Po raz pierwszy na znaczenie otwartości w kontaktach interpersonalnych zwrócił uwagę H. Sulivan w 1953 r. Badaczami tej problematyki byli również E. Fromm, C. Rogers.
Za pioniera badań psychologicznych dotyczących treści i roli otwartości w stosunkach międzyludzkich uważany jest amerykański psycholog Jourard (1964).
POJĘCIE OTWARTOŚCI
JOURARD (1964) - rozumiał otwartość przede wszystkim w kontekście zdrowej i dobrze przystosowanej osobowości.
Jego zdaniem prawdziwa otwartość zachodzi tylko wtedy, gdy jakaś osoba celowo i świadomie pozwala innym poznać to, co naprawdę czuje i myśli. Tego rodzaju postawa daje je wyjście niejako poza siebie pozwalając odkryć własne „ja”, co z kolei wyzwala w partnerze, będącym w interakcji, tzw. otwartość zwrotną.
W późniejszych nieco latach (1977) określił on otwartość jako” manifestację siebie samego polegającą na takim zachowaniu, aby inni mogli nas poznać i zrozumieć”
ALLEN (1974) - definiuje otwartość jako niewymuszoną wymianę osobistych informacji między bliskimi sobie osobami.
JOHNSON (1985) - jego zdaniem” otwartość może być zdefiniowana jako ujawnienie tego, jak reagujesz na bieżącą sytuacje i przekazanie takich sytuacji z przeszłości, które są ważne dla zrozumienia twoich obecnych reakcji. Reakcje na ludzi i wydarzenia nie należą do faktów, lecz do uczuć. Być otwartym, to znaczy dzielić się z inną osobą tym co czujesz, wobec tego co ona zrobiła lub powiedziała, albo, co czujesz wobec zachodzących wokół ciebie wydarzeń. Otwartość nie oznacza ujawniania intymnych informacji z twojego życia”.
OTWARTOŚĆ JAKO PROCES
Otwartość - jest procesem komunikowania się poprzez ujawnianie informacji i zachowań, w których jednostka ułatwia partnerowi poznanie siebie.
Rozpatrywana ona jest w kontekście:
TEORII SPOŁECZNEJ WYMIANY (teorii ról) - zgodnie z nią związki interpersonalne przechodzą od skrytości do otwartości. Dzieje się tak dzięki funkcjonowaniu normy wzajemności czyli normy „otwartość za otwartość”
W myśl TEORII „SPOŁECZNEGO PRZENIKANIA” - stosunki interpersonalne
przekształcają się w sposób systematyczny i stopniowy, przechodząc od powierzchownych, nie intymnych sfer życia do głębszych pokładów własnego „ja” , często określonych mianem stosunków wzajemnych.
Zgodnie z teorią „społecznego przenikania” zjawisko otwartości ma charakter rozwojowy i stadialny (Altman, Taylor, 1972). Proces ten można przedstawić w sposób graficzny.
Gh
I. Zewn. obszar koła - informacje powszechnie dostępne; dające się ujawnić poglądy danej osoby na temat jej otoczenia
II. Obszar środkowy - zawarte są postawy i stosunek do innych ludzi, instytucji i ich problemów.
III. Obszar centralny - zawiera elementy wiedzy bardziej intymnej, dotyczącej własnego „ja” oraz własnej biografii, a także wydarzeń o dużym znaczeniu osobistym
Znaną powszechnie metaforą otwartości jest porównanie osobowości do cebuli skł. się z wielu łupin kryjących wewnątrz rdzeń, czyli prawdziwe „ja”.
Wpływ otwartości osoby A na B może przebiegać dwiema drogami:
a) model prostoliniowy - zakłada że im większa jest otwartość partnera interakcji, tym większa satysfakcja ze związku (Jorgensen, Gaudy)
b) model krzywoliniowy - przyjmuje ze wzrost otwartości może wprawdzie powodować wzrost satysfakcji, ale wysokie poziomy intymności pociągają ze sobą wzrost różnorodnych kosztów, a w ich efekcie także wzrost niepokoju, tak że w sumie końcowa satysfakcja partnerów maleje (Argyle, Kendon)
PRAWO WZAJEMNOŚCI - ludzie otwierają się chętniej w stosunku do tych, którzy bardziej
odwzajemniają ich otwartość
Jak twierdzi Em Griffin: „Wzajemność jest podstawą inteligentnego otwarcia.
