Mit arturiański w literaturze fantastycznej. Na podstawie celowo wybranych utworów przedstaw jego funkcjonowanie

Legenda o Królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu zrodziła się na przełomie VI i VII wieku. Do dziś jest ona niekwestionowanym fenomenem na skalę europejską. Mimo upływu czasu mit ten ciągle odddziałuje na ludzką wyobraźnię. Obceność mitu arturiańskiego jest szczególnie widoczna we współczesnej lieraturze fantasy. Ślady osób, przedmiotów, zdarzeń i miejc występujących w micie arturiańskim możemy odnaleźć w wielu współczesnych powieściach fantasy. W większości książek z gatunku fantasy występuje motyw walki dobra ze złem, gdzie dobro jest reprezentowane przez sprawiedliwego władcę – pierwowzór Króla Artura otaczającego się zazwyczaj drużyną oddanych mu osób ( rycerze okrągłego stołu) Pokonują oni siły ciemności przy użyciu jakiegoś niezwykłego artefaktu- odpowiednik Ekskalibura. Jednak do totalnego zwycięstwa nad siłami zła potrzebny jest jeszcze cudowny przedmiot przedmiot o niezwykłej mocy, który trzeba odnaleźć, który we władzy dobra posiada właściwości integrujące i pokojowe, zaś w ręku zła jest siłą destrukcyjną-święty Graal. Swoją wypowiedź opieram na podstawie książek: „Władcy Pierścieni” J.R.R Tolkiena, „ Opowieści z Narni” C.S Lewisa oraz „ Eragon” C. Paoliniego. Chciałbym zaznaczyć iż zdaje sobie sprawę z tego że wybrane przeze mnie utwory nie obejmują w pełni legendy arturiańskiej, jednak najlepiej i w sposób czytelny wykorzystują motywy arturiańskie.
Pierwszą pozycję którą chciałbym porównać jest Władca Pierścieni J.R.R Tolkiena. W tej trylogii możemy znaleźć wiele śladów i podobieństw legendy arturiańskiej.Zacznijmy od podobieństw postaci:

Pierwszą postacią którą chciałbym omówić jest Aragorn. Podobnie jak Artur Aragorn jest uosobieniem wszelkich cnót które powinien posiadać prawowity władca. Cechują go całkowite oddanie, mądrośc, skromność i sprawiedliwość. Ponadto zarówno Artur jak i Aragorn wywodzą się z rodów królewskich. Pokrewieństwo dotyczyczy również tego, że tożsamość Aragorna podobnie jak i Artura pozostawała do pewnego wieku tajemnicą. Kolejnym nasuwającym się związkiem obu bohaterów jest przewodnictwo Aragorna drużynie pierścienia, podobobnie jak Artur przewodniczył rycerzom okrągłego stołu . Jednakże przewodnictwo Aragorna rozpoczęło się dopiero po upadku Gandalfa w Mori . Aragorn równie jak Artur zostaje Królem który pragnie zaprowadzić ład, porządek i sprawiedliwość w rządzonej przez siebie krainie.

Kolejną postacią nawiązującą do słynnej legendy jest czarodziej Gandalf jako odpowiednik czarownika Merlina. Podobnie jak Merlin Gandalf także pomagał kształtować oblicze swojej krainy oraz służył swoją radą i pomocą w walce ze złem. Jest jednym z bohaterów którzy wpólnie pokonują Saurona. Oboje to czarodzieje z długą brodą których czas się nie ima. Po wykonaniu swojej misji czarodzieje odchodzą z królestwa żywych, ale nei umierają. Merlin wędruje jako samotny pielgrzym i nigdy nie wraca. Gandalf odpływa z szarej przystani do krainy Amanu.

Nastpną postacią z trylogii Tolkiena nawiązującą do mitu rycerzy okrągłego stołu jest główny bohater czyli Frodo Baggins. Postać tą można porównać do Percevala – jednego z rycerzy okrągłego stołu. Frodo był powiernikiem pierścienia czyli postacią, której zadaniem było doniesienie pierścienia Saurona do góry Mordoru w celu znisczenia tego potężnego artefaktu. Ów pierścień przejęty przez siły zła mógł się stać potężną bronią w ich posiadaniu oraz przesądzić o losach krainy śródziemia. Imię Perceval oznacza „idący prosto do celu”. Podobnie jak Frodo Perceval jest powiernikiem Świętego Graala, a także prostaczkiem, któremu los zesłał zadanie przekraczające jego siły.

