Biografia jako klucz do odczytania twórczości pisarza. Rozważ zagadnienie na wybranych przykładach

Problemem, który chcę rozwiązać w mojej prezentacji jest pytanie czy biografia jest przydatna przy interpretacji utworu?

Na samy wstępie trzeba zapoznać się ze słownikową definicją biografii, mianowicie jest to "opis życia i działalności jakiejś osoby".

Na lekcjach języka polskiego, przed rozpoczęciem omawiania danej lektury czy wiersza, zazwyczaj zapoznajemy się z biografią danego autora co w znacznym stopniu ułatwia nam omawianie wybranego utworu, aby się o tym przekonać sama zaprezentuje trzech wybranych przeze mnie pisarzy.

Pierwszym z nich jest Jan Kochanowski, bez wątpienia jeden z największych umysłów szesnastowiecznej Europy. W swoich pieśniach i fraszkach opisywał czarnoleską arkadie, w której przyszło mu żyć po opuszczeniu dworu królewskiego, był to jednak bardziej poetycki obraz niż rzeczywistość. Harmonijne bytowanie zaburzyły jednak zgony najbliższych. Pierwszy był brat Kochanowskiego Kacper który zmarł w 1577 roku, następnie odeszła trzydziestomiesięczna córeczka pisarza Orszulka, a później jej siostra Hanna.

Arkadia została zburzona, natomiast pozostał smutek, cierpienie i tęsknota za tymi, co odeszli. O tym właśnie mówią "Treny", cykl dziewiętnastu utworów, związanych ze śmiercią córki Urszulki, wydanych w 1580 roku.

Tren (inaczej lament, płacz żałobny) to gatunek poezji żałobnej, wywodzący się ze starożytności, pieśń lamentacyjna wyrażająca żal po utracie kogoś, rozpamiętująca myśli i czyny zmarłego, chwaląca jego zalety i zasługi. W starożytności treny pisano, by uczcić osoby wybitne: wodzów, królów lub bohaterów. Kochanowski odstąpił od tej zasady, poświęcając swój cykl dwuipółletniej córeczce. Jednak nie Urszulka jest bohaterką cyklu, lecz jej cierpiący ojciec, poeta, który w kolejnych trenach przyjmuje rozmaite role. Jest mędrcem oczytanym w dziełach greckich i rzymskich filozofów, ale także bezradnym, zrozpaczonym ojcem. Jako poeta występuje w trenach I, II i XV, jako ojciec w trenach III-VII, jako mędrzec w trenach IX, X, XI i XVI, jako człowiek wobec Boga w trenach XVII-XVIII, jako śniący człowiek w trenie XIX.

Treny są swojego rodzaju opisem przeżywanej przez Kochanowskiego żałoby.
"Tren I" jest apostrofą do różnych pojęć określających żal człowieka takich jak lament, płacz, troski, frasunki, łamanie rąk. Kochanowski zastosował także porównania homeryckie (Homer jako pierwszy zastosował w literaturze długie porównania na zasadzie obrazów):"Tak więc smok..."

W porównaniu tym smok to śmierć, zaś słowik to Urszulka (lubiła śpiewać). Tren ten jest dowodem rozbicia wewnętrznego i niepanowania nad sposobem wyrażania swoich myśli. W końcowej części utworu Kochanowski rozpatruje wartość życia ludzkiego, przy czym uderza w bardzo smutne tony. Pod wpływem ciosu załamał się pogląd poety na życie człowieka, wiara w mądrość i wykształcenie.

W "Trenie V" podmiot liryczny patrzy na Urszulkę jak na ledwo co odrośnięte od ziemi drzewko oliwne, ścięte przez nazbyt skwapliwego ogrodnika, który nie potrafił odróżnić go od chwastu. Tren ten ma postać rozbudowanego porównania, zestawiającego ze sobą dwa obrazy: historię młodej oliwki, wyrastającego ku niebu, która padła ścięta przez ogrodnika do stóp swojej "matki ulubionej" i przedstawienie losu Urszulki, która ledwie odrósłszy od ziemi, została zabrana przez "Srogą Śmierć". Nastąpiło zachwianie naturalnego porządku świata, ponieważ dziecko umarło przed rodzicami.

