Ściąga z oświecenia.

oświecenie 1740-1822
fazy: wczesna (1740-1764), dojrzala (1764-1795),schylkowa (1795-1822)

Filozofowie: Rene Descartes, Kartezjusz, F.Bacon, J.Locke, Wolter, Jan Jakub Rosseau (ojciec sentymentalizmu)

* racjonalizm - rozumowe podejscie do zycia i swiata. Cogito ergo sum – mysle wiec jestem.
* krytycyzm - postawa światlych ludzi oswiecenia krytykujaca wady instytucji panstwowych i koscielnych, a postolujaca reformy.
* empiryzm - poznanie rzeczywistosci odbwa się dzieki doswiadczeniu.
* deizm - prad uznajacy Boga za stworce, ale nie ingerujacego w losy swiata.
* ateizm - postawa nieuznajaca Boga za stworce swiata
* sensualizm - postawa uznajaca poznawanie swiata za pomoca zmyslow
* wolterianizm - prawo do wypowiadania wlasnych pogladow.

Nurty oświeceniowe:

- Klasycyzm - kier. w literat. i sztuce, nawiazujacy do wzorow antycznych. Okres najwiekszego rozkwitu – XVIIw. we Francji. Repr.:Wolter, La Fontaine, Krasicki, Molier.

- Sentymentalizm - tworca: Jan Jakub Rousseau (Nowa Helioza), repr.: Karpinski. Sentymentaliści kladli nacisk na czulosc, wewn. uczucia, ckliwosc.

- Rokoko - w sztuce najwazniejsza była elegancja.

Człowiek ośw. - mysliciel, filozof, wróg zacofania, udziela się spolecznie, etc.

Czasopisma ośw. – Merkuriusz Polski Ordynaryjny, Monitor, Zabawy przyjemne i pozyteczne, Gazeta Warszawska

Szkoly i uczelnie – Collegium, Nobilium, Szkola rycerska.

Udział literatury polit. w przygotowaniu reform:

* poglądy Staszica – postuluje zmiany w edukacji, jest za przywroceniem rzadkow prawa, ustanowienie wladzy wykonawczej, zniesienie wolnej elekcji, potepial magnatow, upomnial się o prawa chlopskie

* Poglądy Kołłątaja – upominal się o prawa chlopskie, domagal się wolnosci osobistej chlopow

* Poglady Jezierskiego – krytykuje ustroj Rzeczypospolitej, krytykuje niewolnictwo chlopow, mowi o braku czlowieczenstwa u szlachty

Bajki Krasickiego.
- Pierwszy cykl 1779 – bajki i przypowiesci o krtokiej, epigramatycznej formie.
- Drugi cykl – po smierci Krasickiego – bajki nowe – bajki narracyjne

Bajka - cel dydaktyczny i moralizatorski, gatunek na pograniczu epiki i liryki, krotki utwor – najczesciej wierszowany, poslugujacy się często bohaterem zwierzecym. Zdarzenia i postacie w bajkach maja najczesciej sens alegoryczny. Bajki koncza się pointa, moralem, nauka umieszczona na koncu utworu.