Przejdę teraz do podobieństwa przedmiotów i miejsc trylogii Tolkiena mających cechy poodobne mitowi arturiańskiemu.

Najbardziej charakterystycznym przedmiotem owej trylogii jest pierścień saurona, który ma cechy wspólne ze Świętym Graalem. Obydwa przedmioty to potężne artefakty których posiadanie może wpłynąć na losy świata. Jednakże pierścień Saurona mógł służyć jedynie w siłach zła, a panować nad nim jedynie jego właściciel. Niewątpliwie cechą wspólną obu przedmiotów jest fakt, że zarówno Graala mógł odnaleźć człowiek pozbawiony grzechów jak i pierścień Saurona mógł nieść tylko prostaczek o czystym sercu.

Natomiast miejscem śródziemia które nawiązuje do legendy arturiańskiej jest kraina Valinor-odpowiednik krainy Avalonu. Avalon to mistyczny kraj wróżek, miejsce odpoczynku i azylu zmęczonych życiem doczesnym bohaterów. Valinor jest zaś Błogosławionym Królestwem, Nieśmiertelną Krainą. Jest to kraj w którym mieszkają Valarowie i Majarowie, którzy mają sprawować opiekę i leczyć rany przybyłych bohaterów Frodo Baggins wypływa do krainy Valinoru aby dożyć tam swych dni i uleczyć rany odniesione w skutek swojej misji. Podobnie do Avalonu odpływa Król Artur, lecz on w przeciwieństwie do Froda płynie tam na wieczny spoczynek po bitwie pod Camlann w której ginie w pojedynku z Mordredem. Skolei innej wersji legendy zabrano go tam by uleczył swoje rany.

Chciałbym teraz nawiązać do podobieństwa wątków Tolkienowskich z arturiańskimi.

Sądze iż najbardziej rzucającym się w oczy wątkiem wspólnym obu opowieściom jest tęsknota za władcą, przywódcą, który zjednoczy i poprowadzi naród do wspólnej walki przeciwko najeźdźcy. Podobnie jak Artur zjednoczył swój kraj przeciwko zagrażającym mu z północy Sasom, tak też Aragorn zmobilizował do walki przeciwko siłom saurona krainy Gondoru i Rohanu a także rasy elfów i krasnoludów aby przeciwstawić się rasom orków i goblinów podległych Sauronowi.

Teraz chciałbym przejść do wątku miłosnego porównując miłość Aragorna i Arweny do romansu Lancelota i Ginewry. Oba związki noszą cechy miłości zakazanej. Córka króla elfów aby kochać Aragorna musiała wyrzec się swej nieśmiertelności, natomiast Ginewra była żoną Artura. Mimo iż związek Lancelota i Ginewry doprowadził do konfliktu, zaś Arwena poślubiła Aragorna i zasiadła razem z nim na tronie to cechą wspólną jest tu prawdziwe uczucie, dlatego że Ginewra nigdy naprawdę nie kochała Artura. Ich związek był czysto polityczny, zaś jej prawdziwą choć zakazaną miłoscią był rycerz Lancelot. Arwena wyrzekając się swej nieśmierltelności zmarła niedługo po śmierci Aragorna nie mogąc istnieć bez niego na tym świecie, natomiast Ginewra nie mogąc kochać Lancelota poświęciła sie całkowicie Bogu.

Kolejnymz tytułów, który chciałbym przytoczyć w nawiązaniu do wątków arturiańskich jest powieść młodego amerykańskiego pisarza C. Paoliniego „Eragon”

W książce Paoliniego młody Eragon odnajduje w lesie porzucone smocze jajo, które wcześniej zostało wykradzione niegodziwemu władcy Galbatorixowi. Owo smocze jajo podobnie jak arturiański miecz ekskalibur to przedmioty nadane człowiekowi przez los, za pomocą których może on wpłynąć na zmiane losów świata. Z jaja wykluwa się smoczyca Saphira, która wiąże swój los z młodym Eragonem. On zaś w miarę upływu czasu powoli staje się smoczym jeźdźcem i wplątuje się w walke z siłami złego władcy. Artur nie miał nawet pojęcia że będzie posiadał ekskalibur, podobnie było z Eragonem. Zarówno ekskalibur jak i Saphira są potężnymi brońmi w ręku człowieka o czystym sercu. Różnica polega jedynie na tym, iż Eragon i Saphira zaprzyjaźnili się ze sobą i związali ze sobą swoje losy.