Tren VIII zbudowany jest na zasadzie kontrastu. Poeta porównuje życie w domu w Czarnolesie za życia Urszulki, kiedy to wszystkie pokoje rozbrzmiewały jej śmiechem, z ciszą i smutkiem, który zawitał z jego progi po zgonie dziewczynki. "Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,/ Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim!".

Tren IX zwany czasami "uczonym" lub "Apostrofą do Mądrości" przedstawia rozważania poety nad wartością mądrości w życiu człowieka. Do śmierci Urszulki Kochanowski wierzył, że mądrość to pancerz chroniący człowieka przed ciosami losu. Wiara ta załamuje się. Kochanowski mówi, że całe życie stracił na naukę, a teraz cierpi jak każdy, zwykły człowiek.

W trenie XIX Kochanowski odzyskuje stoicki spokój. Matka poety zjawia mu się we śnie wraz z Urszulką. Kobieta zwraca się do syna z prośbą, aby po ludzku (godnie, mądrze, rozsądnie i w sposób przemyślany) znosił to wszystko, co los mu niesie. Przekonuje też syna, że Urszulce jest lepiej wśród zmarłych, ponieważ nie musi znosi trudów życia na ziemi.

Treny I-VIII są poświęcone opisowi córki oraz opisowi rozpaczy, smutku i wielkiego żalu jaki towarzyszy rodzicom po stracie jej śmierci. Ból i cierpienie doprowadziły poetę do kryzysu światopoglądowego na wielu płaszczyznach- religijnej, filozoficznej i etycznej. Kryzys ten został przedstawiony w Trenach IX-XI. Od tego momentu następuję próba odbudowania świata wartości, oraz próba zrozumienia i pogodzenia się z Bogiem w Trenach XII- XVII. Rozwiązanie kryzysu oraz przyjęcie nauki jaka wypłynęła dla Kochanowskiego po przeżytej tragedii zostaje opisana w Trenie XIX.

Następnym omawianym przeze mnie pisarzem jest Adam Mickiewicz, wybitny polski pisarz. W jego twórczości można doszukać się wiele opisów życiowych rozterek, a już na pewno miłosnych. W Dziadach cz. IV pojawia się duch Gustawa, występujący na końcu Dziadów cz. II , wpatrujący się bez milczenia w pasterkę, dopiero w cz. IV dowiadujemy się podczas rozmowy z księdzem, że dawny uczeń przed którym niegdyś otwierały się wielkie perspektywy sławy teraz oszalał po stracie kochanki wydanej za bogacza. Przypomina to rozterki miłosne Mickiewicza dotyczące Maryli Wereszczakówny, z którą wg niego przeżył namiętną i głęboką miłość, od samego początku naznaczoną piętnem nieuchronnego dramatu, a która wydała się za hrabiego Puttkamera.

Będąc w Rzymie przeżył miłość do Ewy Ankiwczówny, córki zamożnych ziemian. Świeciła ona w porównaniu do jego pierwszych młodzieńczych uczuć dość bladym blaskiem, ale panienka przypominała mu twarzą Marylę oraz wzruszyła go swoją kruchą delikatnością. Poeta bywał dość często gościem w domu Ankwiczów, a Ewa zdawała się odwzajemniać jego uczucia, lecz gdy począł zdradzać swe zamiary wobec panienki, dano mu jasno do zrozumienia, że nie może być kandydatem do jej ręki, co później Mickiewicz opisał w "Panu Tadeuszu" pod postacią miłości Ewy Horeszkówny i Jacka Soplicy.