FORMY OTWARTOŚCI
1) Katarsistyczne ujawnianie siebie - polega na dobrowolnym i subiektywnym procesie uwalniania się od czegoś, co może mieć charak. pozytywny lub negatywny
2) Ekshibicjonizm - samoprezentacja przybiera tu dość przykrą formę, niezależnie bowiem od sytuacji i rodzaju partnera interakcji osoba o tych skłonnościach ciągle mówi wyłącznie o sobie (mówi za wcześnie, za wiele oraz zbyt intymnie a często nieodpowiedniemu partnerowi)
3) Demaskowanie siebie - oznacza zakończoną niepowodzeniem próbę ukrycia informacji (spraw przeszłych lub aktualnych), które nie powinny być udostępnione komukolwiek. Ten rodzaj ujawniania jest najczęściej wymuszony
4) Dawkowane zwierzanie się - realizowane jest w interakcji uwzględniającej własne i obce oczekiwania. Ważny jest odbiorca w tym ujawnianiu (jego charakter, kompetencje)
5) Neutralne informacje o sobie - mówiący lub piszący ocenia swe doświadczenia z dystansu a doświadczenia te są już zakończone lub przeszłe. Udzielane informacje o sobie są zatem mniej intymne i mniej osobiste.
6) Wyznanie przypominające spowiedź - jest to komunikacja niełatwa do zewn. poznania i występuje bez jakiegokolwiek nacisku, a zarazem jest dobrowolna.
WYMIARY OTWARTOŚCI
1. Selektywność:
- osobami o wysokim poziomie selektywności są te, które w zakresie badanych spraw (postaw, zainteresowań, nauki, osobowości, ciała i zdrowia) zwierzały się nie więcej niż dwóm osobom
- osoby o średnim poziomie selektywności ujawniały interesujące ich sprawy trzem lub czterem osobom
- osoby o niskiej selektywności ujawniają interesujące ich sprawy pięciu lub sześciu osobom
2. Szerokość:
- przez szerokość otwartości rozumiemy liczbę kategorii spraw, w zakresie których badani „ujawniają się” osobom osłaniającym
3. Głębokość:
- przez głębokość otwartości rozumiemy stopień wyczerpania poruszanych kategorii spraw w rozmowach z osobami „osłaniającymi”.
Gdy chodzi o globalną głębokość ujawnianych przez badaną młodzież spraw, to na pierwsze miejsce wyraźnie wysuwa się otwartość w zakresie ujawnianych zainteresowań i to zarówno u dziewcząt jak u chłopców.
Na drugim miejscu znalazła się kategoria spraw określana mianem nauki -
dziewczęta chętniej dzielą się swoimi odczuciami w zakresie swoich postępów
w nauce niż chłopcy.
INTYMNOŚĆ W BLISKICH ZWIĄZKACH INTERPERSONALNYCH
Intymność - jest zawiłą mieszaniną otwartości i niezależności. Jeśli pragniemy bliskości sensowną rzeczą jest zrobienie pierwszego kroku. Możemy otworzyć się przed drugim, dzieląc się częścią tego kim jesteśmy. Jeśli on to odwzajemni, możemy bezpiecznie odsłonić więcej. Lecz nigdy nie wyobrażajmy sobie, że nasza wstępna otwartość obliguje drugą osobę do podobnej reakcji. Pragniemy być blisko lecz szanujemy wolność wyboru drugiej osoby.
Dwoje ludzi podchodzi do siebie blisko jedynie wtedy gdy sfery ich osobowości są penetrowane przez drugiego do tej samej głębokości. Jeśli ja dotarłem do centrum twojej osoby, a ty jedynie dotknąłeś powierzchni mojej, intymność ciągle jeszcze należy dla nas do przeszłości.
Bliskość powstaje poprzez wielorakie penetracje - poprzez odsłanianie się w wielu różnych dziedzinach.