Higiena pracy umysłowej

a) Stan psychofizyczny ucznia
Efektywnemu uczeniu się sprzyja całościowy stan psychofizyczny. Przystępując do nauki w domu uczeń powinien być zdrowy, wyspany, wypoczęty, nie głodny i nie przejedzony. Nie powinien mieć na sobie zbyt ciasnego ubrania, ze względu na złe krążenie krwi. Dobry nastrój i zainteresowanie przedmiotem nauki są pomocne. Ospałość, ociężałość i zniechęcenie można łatwo zlikwidować biorąc szybki, chłodny prysznic.

b) Warunki zewnętrzne
Efektywnej nauce sprzyjają właściwe warunki zewnętrzne:
-świeże powietrze;
- właściwa temperatura;
- właściwa wilgotność powietrza (nawilżacze na kaloryferach);
- wygodne krzesło o odpowiednim kształcie i wysokości;
- biurko lub stół o wysokości dostosowanej do wzrostu;
- oświetlenie o właściwej intensywności (nie za jasne i nie za ciemne, wzrok nie może się męczyć), zawsze z lewej strony;
-odpowiednie dla ucznia natężenie dźwięków (cisza lub cicha muzyka nie nazbyt absorbująca uwagę);
- brak towarzystwa osób, które przeszkadzają i męczą;
- porządek, który umożliwia dotarcie do potrzebnych rzeczy.

c) Sposób uczenia się
Efektywnej nauce sprzyja odpowiedni sposób uczenia się:
- planowanie nauki własnej uwzględniające porę dnia, w której pracuje się nam najlepiej, jednakże nie mogą to być zbyt późne godziny nocne, przeznaczone na co najmniej 7-godzinowy sen;
- zaczynanie zawsze od najtrudniejszych lub najnudniejszych lekcji;
- robienie krótkich przerw po każdej przyswojonej części materiału;
- przeplatanie przedmiotów ścisłych z humanistycznymi, np. po historii matematyka, po polskim fizyka itp.;
- reagowanie na objawy przemęczenia umysłowego, takie jak: zwiększenie pobudliwości ruchowej, trudności w skupianiu uwagi, apatia, częste zmiany nastroju, nadwrażliwość na hałas, infantylne zachowanie. Pojedyncze objawy nie są groźne, 3-4 z nich wymagają już jednak natychmiastowego, dłuższego wypoczynku i zwolnienia tempa nauki. Kłopoty z zasypianiem sygnalizują narzucenie sobie zbyt ostrego reżimu lub poważne problemy osobiste, w przypadku, których nierozwiązanie może utrudnić naukę (roztargnięcie, zbyt łatwe męczenie się, trudności ze skupieniem uwagi).

d) Optymalne warunki wewnętrzne
Dla prawidłowej pracy umysłu ważne są:
- właściwości wzroku, słuchu i tych zmysłów, które biorą udział w poznawaniu świata;
- ogólna sprawność fizyczna;
- podstawowy poziom inteligencji;
- uzdolnienia takie jak: spostrzegawczość, zdolność do koncentracji uwagi, wyobraźnia;
- średnie natężenie motywacji (przy za niskim nic się nie chce, przy za wysokim czujemy się jak sparaliżowani);
- właściwy poziom aspiracji, czyli cel, wymagania, jakie sami sobie stawiamy (aspiracje nie mogą być zbyt niskie, bo się rozleniwimy, nie mogą być za wysokie w stosunku do możliwości, bo się szybko zniechęcimy, powinny być odpowiednie do naszych możliwości);
- wiara w siebie i wysokie poczucie własnej wartości (sprzyja temu znajomość własnych, mocnych stron, a nie koncentrowanie uwagi na swoich słabych stronach).

e) Przeszkody w efektywnej nauce
W efektywnej nauce przeszkadza:
-odwrotność tego wszystkiego, co wymieniliśmy wyżej;
- brak ciekawości, zainteresowań, nastawienia psychicznego;
-tzw. „ślepota umysłowa”, czyli widzenie i słyszenie tylko tego, co chcemy;
-brak tolerancji, warto pamiętać, że ktoś myślący inaczej nie jest wrogiem.