Ślady funkcjonowania mitu można też odnaleźć w opowieściach z Narni C.S. Lewisa. Na początku książki baśniowa kraina pogrążona jest w chaosie podobnym temu który miał miejsce w przedarturiańskiej Brytanii. Przed objęciem tronu przez Artura na wyspie panował chaos i niesprawiedliwość. Jednego tyrana siedzącego na tronie zastępował inny przeważnie jeszcze gorszy. Tak więc kraj wręcz domagał się władcy który zaprowadzi sprawiedliwe rządy i rozprawi się z najeźdźcami. Podobnie jest w baśniowej Narni, która jest krainą zwierząt i baśniowych stworzeń takich jak fauny, gryfy, krasonludy, olbrzymy i centaury. Prawo do rządzenia krainą rości sobie zła czarownica, która sprawiła iż w Narni zapanowała wieczna zima i zamarło wszelkie życie. Jednakże istnieje przepowiednia która mówi, że czwórka ludzkich dzieci ( Piotr, Zuzanna, Edmund i Łucja) zasiądzie na czterech tronach pałacu Karparavel- odpowiednio zamku Camelot, i podobnie jak legendarny Artur dzieci mają odnowić oblicze krainy a za ich rządów z Narnii ma zniknąć panująca tam zima a kraina ma wrócić do życia. Należy wspomnieć iż Artur obejmując tron miał też zaledwie 15 lat.

Bardzo ciekawą postacią w „Opowieściach z Narnii” jest lew Aslan, który jako władca puszczy pomaga czwórce rodzeństwa zasiąśćna tronie tak jak Merlin pomógł objąć tron Arturowi. Po zakończeniu misji lew podobnie jak czarodziej Merlin oddala się aby pojawić się znowu w trudnych dla krainy momentach.

Interesującym momentem w opowieściach z Narni jest spotkanie dzieci ze Świętym Mikołajem, który wręcza trzem z czwórki rodzeństwa prezenty. Piotr jako najstarszy i przyszły władca dostaje miecz i tarczę podobnie jak w jednej z wersji mitu Artur otrzymał Ekskalibur od Pani Jeziora. Zarówno Ekskalibur jak i prezenty Piotra nie dość że są potężnymi brońmi w posiadaniu swego właściciela to przede wszystkim są symbolami władzy.

Pierwszą część „Opowieści z Narni” kończy się bitwą w której siły złej czarownicy zostają pokonane zaś ona sama ginie. Podczas bitwy w starciu ze złą wiedźmą zostaje śmiertelnie ranny Edmund- jeden z czwórki królewskiego rodzeństwa. Sytuacja ta jest dość podobna do starcia Artura z Mordredem pod Cammlan w którym Artur odnosi zwycięstwo lecz sam zostaje śmiertelnie ranny. W opowieściach z Narni Edmund zostaje jednak uratowany dzięki cudownemu elikskirowi swojej siostry ŁucjiZresztą eliksir ten był jednym z darów które dzieci otrzymały od Świętego Mikołaja..Być może stało się tak dlatego że książka napisana jest głównie z myślą o najmłodszych czytelnikach.

Mit arturiański jest mieszanką mitologii, tradycji i rzeczywistości. Do dzisiaj trudno ustalić czy rzeczywiście istniał taki władca jak Artur. Jednakże ta właśnie celtycka legenda przetrwała do dnia dzisiejszego, a jej wątki jak pokazałem są bardzo chętnie wykorzystywane przez twórców literatury fantasy. Król Artur wciąż pozostaje niedoścignionym ideałem spawiedliwego władcy pod rządami którego ziemia była zdrowa i szczęśliwa. Myślę że wielu ludzi żyjących wspólcześnie, niezadowolonych z otaczającej ich rzeczywistości marzy o takim właśnie władcy, postaci która w cudowny sposób pozytywnie wpłynie na ich świat. Natomiast marzenia te są nieograniczonym polem działania dla twórców literatury fantastycznej.