Podczas pobytu w Rosji Mickiewicz przezywał wiele romansów i flirtów, które potem pojawiają się w cyklu sonetów miłosnych, w których obok niewygasłego wspomnienia Marii pojawiają się też inne kobiet m.in. Laura której poświęconych jest połowa sonetów miłosnych. Jest to również opis nieszczęśliwej miłości jaką przeżył Mickiewicz. Miłość przedstawiona w sonecie "Do Laury" jest i musi być miłością nieodwzajemnioną, Laura bowiem ma już narzeczonego, dlatego też podmiot liryczny nie może wprost okazywać swoich uczuć. Mimo wszystko pozostaje przy swoich ideałach. Zdaje sobie sprawę, że nie ma szans na związek z Laurą.
Wśród grona wielbicielek poety znalazła się także pani Karolina z Rzewuskich Sobańska, oficjalną kochanką generała Jana Witta, wielkorządcy prowincji południowych i kuratora Liceum im. Richelieu, a przede wszystkim tropiciela tajnych spisków. Mickiewicz mimo niebezpiecznych dla siebie znajomości potrafił być ostrożny, wykorzystywał czas aby zwiedzać miasto i jego okolice, a jesienią 1825 roku wraz z panią Sobańską, jej mężem oraz gen. Wittem wyjechał w dwumiesięczną podróż na Krym co zaowocowało w cykl Sonetów krymskich, które były niewątpliwie największym osiągnięciem artystycznym Mickiewicza z czasu jego pobytu w Rosji.

Będąc w Moskwie pisał "Konrada Wallenroda". Dzieło to powstawało pod wpływem doświadczeń( wspomnienie przyjaciół dekabrystów, podejmujących straceńczą decyzję, łamiących się z problemem zdrady i wierności, w wyniku czego powieszono Rylejewa, zesłano Aleksandra Bestużewa do pracy w kopalniach), a także tęsknoty za krajem. Polska młodzież przygotowująca w 1830 roku powstanie, uczyła się z kart jego poematu patriotyzmu, wymagającego najwyższych poświęceń, gotowego na wszystko.

Trzecim i ostatni pisarzem jest Paulo Coelho, współczesny pisarz, uznany przez jednych za alchemika słów, przez innych za fenomen kultury masowej. W swoich książkach opisuje on codzienne problemy ludzi, zwątpienie, radość, miłość. Dla jednych są to zwykłe opowieści, dla innych poradniki życia. Każda jego książka w jakiś sposób wiąże się z jego życiem. Jak sam wyznaje, wszyscy bohaterowie jego powieści to ona sam.Za wyjątkiem Alchemika, bo Alchemik wie już wszystko, a Paulo Coelho jest ciągle w drodze.

W powieści "Weronika postanawia umrzeć" jest opisane jak młoda kobieta postanawia umrzeć bez wyraźnego powodu. Trafia ona do szpitala psychiatrycznego, tak jak trafił tam Paulo w wieku 17 lat. Jego rodzice chcieli aby został inżynierem, gdy on chciał być pisarzem dodatkowo Paulo po lekturze "Zwrotnika raka" Henry’ego Millera zaczął się buntować, co jego ojciec uznał za objaw choroby psychicznej.

W wielu książkach głównym bohaterkami są kobiety, ponieważ Coelho odkrył w sobie pierwiastek kobiety i nie wstydzi się tego, a odwrotnie sądzi, że w każdym z nas jest pierwiastek płci przeciwnej. Męskość gwarantuje dyscyplinę, kobiecość- uczciwość i warto to w sobie odkryć, ponieważ pomimo że są to cechy odmienne, wzajemnie się uzupełniają. Widoczne jest to w książce "Jedenaście minut" gdzie opisuje życie Marii brazylijskiej dziewczyny, która wyrusza w świat. Gorzkie doświadczeni powodują, że zostaje prostytutką. W książce tej występuje wiele opisów doświadczeń seksualnych, które Paulo opisał za pomocą właśnie odszukania w sobie kobiecego ego.

Jego doświadczenia z czarna magią miały wpływa na powstanie książki "Demon i Panna Prym", 11 lat studiowania alchemii przyczyniły się do powstania "Alchemika", który przyniósł mu sławę na całym świecie. Także spotkanie starej przyjaciółki Christiny, która w późniejszych latach została jego żoną zaowocowało w napisanie przez niego "Nad brzegiem rzeki Piedry usiadłam i płakałam".

Tak więc podsumowując biografia jest przydatna przy odczytaniu twórczości pisarza. Zarówno przy analizie wiersza czy książki warto najpierw zasięgnąć biografii danego twórcy co pomoże nam zrozumieć co autor chce nam przekazać.