się organizowaniem festiwali na terenie całego kraju. Działalność wszystkich tych ośrodków w latach dziewięćdziesiątych pozwoliły zaliczyć ISKCON do najprężniej rozwijających się związków wyznaniowych o proweniencji dalekowschodniej.

Pierwsza formalna rejestracja ruchu miała miejsce w czerwcu 1988 roku. Na mocy prawa o stowarzyszeniach, zarejestrowano wtedy Towarzystwo Świadomości Kryszny ? Bhakti Yoga w PRL. Kilka lat później Towarzystwo zaczęło ubiegać się o status związku wyznaniowego, który uzyskało 31 stycznia 1991 roku (Rejestr Kościołów i Organizacji Religijnych, dział A, numer 30). W 1994 roku dokonane zostały nieznaczne zmiany w statucie, wtedy też usunięto z nazwy końcówkę ?w Polsce?, przyjmując ostateczną nazwę ? Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny.

Dzisiaj (dane z 2007 roku) na terenie Polski działają trzy świątynie: w podwarszawskim Mysiadle, Wrocławiu oraz ekologiczna farma w Czarnowie. We wszystkich trzech świątyniach mieszka zaledwie kilkadziesiąt osób, zaś reszta krysznaickiej społeczności żyje jako ogół polskiego społeczeństwa ? w rodzinach, ucząc się i pracując.

Struktura

Większość członków ISKCON-u praktykuje świadomość Kryszny w domu, żyjąc w rodzinie, ucząc się i pracując, podobnie jak ogół społeczeństwa. Świątynie są dla wyznawców miejscem kultu i edukacji, i mieszka w nich niewielki odsetek społeczności (w Polsce, w trzech świątyniach, jest to nie więcej niż 30 osób; dane z 2007 roku). Mnisi i mniszki uczą się, służą jako kapłani dla polskich i hinduskich wyznawców Kryszny oraz zajmują się działalnością charytatywną i misyjną.

Międzynarodowym Towarzystwem Świadomości Kryszny zarządza kolektywnie Komisja Zarządzająca (Governing Body Commission, w skrócie GBC), struktura ustanowiona w 1970 roku, jeszcze za życia założyciela A.C. Bhaktiwedanty Swamiego Prabhupada. W jej skład wchodzi aktualnie kilkadziesiąt osób, które w demokratycznym głosowaniu, ustalają główne strategie i wytyczne dla całego ruchu.
Podrzędnymi w stosunku do GBC są regionalne oddziały rady, czyli Regional Governing Body (RGB), skupiające reprezentantów poszczególnych państw oraz osoby pełniące funkcje reprezentacyjne na danym obszarze.
Podrzędnymi w stosunku do RGB są rady poszczególnych państw, w Polsce ? Rada Polskiej Jatry. W jej skład wchodzą m.in. prezydenci świątyń, sekretarz, skarbnik, reprezentant GBC, a także dyrektor Biura Informacyjnego i przedstawiciel społeczności pozaświątynnej.