Pryncypat- forma władzy w okresie Cesarstwa Rzymskiego wprowadzona po 27 r. p.n.e. przez Oktawiana Augusta. Skupiała władzę w rękach jednostki, przy pozorach zachowania instytucji repu
Ustrój ten został wprowadzony przez Oktawiana Augusta. Opierając się na ideologii republiki i zachowując większość dawnych instytucji państwowych, skupił on w swoich rękach całą władzę wojskową i cywilną. Pryncypat był formą sprawowania władzy przez pierwszego obywatela republiki princepsa (cesarza), skupiającego władzę jako imperator, princeps senatus, prokonsul zarządzający 18 prowincjami, najwyższy kapłan, trybun ludowy i cenzor ustalający listy senatorów. Pryncypat nie był dziedziczny, ale władca miał możliwość wyznaczenia swego następcy. Pryncypat trwał do Diokles
Reformy związane z pryncypatem
- zastosowanie racjonalnego systemu pobierania podatków z prowincji
- utworzenie stałej zawodowej armii, która rozmieszczona w ufortyfikowanych obozach strzegła granic imperium (ok. 300 tys. żołnierzy)
- utworzenie specjalnych wojsk politycznych do ochrony cesarza i zapewnienia porządku w Ryzmie - pretorianie (nazywani gwardia cesarska)
Zjawiska związane z funkcjonowaniem pryncypatu:
- pax Romana- pokój rzymski, okres stabilizacji i bezpieczeństwa dla Hali
- romanizacja prowincji - przejmowanie w sposób naturalny kultury rzymskiej przez ludności prowincji (budownictwo, normy obyczajowe,
Dominat to system stworzony w 284 roku n.e. przez cesarza Dioklecjana, monarchia absolutna, oparta na armii, biurokracji, kraj podzielony na 4 prefektury, 13 diecezji i 100 prowincji, reforma wojska, podział wojska na stałe i rezerwowe, rozwój budownictwa.
Dominat charakteryzował się absolutną władzą cesarza używającego tytuł dominus.
Stworzył dominat, czyli ustrój, który charakteryzował się wzrostem cesarskiego absolutyzmu i przyjęciem wschodniego ceremoniału Dioklecjan był pierwszy, który od pryncypatu odszedł. Trudności związane z utrzymaniem ciągłości władzy oraz to, że wojsko wybierało i w każdym momencie mogło zdetronizował władcę, który był niewygodny, skłoniły Dioklecjana do stworzenia systemu tetrarchii.
Na czym on polegał?
Państwo zostało podzielone na dwie części: imperium wschodnie i imperium zachodnie. Każde imperium miało swojego augusta. Ponadto każdy august miał do pomocy cezara. System tetrarchii opierał się na tym, że august miał rządzić 20 lat, po 20 latach miał abdyko, w miejsce augusta wstępował cezar.
O co chodziło Dioklecjanowi?
Władzę w państwie miał objąć ten, który do tej pory pomagał, a zatem ten, który znał politykę wewnętrzną państwa, orientował się we wszelkich prawach państwowych, i to dawało gwarancję, że polityką będzie kontynuowana. Ponadto podział na dwie części był związany z wielkim terytorium. Wiadomo, że jeden człowiek nie jest w stanie rządzić tak wielkim obszarem. Dlatego Dioklecjan myślał o zmniejszeniu zarządzanego terytorium.
Koniec imperium Rzymskiego
Państwo rzymskie pogrążyło się w kryzysie poprzez sytuacje wewnętrzną jak i przez zmasowane najazdy obcych plemion. Goci zaczęli wędrówkę ze Skandynawii na południe spychając inne ludy w kierunku do imperium rzymskiego. Goci zaatakowali północna Italię i cała północna część cesarstwa rzymskiego stanęła w płomieniach. Na wschodzie odrodziło się państwo perskie, któryż dążyli do odzyskania dawanych terytorium. Z tego powodu wynikły bitwy między Rzymem a Persja, które ze sporymi problemami zazwyczaj wygrywali rzymianie. W Państwie częsta zmiana panującego nie sprzyjała gospodarce. Powstało zjawisko uzurpacje- nielegalne sięganie po władzę cesarską. Poszczególne armie dąży do osadzania na tronie swojego cesarza, doprowadziło to do wielu wojen domowych, które uniemożliwiły skuteczna obronę przed najazdami. Napięto sytuacje uspokoił Dioklecjan. Ale W drugiej połowie IV w. po raz kolejny zaczęła się wędrów ludów tym razem Hunowie, którzy przywędrowali z Azji. Wywarli oni nacisk na ludy zamieszkujące wchodnia i centralna część Europy. Zaczęli najeżdżać i rabować imperium rzymskie. Wiele plemion w 376 r. przekroczyły dolny Dunaj i otrzymali przydział ziemi wraz z prawem. Trudne Zycie, brak żywności doprowadziły do zamieszek przbylców. W 378 pod Adrianopolem. Rzymianie zostali doszczętnie zniszczeni i w granicach rzymskiego cesarstwa zaczęły powstawać germańskie plemiona. W 410 plemiona Wizygotów zdobyły Rzym. Miasto zostało doszczętnie splądrowane. pogarszająca się sytuacja państwa z roku na rok, napływ obcych plemion i barbarzyńców doprowadziły do upadku rzymskiego cesarstwa na zachodzie w 476- Wódz germański Odoker pokonał Augustulusa ostatniego cesarza